سازمانها و گروههای صلح طلب اسرائیلی

جامعه صهیونیستی اسرائیل به دو دسته تقسیم می شود: دسته نخست کسانی هستند که افراطی و آرمانگرا بوده و کوچکترین حقوقی برای فلسطینیان قائل نیستند و به شعار نیل تا فرات معتقدند. این افرادهر گونه صلح و توافق با اعراب را نمی پذیرند. این یهودیان که می توان آنها را در درجات مختلف براساس شدت اعتقاداتشان تقسیم بندی کرد، در احزاب مذهبی و گروههای افراطی نظیر گوش آمونیم، و گاحال قرار دارند. ایگال عمیر را می توان یکی از این افراطی به شمار آورد که حتی اسحاق رابین نخست وزیر رژیم صهیونیستی را به دلیل کوتاه آمدن در مقابل فلسطینیان ترور کرد.

دسته دیگر نیز شامل یهودیان عملگرایی هستند که حداقل در شرایط ناپایدار امنیتی به اسرائیل قبل از مرزهای 1967 معتقدند. بخشی از افراد این دسته به سازمانهای طرفدار صلح پیوسته اند. این سازمانها به موجودیت اسرائیل در مرزهای مذکور معتقدند، اما از رفتارهای آن در سرزمینهای اشغالی 1967 انتقاد می کنند. چون تخلیه شهرکهای یهودی نشین که یکی از خواسته های این مراکز است، حداقل در آینده کوتاه مدت قابل تحقق نیست، از این رو تنها کارکرد این مراکز به انتقاد از عملکرد اسرائیل در سرزمینهای اشغالی 1967 بسنده می شود و رژیم صهیونیستی نیز به دلیل آنکه خود را یک نظام دموکراتیک می دانند، به ناچار آنها را تحمل می کند.

الف ـ ریشه ها و عوامل شکل گیری:

ریشه ها و عوامل شکل گیری جنبشها و سازمانهای صلح طلب اسرائیلی در سرزمینهای اشغالی فلسطین در مسائلی همچون به تأخیر افتادن مذاکرات صلح اسرائیلی - عربی توسط رژیم صهیونیستی، گرایش مردم اسرائیل به زندگی توأم با آرامش، کاهش تهدید اسرائیل از سوی کشورهای عربی، ورود مهاجرین جدید یهودی به سرزمینهای اشغالی و پیدایش سازمانهای غیردولتی در اسرائیل خلاصه کرد.

1 ـ به تأخیر افتادن مذکرات صلح اسرائیلی ـ عربی:

پس از آنکه رژیم صهیونیستی با تصرف فلسطین در سال 1948 ایجاد شد، جنگهای چهارگانه اعراب و اسرائیل باعث گردید که "امنیت" بر هر مسئله دیگری اولویت داشته باشد و به همین دلیل امنیت، به گفتمان غالب تبدیل شد. پس از جنگ 1973 رژیم صهیونیستی برای توفیق در سیاست تهاجمی علیه فلسطینیان، تنش زدایی با کشورهای همسایه را آغاز کرد. مناخیم بگین، نخست وزیر وقت با طرح "مرزهای امن" این سیاست را اجرا کرد. وی موشه دایان را به سمت وزیر خارجه خود انتخاب نمود. دایان که از حزب کارگر به لیکود پیوسته بود (و علت آن را جذابیت سیاست این حزب در برخورد قاطع با فلسطینیان می دانست)، سیاست دوجانبه سرکوب فلسطینیان و پیگیری گفتگو با همسایگان را ادامه داد.

تأکید بگین بر مرزهای امن و اصرار انورسادات بر پیش شرطهایی چون درخواست عقب نشینی رژیم صهیونیستی به مرزهای 1948 و تشکیل یک دولت فلسطینی باعث شد که مذاکرات صلح به تأخیر بیفتند، در چنین شرایطی بود که نخستین جرقه تشکیل سازمانهای صلح طلب در اسرائیل زده شد و تعدادی از نظامیان با نوشتن نامه ای خواستار توجه جدی تر به روند صلح شدند.

348 تن از افسران با سابقه اسرائیلی در سال 1979، در نامه ای به بگین، ضرورت توجه بیشتر وی به صلح را یادآور شدند. این نامه که جمعی از کارشناسان و حاضران در صحنه نظامی اسرائیل آن را امضاء کرده بودند، چنانکه "یوال نویا" (Yuval Nevia) یکی از افسران مشهور و دریافت کننده مدال عالی شجاعت (به خاطر حضور مؤثر در جنگ1973) اظهار کرده، با این هدف نگاشته شده بود تا درخواست شهروندان اسرائیلی مبنی بر تحقق صلح و پایان کشمکش را به دولتمردان گوشزد نماید. در مدت زمان کوتاهی این نامه به یک جنبش مدنی تبدیل شد. بخشهایی از این نامه که از بگین می خواست "به حرف شهروندانش گوش فرا داده و در موضوع صلح بی تأمل عمل نکند" به شرح زیر است:

"... امروز نخستین بار افق تازه و امیدبخشی برای صلح و همکاری پیش روی شما در منطقه ظاهر گشته و در حال شکل گیری است. ما وظیفه خود می دانیم که از شما بخواهیم از گام نهادن در طریقی که می تواند نارضایتی و تأسف نسلهای آتی را به دنبال داشته باشد، شدیدا بپرهیزید و بدانید که ما با نگرانی زیاد این نامه را به خدمتتان می فرستیم. مطمئن باشید حکومتی که ایده تأسیس اسرائیل بزرگ را به اسرائیلی با رابطه خوب و مسالمت آمیز با همسایگانش، ارجح بدارد، قطعا مشکلات زیادی برای نسلهای آینده به ارمغان خواهد آورد. بدانید حکومتی که وجود اسرائیل با روابط عادی و خوب با همسایگانش در محدوده مرزهای 1948 را فدای اسرائیل فرارونده به ورای مرزهای مذکور نماید، رفتارهایش با انتقاد مواجه خواهد شد.

بدانید حکومتی که قصد استمرار سلطه بر میلیونها عرب را دارد، به طور قطع خود را در معرض آسیبهای جدی ای می گذارد که هویت دموکراتیک و یهودی آن را توأمان مورد هدف قرار خواهد داد. بدیهی است که حقانیت چنین سیاستی نزد ما مورد تأمل و پرستش است... امنیت واقعی فقط با وجود صلح معنا خواهد یافت.

2 ـ گرایش مردم اسرائیل به زندگی توأم با آرامش:

یکی دیگر از عوامل ریشه تشکیل سازمانهای صلح طلب اسرائیلی را باید در ویژگی کلی انسانها و گرایش آنها به زندگی توأم با آرامش جستجو کرد.

چهار دهه جنگ پی درپی و فضای ناامنی شدید یهودیانی را که از نقاط مختلف دنیا به سرزمینهای اشغالی مده بودند و براساس تبلیغ مقامات رژیم صهیونیستی به تنها مکان امن برای یهودیان مهاجرت کرده بودند، به ستوه آورده بود. به استثنای اقلیتی افراطی، بقیه یهودیان به دنبال آن بودند که با حفظ دولت کنونی اسرائیل و تثبیت مواضع آن، به نوعی به زندگی عادی وارد شدند. این زمینه کلی باعث شد که جنبشهای صلح طلب شکل بگیرند.

3 ـ کاهش تهدید ارتشهای عربی:

کاهش تهدید ارتشهای عربی و تمایل تدریجی برخی از این کشورها برای انجام مذاکرات صلح با رژیم صهیونیستی که با تهدید و تشویقهای آمریکا توأم بود، باعث گردید که گرایشهای صلح خواهانه در میان صهیونیستها افزایش یابد. انعقاد توافقنامه اسلو و متعاقب آن حذف بند "نابودی اسرائیل" توسط سازمان آزادیبخش فلسطین و دادن اختیارات محدودی به تشکیلات خودگردان باعث گردید، هرچه بیشتر بر موقعیت صلح طلبان اسرائیلی افزوده شود.

4 ـ ورود مهاجرین یهودی به سرزمینهای اشغالی:

ورود مهاجرین جدید از کشورهای مختلف در دهه 1990 باعث گردید که ترکیب جمعیتی و نگرشی یهودیان در سرزمینهای اشغالی تغییر کند. اکثرمهاجرین دارای گرایشهای مذهبی نبوده و صرفا به خاطر رهایی از مشکلات کشور متبوع خود با وعده سازمانهای یهودی و رژیم صهیونیستی مهاجرت کردند. اکثریت تازه واردان، دارای گرایشات سکولار بوده و باعث تضعیف یهودیان افراطی شدند. با این حال استقرار مهاجرین جدید در شهرکهای یهودی نشین در مناطق اشغالی 1967 باعث تشدید مبارزات فلسطینیان گردید.

به زعم سازمانهای صلح طلب در صورتی که شهرکهای مذکور تخلیه شوند و اسرائیل از مناطق اشغالی پس از 1948 عقب نشینی کند، بسیاری از فلسطینیان دست از مبارزه برمی دارند. این سازمانها عملکرد رژیم صهیونیستی در تصرف مناطق اشغالی را عامل تشدید مبارزات فلسطینیان می دانند، حال آنکه رژیم صهیونیستی ارتباط مستقیمی میان این دو نمی بیند.

5 ـ پیدایش سازمانهای غیردولتی در اسرائیل:

پیدایش و تقویت سازمانهای غیردولتی و نقشی که آنها در زمینه های مختلف دارند، نیز باعث شده است که تعدادی از مراکز طرفدار صلح در اسرائیل ایجاد شود. این سازمانها اغلب دارای شعبات و طرفداران زیادی در کشورهای دیگر می باشند و همین مسئله باعث تقویت آنها می شود. سازمانهای غیردولتی یهودی در سرزمینهای اشغالی نیز در این رابطه مستثنی نیستند.

ب ـ سازمانهای صلح طلب اسرائیلی:

مهمترین سازمانهای صلح طلب اسرائیلی عبارتند از:

1 ـ جنبش صلح اکنون:

یکی از مهمترین سازمانهای صلح طلباسرائیلی، جنبش صلح اکنون است. این سازمان که بیشتر "جنبش" نامیده می شود، معادل کلمه عبری Shalom Achshav می باشد.

جنبش صلح اکنون در کشورهای مختلف از جمله آمریکا، انگلیس، کانادا، فرانسه، بلغارستان، برزیل و آرژانتین شعبه دارد. مهمترین دیدگاههای این جنبش عبارتست از: عقب نشینی از کرانه باختری و نوارغزه. تشکیل یک دولت فلسطینی با نیروی نظامی محدود، گفتگوی مقامات اسرائیلی با مقامات سوری برای عقب نشینی از بلندیهای جولان، عدم تقسیم بیت المقدس و... (ن. ر: صلح اکنون، جنبش).

2 ـ مرکز بتسلم:

این مرکز که در ردیف سازمانهای صلح طلب محسوب می شود، در سال 1989 توسط تعداد زیادی از قضات، دانشگاهیان، روزنامه نگاران و برخی از اعضای کنست تشکیل شد. بتسلم یک کلمه عبری است و معادل "صیانت" می باشد. در بیانیه ای که بتسلم هنگام تأسیس خود منتشر نمود، با استناد به اعلامیه جهانی حقوق بشر، اعلام کرد که همه انسانها برابر به دنیا آمده و دارای حقوق مساوی هستند. این مرکز که یک سازمان غیردولتی است با سازمانهای مختلفی در کشورهای دنیا در ارتباط است. بتسلم ساخت شهرکهای یهودی نشین در کرانه باختری و نوارغزه را نقض حقوق بین المللی می داند.

این مرکز گزارشهای مختلفی درباره نقض حقوق فلسطینیان بر اثر شکنجه، بازداشت و تبعیضهای مختلفی که علیه آنها انجام می شود، منتشر می نماید. مرکز بتسلم در یکی از گزارشهای خود، رژیم صهیونیستی را به علت عدم اجازه به فلسطینیان جهت استفاده از جاده های واقع در شهرکها در کرانه باختری به اعمال سیاست آپارتایدی متهم کرده است.

این گزارش بتسلم با واکنش نمایندگان کنست و شهرک نشینان مواجه شد. به گونه ای که آریه الداد، یکی از نمایندگان حزب اتحاد ملی در پاسخ به گزارش بتسلم گفت: وقتی سازمانهای مدافع حقوق بشر مانع اولین عملیات تروریستی در جاده های مذکور شدند، در آن صورت، اعراب و یهودیان می توانند در کنار یکدیگر از این جاده ها استفاده کنند.

یهوشوا موریوسف، سخنگوی شهرک نشینان یشیوا نیز ادعا کرد که براساس توافقنامه اسلو، فلسطینیان و یهودیان می توانند از این جاده ها استفاده کنند، اما هم اکنون این فلسطینیان هستند که با عملیاتهای خود مانع عبور و مرور اسرائیلیها در این شهرکها می باشند. (ن. ر: بتسلم، مرکز).

3 ـ صندوق اسرائیل جدید:

صندوق اسرائیل جدید NIF (The New Israel Fond)هدف خود را تقویت و ارتقای آزادی، دموکراسی، عدالت و برابری برای تمام شهروندان اسرائیلی اعلام کرده است. این مرکز گفته است که تعهد به اجرای اصول دموکراتیک از ارزشی برابر با حفظ اسرائیل از تهدیدات نظامی خارجی برخوردار است.

صندوق اسرائیل جدید، تلاش برای ارتقای حقوق بشر و تساهل مذهبی و کثرت گرایی و کاستن از شکافهای اقتصادی و اجتماعی در اسرائیل را وظیفه اصلی خود می داند.

صندوق اسرائیل جدید که در سال 1979 تأسیس شده، تاکنون 120 میلیون دلار به بیش از 700 سازمان اسرائیلی که در زمینه حقوق بشر و حقوق مدنی فعالند، کمک کرده است. درواقع این صندوق منبع مالی تأمین کننده سازمانها و مراکز طرفدار صلح و دموکراسی است. هرچند که هیچ منبعی به چگونگی تأمین این مبالغ اشاره ای نکردهاست. (ن. ر: صندوق اسرائیل جدید).

4 ـ مرکز گیوات هاوی را

سابقه مرکز گیوات هاوی را (Givat Havira) که یک آموزشی در زمینه حقوق بشر و صلح است به سال 1949 بازمی گردد. ابتدا بنیاد هاکیبوتص هازری (Ha Kibbutz Haaretz)برای بزرگداشت شخصی به نام "هاوی وا ریک" (Havira Reik) تأسیس شد و سپس به گیوات هاوی را تغییر نام داد.

این مرکز در مورد تساهل، همزیستی، دموکراسی، صلح و همبستگی اجتماعی به کودکان و بزرگسالان یهودی آموزش می دهد. بیش از پنج هزار اسرائیلی در سمینارها و دوره های سالیانه این مرکز مشارکت می کنند. آموزش مذکور در سه سطح حرفه ای، آکادمیک و آموزشی برگزار می شود. این مرکز دارای امکانات بسیار زیادی از جمله کتابخانه مجهز، خوابگاه (480 تخت) آزمایشگاههای مختلف، کامپیوتر، استخر و... است.

ه ـ بذرهای صلح:

مرکز بذرهای صلح (Seeds of Peoce) در سال 1993 با هدف تقویت رهبران و تصمیم گیرندگان آینده برای حل اختلافات و آموزش مهارتهای رهبری و همزیستی مسالمت آمیز تأسیس شد.

این مرکز هدف اصلی خود را آموزش صلح به کودکان اعلام کرده است. هر ساله 300 کودک از کشورهای مصر، اردن، مراکش، تونس، یمن، قطر و سایر کشورهای خاورمیانه آموزشهای کوتاه مدت می بینند. این مرکز اعلام کرده است که الگوی خود را با سایر مناطق نیز تسری می دهد. به همین دلیل در سال 1998، شعبه هایی را برای حل بحران میان قبرس، ترکیه و یونان، آلبانی، بوسنی، هرزگوین، کرواسی، مقدونیه و رومانی ایجاد کرد.

شاخه مرکز بذرهای صلح برای جنوب آسیا (هند و پاکستان) در سال 2001 و برای افغانستان در سال 2002 تأسیس شد.

این مرکز در سال 2004 برنامه ای با عنوان "بدون مرز" تدارک دید که کشورهای مختلفی در آن مشارکت دارند. از سال 1993 تا 2004 بیش از 2500 کودک از 25 کشور دنیا توسط مرکز بذرهای صلح آموزش دیده است.

گروههای صلح طلب اسرائیلی را بایستی به سه دسته تقسیم کرد: نخست گروههایی که به عنوان شاخه ای از سازمانها و انجمنهای بین المللی هستند که در خصوص حقوق بشر در اسرائیل به فعالیت می پردازند. دوم، گروههایی که هدف احقاق اعراب ساکن اسرائیل را دنبال می کنند و به نحوی از انحاء خارج از شبکه خدمات رسانی و اقدامات رفاهی و حتی اولیه رژیم صهیونیستی قرار گرفته اند. سومین گروه را نیز گروههای هوادار فرایند صلح با فلسطینیها تشکیل می دهند.

مهمترین این گروهها عبارتند از:

1 ـ جنبش صلح اکنون:

نک: صلح اکنون، جنبش

2 ـ کار لااود:

نک: کاو لااود، مرکز

3 ـ پزشکان حقوق بشر در اسرائیل:

نک: پزشکان حقوق بشر در اسرائیل، انجمن

4 ـ انجمن 40:

نک: انجمن 40

5) عدالت:

نک: عدالت، سازمان

6) نمایندگی سازمان عفو بین الملل در اسرائیل:

نک: سازمان عفو بین الملل در اسرائیل، نمایندگی

7) انجمن حمایت از حقوق شهروندان اسرائیل:

نک: حمایت از حقوق شهروندان اسرائیل، انجمن

8) هموکد:

نک: هموکد، سازمان

9) کمیته عمومی مخالفت با شکنجه دراسرائیل:

نک: کمیته عمومی مخالفت با شکنجه در اسرائیل

10) بیزشات:

نک: بیزشات اسرائیل، مرکز حقوق بشر

11) انجمن عربی برای حمایت از حقوق بشر:

نک: حقوق بشر، انجمن عربی برای حمایت از

12) مرکز اطلاعات جایگزین:

نک: مرکز اطلاعات جایگزین، سازمان

13) بتسلم:

نک: بتسلم، سازمان

14) ایندی مدیا:

نک: [[ایندی مدیا، سازمان رسانه ای]]

15) بیم کوم:

نک: بیم کوم، سازمان

16) مچویاووت:

نک: مچویاووت، سازمان

گروههای کوچک و فعال دیگری نیز در اسرائیل وجود دارند که عقاید و اقداماتشان مرتبط با صلح و صلح طلبی است. از جمله این گروهها می توان به "سربازان مخالف سکوت"، "محدودیت وجود دارد" و "اولیای (پدران و مادران) مخالف جنگ" اشاره کرد که هر گروه مذکور با توسعه شهرک نشینی در کرانه باختری مخالفند. همچنین مینروا (Minerva) سازمانی است که از فعالیتهای تحقیقی ـ آکادمیک در حوزه حقوق بشر حمایت می کند.

صرف نسبت دادن عنوان و صفت صلح طلب و نوع دوست برای احزاب و گروههای اسرائیل جای بحث و سؤال دارد، اما بررسیها نشان می دهد که احزاب و گروههای صلح طلب اسرائیل، با توجه به خاستگاه و کارکردشان، کاملاً متمایز و متفاوتند، به طوری که احزاب صلح طلب با توجه به شرایط داخلی و منطقه ای و به منظور دستیابی به قدرت سیاسی به سرعت تغییر موضع می دهند و ایدئولوژی و مرام حاکم بر اصول حزب را فدای ملاحظات و مصالح سیاسی می کنند. از این رو، صلح طلب و نوع دوست بودن احزاب اسرائیلی همواره جای سؤالدارد، زیرا همواره حق اعراب مقیم اسرائیل تضییع شده است.

مآخذ:

1. موردخای بار، امنیت و صلح (2)، ترجمه اصغر افتخاری، فصلنامه مطالعات منطقه ای اسرائیل شناسی، آمریکاشناسی، جلد هفتم، 1380.
2. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، (سیاسی ـ داخلی)، شماره 2ـ226، 4/6/1383.
3. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، شماره 266، 9/7/1384.
4. www.peace now.org.il.
5. www.Btselem.org/english/About-Btselem/index.asp.
6. www.Israelnational news.com (2004/8/9).
7. www.nif-org/content.cfm.
8. www.dialogate.org/il/peace/about.asp.
9. www.Seadsofpeace.org/site/page server.