کنِست (پارلمان)

"کنِست" قوّه قانونگذاری اسرائیل به شمار می رود. کنِست به زبان عِبری یعنی "انجمن"، و عبادتگاه یهودیان "بیت هاکنِست" یعنی محلی که یهودیان در آن جمع می شوند نامیده می شود. در حال حاضر این کلمه بر پارلمان اسرائیل اطلاق می شود و بر آن دلالت می کند. کنست متشکل از یک مجلس بوده و دارای 12 نماینده می باشد. نمایندگان براساس رأی گیری نسبی و بر مبنای فهرست حزبی برای مدت چهار سال انتخاب می شوند.

اولین پارلمان اسرائیل به موجب قطعنامه ای که در تاریخ 1/5/1948 از سوی مجلس نمایندگان یهود ـ که عبارتست از هیأت نمایندگی ساکنین یهودی فلسطین در زمان قیمومیت انگلیس ـ با مشورت با نمایندگان یهود صادر شد تشکیل شد و مقرر گشت که یک حکومت و مجلس دولتی ملی موقت در زمان پایان قیمومیت بریتانیا در فلسطین در تاریخ 15/5/1948 ایجاد شود. مجلس دولت موقت که در آن زمان مجلس مردم نامیده شد از 37 عضوی که نمایندگی یهود را برعهده داشتند و مجلس نمایندگان یهودیان به اضافه نمایندگانی از مجامع سیاسی یهود دیگری که اصلاً در دو هیأت قبلی نماینده نبودند تشکیل می شد. مجلس مردم 13 نفر از اعضای خود را انتخاب کرد تا اولین دولت اسرائیل را به وجود آورند. در مجلس مردم برای کلیه احزاب صهیونیست و یهودی فلسطینی به همان نسبتی یا درصدی که درمجلس نمایندگان یهودی و کمیته اجرایی نمایندگی یهود، نمایندگی داشتند، نماینده وجود داشت.

به علاوه دو حزب آگودات اسرائیل و حزب کمونیست اسرائیل که در مجلس نمایندگان و آژانس یهود نماینده نبودند که این دو هم در مجلس مردم نماینده داشتند. با اعلام تشکیل اسرائیل در تاریخ 14/5/1948 مجلس مردم به مجلس دولت موقت تبدیل شد.

مجلس دولت موقت که پیرو اعلام موجودیت کشور اسرائیل در 15 ماه مه 1948 تشکیل شد، مسئولیت قانونگذاری را به عهده گرفت. پس از آن، در اکتبر همان سال 1948 اقدام به تدوین قانون انتخابات مجلس مؤسسان کرد. در ماه ژانویه 1949، انتخابات برگزار شد و در 14 فوریه همان سال تشکیل جلسه داد و بدین ترتیب تبدیل به قوّه قانونگذاری گردید که به نام کنِست خوانده شد.

این مجلس مؤسسان در تاریخ 16/2/1949 قانون تغییر دولت را تصویب کرد و مقرر داشت که پارلمان اسرائیل یک مجلس نمایندگی که کنِست نامیده می شود باشد. کنِست 120 عضو دارد که به روشن بینی یعنی برحسب تعداد آراء رأی دهندگان در سطح نواحی انتخاب می شوند. هر گروه رأی دهنده در سطح نواحی برحسب تعداد رأی شان دارای تعدادی کرسی هستند. تربیت مجلس مؤسسان خود تبدیل به کنِست اول شد. نامگذاری و تعیین تعداد کرسی ها از "کنِست مجددا" گرفته شده است که عبارتست از هیأت قانونگذاری یهودی در دوره ای که به نام هیکل دوم نامیده می شود.

در تاریخ 11/12/1949 کنِست مقرر داشت که مقر آن از تل آویو به قدس منتقل شود و در آنجا مقر کنِست بین چند ساختمان جابجا شد تا اینکه از سال 1966 در ساختمان دایمی خود قرار گرفت.

قانون اساسی کنِست که اجرای آن از سال 1958 شروع شد و روش انتخابات و حدود صلاحیت کنِست را معین کرد. براساس آن کنِست از 120 عضو منتخب در انتخابات مخفیانه نسبیتشکیل شود. در امر انتخابات تمامی جمعیت اسرائیل که بیش از 18 سال عمر دارند شرکت می کنند و هر فردی که به سن 21 سالگی رسیده باشد حق دارد خود را نامزد عضویت در کنِست کند. این حق استثناهایی دارد که عبارتند از: دارندگان و صاحبان برخی مقامات عالیه در کشور مانند رئیس کشور، حاخام بزرگ، حسابرسی دولت، رئیس ستاد مشترک ارتش و قاضیان تمام انواع دادگاهها، رجال دینی که برای کارهایشان حقوقی می گیرند و افسران ارتش و کارمندان برجسته دولت در صورتی که صد روز قبل از تاریخ انتخابات از وظیفه خود استعفاء ندهند. طول هر دوره کنِست چهار سال است و کنِست می تواند به موجب یک قانون خاصی که در آن موعد انتخابات بعدی تعیین شده باشد خود را منحل کند. از زمان تشکیل رژیم صهیونیستی تا سال 2008 انتخابات کنِست 17 بار تکرار شده است.

بسیاری از مقررات مربوط به صلاحیتهای کنِست و وظایف آن از سیستم پارلمانی انگلستان گرفته شده است و تصمیمات کنِست با اکثریت حاضرین رأی دهندگان اتخاذ می شود و تمامی مذاکرات و جلسات کنِست علنی می باشد مگر آنکه برخلاف این یعنی برای مشخص بودن آن تصمیم گرفته شود. کنِست دارای دو دوره تابستانی و زمستانی است که بر روی هم هشت ماه می شوند و دعوت برای دوره یا جلسات استثنایی در صورتی که 30 عضو تقاضا کنند میسر است.

اعضای کنِست مستعمری که قانون مقرر داشته است دریافت می کنند و برحسب قانون کنِست مجاز نیستند مستعمری و حقوق دیگری از جهات دیگر دریافت کنند. اعضای کنِست دارای مصونیت از بازداشت و زندان و محاکمه می باشند و لغو این مصونیت مجاز نیست مگر آنکه با تصویب و تصمیم کنِست باشد. همین طور کنِست دارای حراست و حفاظت خاص خود است. قوانینی که از سوی کنِست صادر می شود قبل از اتمام مدت آن قابل نقض نیست. و این کنِست است که رئیس دولت (نخست وزیر) راانتخاب و در موقعیتهای خاصی او را عزل می کند.

رئیس کنِست از نظر پروتکلی بعد از نخست وزیر قرار دارد و در هنگام غیاب نخست وزیر جانشین اوست. هیأت وزیران (حکومت) بلافاصله پس از تشکیل به کنِست می آید تا رأی اعتماد بگیرد و هنگامی که اعتماد کنِست را از دست بدهد سقوط می کند.

کنِست در اولین دوشنبه پس از اعلام و انتشار رسمی نتایج انتخابات افتتاح می گردد و رسما رئیس دولت (نخست وزیر) کنِست را افتتاح می کند. پس از سخنرانی افتتاحیه (توسط نخست وزیر) ریاست جلسه را بزرگترین اعضای کنِست از نظر سنی برعهده می گیرد و این رئیس بر رئیس بر ادای سوگند قانونی اعضاء اشراف دارد. سپس رئیس کنِست و نایبان او انتخاب می شوند.

کنِست دارای نه کمیسیون پارلمانی دایمی می باشد که عبارتند از: کمیسیون امور حقوقی و قانونگذاری، کمیسیون مالی، کمیسیون امور اقتصادی، کمیسیون امور خارجه و امنیت (این یکی از مهمترین کمیسیونها می باشد) کمیسیون خدمات عمومی، کمیسیون آموزش و فرهنگ، کمیسیون کار و رفاه اجتماعی، کمیسیون اسکان و مهاجرت و کمیسیون امور داخلی. از این کمیسیونها در مواقع مختلف کمیسیونهای فرعی دیگر نیز منشعب می شوند. وظیفه و کار این کمیسیونها بررسی لوایح و مقرراتی است که پس از شور اول برای آنها فرستاده می شود و نیز ارائه جرح و تعدیل و تقریر در مورد این لوایح و بازگرداندن آنها به کنِست برای شور دوم و سوم. همین طور این کمیسیونها پیگیری کارهای قوه مجریه را در محدوده تخصص خود برعهده دارند. کنِست می تواند کمیسیونهای تحقیق و کمیسیونهای تخصصی تشکیل دهد.

کنِست سه بار در هفته تشکیل جلسه می دهد که آن در روزهای دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه است. هنگامی که لایحه ای در شور اول، یعنی پس از آنکه دولت آن را به کنِست تقدیم کرده تصویب گردید.این لایحه به کمیسیون خاص خود فرستاده می شود تا آن را بررسی کند، آن گاه برای رئیس مجلس فرستاده می شود تا آنکه رئیس کمیسیون تخصصی تقریرات و نظرات کمیسیون را در مورد آن قرائت کند. در کنِست اصلاحات کمیسیون مورد بحث قرار می گیرد و به تصویب می رسد و بدین گونه شور دوم پایان می پذیرد. آن گاه برای بررسی و قرائت نهایی به کنِست برگردانده می شود. در شور سوم که شور نهایی است به تصویب می رسد.

فعالیت و نفوذ مؤسسه نظامی در مورد وضع مقررات و قوانین سیاست خارجی و دفاعی با ادعای رعایت امنیت اسرائیل برای کنِست در این مورد نقش حاشیه ای باقی می گذارد و در این مورد موضع کنِست درباره قضیه "لافون" مثالی آشکار به شمار می رود. همین طور دور نگه داشتن اعراب و نمایندگان احزاب کمونیست از کمیسیونهای کنِست شک و تردید را در مورد صبغه نمایندگی و وظیفه نظارت و کنترل آن و ماهیت سیستم انتخابی و آنچه که مرتبط با آن است مثل تعدد احزاب و حکومتهای ائتلافی را برمی انگیزد. و این امر به طور کلی منجر به تضعیف نقش کنِست در برابر حکومت می شود.

از سال 1949 تا 2008، 17 دوره انتخابات مجلس در اسرائیل برگزار گردیده که به ترتیب زیر بوده است:

1ـ مجلس مؤسسان (کنِست اول): 1949، 2ـ مجلس دوم: 1951، 3ـ مجلس سوم: 1955، 4ـ مجلس چهارم: 1959، 5ـ مجلس پنجم: 1961، 6ـ مجلس شش: 1965، 7ـ مجلس هفتم: 1969، 8ـ مجلس هشتم: 1979، 9ـ مجلس نهم: 1977، 10ـ مجلس دهم: 1981، 11ـ مجلس یازدهم: 1984، 12ـ مجلس دوازدهم: 1988، 13ـ مجلس سیزدهم: 1992، 14ـ مجلس چهاردهم: 1996، 15ـ مجلس پانزدهم: 2000، 16ـ مجلس شانزدهم: 2004، 17ـ مجلس هفدهم: 2008.

مآخذ:

1. شریدة، محمّد: رهبران اسرائیل، بیژن اسدی و مسعود رحیمی، انتشارات کویر، 1378.

ـ بدر، کامیلیا: نظرة علی الاحزاب و الحرکات السیاسیة الاسرائیلیة، قدس، 1981.