دوربان، کنفرانس بین المللی ضد نژادپرستی ـ 2001

کنفرانس بین المللی ضدنژادپرستی و تبعیض نژادی در روز جمعه 10/6/1380 برابر با 31 اوت 2001 در شهر دوربان آفریقای جنوبی به میزبانی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد و در دو سطح نمایندگان دولتها و سازمانهای غیر دولتی برگزار شد. در این کنفرانس، 6 هزار نفر به نمایندگی از 153 کشور جهان حضور داشتند. سه روز قبل از آغاز نشست نمایندگان دولتها، کنفرانس سازمانهای غیر دولتی با حضور افرادی به نمایندگی از سه هزار سازمان غیر دولتی برگزار شد. و در نهایت با صدور بیانیه ای با محوریت محکومیت رژیم صهیونیستی به پایان رسید.

با توجه به اینکه این رژیم، اصول و مبانی رفتار و عمل سیاسی خویش را بر اساس اندیشه های صهیونیسم مبتنی کرده است، پس از روشن شدن اینکه موضوع صهیونیسم در دستور کار کنفرانس قرار دارد، دستگاه دیپلماسی، نخبگان سیاسی، لابیگری بین المللی و در نهایت تمامی توان خود را بسیج کرد تا شاید بتواند به نوعی بر پارادوکسی که معلول کنفرانس مذکور بود، فائق آید.

راهکارهای پیش روی سیاستمداران رژیم صهیونیستی و نخبگان این رژیم در مورد کنفرانس دوربان عبارت بودند از:

1ـ عدم حضور اسرائیل در کنفرانس.

2ـ حضور در جلسه افتتاحیه در سطح وزیرامور خارجه و سپس ترک کنفرانس به عنوان اعلام اعتراض.

3ـ حضور در کنفرانس سطح میانی.

4ـ حضور در کنفرانس سطح پایین (در سطح کارشناسی و در راستای بی ارزش تلقی نمودن نشست مذکور)

الف ـ مواضع سران اسرائیل در قبال کنفرانس:

1 ـ حامیان حضور در کنفرانس:

در صف مقدم عرصه بازیگران سیاسی دولت ائتلافی شارون نخست وزیر رژیم صهیونیستی که از شرکت در کنفرانس حمایت می کردند، شیمون پرز سیاستمدار کهنه کار حزب کارگر و وزیر امور خارجه اسرائیل قرار داشت. وی با تحریم کنفرانس به شدت مخالف بود. وی اعتقاد داشت که اسرائیل با حضوری فعال و گسترده و اعزام هیأتی بلندپایه به کنفرانس دوربان، خواهد توانست اقدامات قابل توجهی را در راستای تعدیل بیانیه نهایی به عمل آورد.

میخائیل ملکیور معاون وزیر امور خارجه و رهبر حزب "میماد" نیز طی مصاحبه ای با شبکه یک تلویزیون اسرائیل اظهار داشت: "ما در وزارت امور خارجه به این نتیجه رسیده ایم که با توجه به درخواستهای مکرری که از جانب سازمان ملل متحد و کشورهای دوست به عمل آمده و با عنایت به اینکه حضور هیأت اسرائیلی در دوربان، در میزان تبدیل کنفرانس به یک تریبون ضد اسرائیلی مؤثر خواهد بود و تأثیرات قابل ملاحظه ای را بر جدول کاری و حذف عبارات ضد اسرائیلی در بیانیه نهایی کنفرانس خواهد داشت، در این سمینار شرکت کنیم." به اعتقاد وی با توجه به اینکه این کنفرانس واقعه مهمی در عرصه بین المللی بوده و افکار عمومی جهان از طریق رسانه ها آن را دنبال می کند، دلیلی ندارد که اسرائیل در آن شرکت نداشته باشد.

در همین راستا "آلون پینحاس" سر کنسول اسرائیل و"تواهرتصل" سفیر این کشور در آفریقای جنوبی، طی تماسهای متعدد مراتب نگرانی خود را از موضوعات مطروحه در کنفرانس دوربان اعلام نمودند، لیکن از دولت اسرائیل خواستند تا در مقابل این کنفرانس ابراز نگرانی نکند چرا که در صورت تحقق این امر بر ارزش و اهمیت کنفرانس مذکور افزوده شده و تفوق جایگاه آن را در اذهان جهانیان به دنبال خواهد داشت. لیکن دفتر ملکیور در واکنش به توصیه های سفیر اسرائیل در آفریقای جنوبی اعلام کرد که در آن تمامی مسئولان وزارت خارجه و شخصیتهایی که سالها در سازمان ملل مشغول فعالیت بوده اند، در مورد اهمیت و جایگاه قابل توجهی که کنفرانس دوربان از آن برخوردار است، یک اجماع کلی وجود دارد.

می توان گفت اسرائیل در مورد جایگاه این کنفرانس هیچ گونه نگرانی ندارد، بلکه نگرانی این رژیم از این جهت است که احتمال دارد بیانیه های پایانی این کنفرانس نتایج طولانی مدتی را در پی داشته باشند و اینکه این گونه موارد (برابری صهیونیسم و نژادپرستی) در نشست های دیگر بین المللی نیز تکرار شود.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر سابق اسرائیل نیز معتقد بود که اسرائیل می بایست نقش فعال و گسترده ای را در کنفرانس دوربان ایفا نماید و هیأت بلندپایه ای را تحت ریاست وی به دوربان اعزام نماید. نتانیاهو اظهار داشت: فلسطینیانی که ما را نازی می خوانند و اعمال ما را با جنایتهای نازیها برابر می دانند، خود به پاکسازی قومی یهودیان مشغولند و در همین راستا تاکنون صدها اسرائیلی را به قتل رسانده اند.(جروزالم پست ـ 3 سپتامبر 2001)

2 ـ حامیان عدم حضور:

در میان شخصیتها و مسئولین اسرائیلی، آریلشارون با حضور در کنفرانس دوربان به شدت مخالف بود چرا که کنفرانس مذکور را دام و تله ای می دانست که کشورهای عربی بر سر راه اسرائیل گسترده اند و بر همین اساس باید از آن دوری گزید.

وی معتقد بود که شرکت این رژیم در کنفرانس دوربان نوعی اتلاف وقت است و هیچ سود و منفعتی برای اسرائیل به همراه نخواهد داشت. (جروزالم پست ـ 31 آگوست 2001)

مقامات رژیم صهیونیستی مکررا اعلام داشتند که تصمیم گیری اسرائیل در این زمینه منوط به تصمیم کاخ سفید است (هاآرتس ـ 27 آگوست 2001) و زمانی که آمریکا اعلام کرد در این کنفرانس شرکت می کند اسرائیل نیز برای حضور در کنفرانس دوربان اعلام آمادگی کرد.

پس از اعلام نظر واشنگتن مبنی بر حضور در دوربان، شارون نیز با توجه به اقدام آمریکا و پافشاری پرز، با اعزام یک هیأت به دوربان ـ در سطح میانی ـ موافقت کرد.

ب ـ چگونگی حضور اسرائیل در دوربان:

با توجه به جایگاهی که کنفرانس دوربان در صحنه بین المللی از آن برخوردار بود و برخی از کشورها در سطح رؤسای جمهوری و اغلب کشورها در سطح وزیر امور خارجه در کنفرانس شرکت نمودند، فضای دیپلماتیک حاکم بر کنفرانس این اجازه را به اسرائیل نمی داد که در سطح پایین شرکت کند. از آنجایی که آمریکا "ساوتویک" معاون وزیر امور خارجه خود در امور سازمانهای بین المللی را در رأس هیأت اعزامی به دوربان فرستاد، اسرائیل نیز می بایست به تبعیت از این کشور سطح هیأت دیپلماتیک خود را با سطح هیأت آمریکایی همسان گرداند.

بر همین اساس "میخائیل ملکیور" معاون وزیرخارجه اسرائیل برای ریاست هیأت اعزامی برگزیده شد که این امر با مخالفت شارون مواجه شد. در نتیجه با انتخاب "مردخای یدید" معاونت امور سازمانهای بین المللی در رأس هیأتی اعزامی راهی آفریقای جنوبی شد.

ج ـ چرایی حضور اسرائیل در کنفرانس دوربان:

1ـ تبعیت از آمریکا:

با توجه به اینکه آمریکا کلیه اقدامات و مواضع خود را بر محور حمایت از این رژیم قرار داده اسرائیل نیز در بیشتر موارد از سیاستها و تصمیمات این کشور تبعیت کرده است. دراین قضیه نیز پس از اینکه هیأت آمریکا به ریاست "ساوتویک" معاون وزیر خارجه خود به دوربان اعزام شد، اسرائیل نیز، هم در اعزام هیأت و هم در تعیین سطح دیپلماتیک آن، از اقدام آمریکا پیروی نمود.

2ـ لابیگری و تأثیرگذاری:

چند ماهی قبل از تشکیل کنفرانس، رژیم صهیونیستی رایزنیهای گسترده ای را به ویژه با کشورهای عضو اتحادیه اروپا، روسیه، هند و ترکیه به انجام رساند تا شاید بتواند مواضع این کشورها را نیز با خود هماهنگ ساخته و از جوّ ضد اسرائیلی حاکم بر کنفرانس که از آن زمان نیز قابل پیش بینی بود بکاهد. لیکن زمانی که رایزنیها، موفقیتی را به همراه نداشت، بر آن شد تا با غنیمت شمردن فرصت و با هدف تأثیرگذاری بیشتر در راستای تعدیل بیانیه پایانی، هیأتی را به دوربان اعزام کند. در حین برگزاری نیز اعضای هیأت اسرائیلی همواره با رایزنی بین نمایندگان کشورهای مختلف امیدوار بودند که بتوانند گامی در جهت حذف بند برابری "صهیونیسم با نژادپرستی" در بیانیه پایانی بردارند.

3ـ میزبانی سازمان ملل متحد:

در این میان نکته دیگری که حضور اسرائیل را در کنفرانس دوربان توجیه می نمود، میزبانی سازمان ملل متحد و جایگاه این کنفرانس در جامعه بین الملل بود. با توجه به اینکه بانی کنفرانس مزبور، کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد به شمار می آمد که با هدف نفی تبعیض نژادی و برده داری اقدام به برپایی کنفرانس مذکور نموده بود، عدم حضور اسرائیل در این کنفرانس، از یک سو به حمایت این رژیم از مشروعیت و استمرار موضوعات فوق تعبیر شده و فرصت بهره برداری تبلیغاتی و سیاسی مخالفان این رژیم و در نهایت انزوای آن را در جامعه بین المللی مهیا می نمود و از سوی دیگر عدم شرکت در این کنفرانس نه تنها اقدامی فرصت ساز در راستای کسب منافع بیشتر محسوب نمی شد، بلکه هزینه های قابل توجهی را نیز بر این رژیم تحمیل می کرد.

د ـ دلایل ترک کنفرانس:

در پی رایزنیها و لابیگریهای گسترده هیأتهای آمریکایی و اسرائیلی و ناکامی آنان در تأثیرگذاری بر بیانیه نهایی و حذف بندهای مورد نظر، هیأت اعزامی دو کشور در عصر روز سه شنبه 13 شهریور ماه (4 سپتامبر) کنفرانس را ترک کردند. دلایل این کار از سوی اسرائیل در سه محور زیر خلاصه می شود:

1ـ محکومیت از سوی سازمانهای غیر دولتی:

سه روز پیش از آغاز نشست نمایندگان دولتها، کنفرانس سازمانهای غیر دولتی برگزار شد و در نهایت بیانیه ای با محورهای زیر را صادر نمود:

1) تشکیل دادگاهی بین المللی برای رسیدگی به جرائم جنگی و پاکسازی قومی که در راستای احیای سیاست آپارتاید در سرزمینهای اشغالی به اجرا گذاشته شده است.

2) به انزوا کشاندن اسرائیل در جامعهبین المللی

3) تصویب مجدد قطعنامه پیشین سازمان ملل متحد مبنی بر برابری صهیونیسم و نژادپرستی. (نک: نژادپرستی اسرائیل، قطعنامه ـ)

بیانیه ای که نشست سازمانهای غیر دولتی با محوریت موارد فوق تقدیم کنفرانس نمایندگان دولتها نمود، تحدید فعالیتهای اسرائیل را به دنبال داشت و بنابراین در عمل، دیگر نیازی به حضور هیأت اسرائیلی احساس نمی شد.

2ـ عدم کسب توفیق در تأثیرگذاری سیاسی:

هدف از اعزام هیأت اسرائیلی، تأثیرگذاری بر جوّ عمومی کنفرانس و تلاش برای حذف بندهای ضدصهیونیستی و ضد اسرائیلی بود و زمانی که هیأت مذکور از نیل به هدف خود بازماند و نتوانست تأثیرات مورد نظر خود را در بیانیه پایانی اعمال کند، بر آن شد تا با ترک کنفرانس، مراتب مخالفت و اعتراض خود را به برگزار کنندگان کنفرانس و دیگر شرکت کنندگان، اعلام نماید.

3ـ ترک کنفرانس از سوی هیأت آمریکایی:

رژیم صهیونیستی پس از ترک محل کنفرانس توسط هیأت آمریکایی به تقلید از این کشور هیأت اعزامی خود را از دوربان فراخواند.

ه ـ موافقین در دوربان:

مخالفین سیاستهای اسرائیل در کشتار فلسطینیان، آفریقایی هایی که به علت چهار قرن برده داری، زیربناهای اساسی توسعه خود را از دست داده اند؛ مخالفین آمریکا و سیاستهای حمایتی آن از اسرائیل؛ و نیز سازمانهای غیر دولتی (با توجه به اهداف بشر دوستانه ای که پایه موجودیت آنها را تشکیل می دهد) جزء دسته موافقین قرار داشتند که بهطور مشروح عبارتند از:

1ـ کشورهای اسلامی ـ عربی:

کشورهای عربی و اسلامی از مخالفین سرسخت اسرائیل بوده و به همین دلیل از ماهها قبل تلاش کردند تا کنفرانس دوربان تنبیهات شدیدی علیه اسرائیل در قطعنامه پایانی خود لحاظ نماید. اعضای این کشورها، هم از طریق سازمانهای غیر دولتی و هم از طریق نمایندگان رسمی خود، خواستار برابر دانستن صهیونیسم با نژادپرستی شدند. سازمانهای کنفرانس اسلامی که شامل همه کشورهای اسلامی است، روز دوم نشست رسمی دوربان به منظور هماهنگی و اتخاذ مواضع مشترک علیه سیاستهای نژادپرستانه اسرائیل، نشستی فوق العاده برگزار کرد. (واحد مرکزی خبر 10/6/1380)

وزیر امور خارجه ایران از صهیونیسم به عنوان زشت ترین نماد نژادپرستی یاد کرد و گفت: "آیا ریشه کن کردن یک ملت از سرزمین خویش و آواره کردن آنها به مناطق مختلف و تلاش در راستای تخریب هویت ملی یک ملت، نژادپرستی نیست." (امور خبری برون مرزی 11/6/1380) عمرو موسی دبیر کل اتحادیه عرب نیز در سخنرانی خود در دوربان گفت: "ما جنایاتی که در گذشته (جنگ جهانی دوم) علیه یهودیان بوده را محکوم می کنیم ولی در عین حال نمی توانیم در مقابل جنایات اسرائیل علیه فلسطینیان سکوت نماییم." (رویتر 17/6/1380) سازمانهای غیردولتی کشورهای اسلامی نیز نظرات خود را در مورد برابر دانستن صهیونیسم با نژادپرستی، در قطعنامه پایانی این نشست خود وارد کردند.

2ـ سازمانهای غیردولتی:

NGOها که نه برای منافع مادی بلکه در راستای منافعی که برای کل بشریت سودمند است ازجمله دفاع از حقوق بشر، محیط زیست، آموزش و ... تشکیل شده اند از طرفداران پروپاقرص برابری صهیونیسم با نژادپرستی بودند. سازمانهای غیردولتی کار خود را با تظاهرات 10 هزار نفری علیه اسرائیل به پایان بردند. (هاآرتس، 30/8/81) در نشست سازمانهای غیردولتی برخی از نمایندگان پلاکارهای تبلیغاتی که ستاره داوود را با صلیب شکسته آلمان نازی هم تراز می دانست، در دست داشتند. سازمانهای غیردولتی در پایان نشست خود خواستار انجام اقدامات ضداسرائیلی مختلفی شدند. این اقدامات عبارتند از:

تشکیل دادگاهی بین المللی برای تحقیق درباره جرایم جنگی اسرائیل در سرزمینهای اشغالی و محاکمه فردی که مسئول قتل عام، پاک سازی قومی و اجرای سیاست آپارتاید است.

به انزوا کشاندن اسرائیل از جامعه بین المللی به همان گونه ای که رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی از طریق تحریمهای اقتصادی و دیگر اقدامات مجازات شد.

تصویب مجدد قطعنامه پیشین مجمع عمومی سازمان ملل در نوامبر 1975 مبنی بر هم تراز دانستن صهیونیسم و نژادپرستی. (هاآرتس، 9/2/80) اما با تلاش آمریکا و اسرائیل و براساس قطعنامه 16 دسامبر 1991 این برابری ملغی شد. (یاهو 28/8/2001)

3ـ آفریقایی ها:

آفریقایی ها معتقدند که کشورهای استعمارگر غرب در طول چهار قرن، نیروی جوان این قاره را در شرایط بسیار رقت بار تجارت بردگان به سرزمینهای خود برده و به این وسیله ضرباتی بر پایه های پیشرفت و توسعه در این قاره وارد کرده اند که هنوز پس از چهار قرن نتوانسته اند، آن را جبران کنند. از این رو آفریقایی ها از جایگاه میزبانی استفاده کرده و خواستار عذرخواهی غرب و جبران خسارات دورهتجارت برده شدند. البته یک دودستگی در میان کشورهای آفریقایی در اجلاس دوربان به وجود آمد.

برخی ها صرفا خواستار عذرخواهی غرب بودند ولی بقیه علاوه بر عذرخواهی خواستار جبران خسارتهای خود نیز شدند. اوسگان اوباسانجو، رئیس جمهور نیجریه در این باره گفت: جبران مادی خسارتهای دوره تجارت برده یک راه حل عقلانی است که ما از غرب می خواهیم. مردم آفریقا می گویند چگونه است که اسرائیل به خاطر کشته شدن یهودیان، از غرب هنوز خسارت می گیرند ولی ما نمی توانیم حق خود را بگیریم.

برخی دیگر از آفریقایی ها، افزایش کمکهای توسعه و لغو بدهیهای خود توسط غرب را پیشنهاد کردند. (بی بی سی 2/9/2001)

4ـ کوبا:

فیدل کاسترو، رهبر کوبا به عنوان مخالف سرسخت آمریکا و سیاستهای آن در سخنرانی خود در دوربان اقدامات اسرائیل را در کشتار جمعی علیه ملت فلسطین توصیف کرد و آن را به خاطر مانع تراشی در خصوص بررسی این مسأله در کنفرانس ضدنژادپرستی سازمان ملل مورد حملات شدید قرار داد.

کاسترو همچنین اعلام کرد هیچکس حق ندارد محدودیتهایی از پیش تعیین شده را به دستور کار اجلاس تحمیل کند و یا کنفرانس را به عدم بررسی مسأله ای به ویژه ابراز خشم و انزجار شدید در قبال کشتار جمعی رژیم صهیونیستی علیه برادران فلسطینی ترغیب نماید. وی همچنین ضمن تأیید و تأکید بر پرداخت غرامت از سوی استعمارگران افزود: کشورهایی که در نتیجه قاچاق انسان به ثروتهای هنگفتی دست یافته اند، اکنون باید توانایی پرداخت غرامت را داشته باشند. (الایام 2/9/2001)

وـ مخالفین در دوربان:

تعدادی از کشورها با توجه به مباحثی که قرار بود که در کنفرانس دوربان مطرح شود، از همان ابتدا ساز مخالفت سردادند. آمریکا و اسرائیل در مقابل برابر دانستن صهیونیسم و نژادپرستی، آمریکا و اروپا جهت درخواست خسارت کشورهای آفریقایی برای تجارت برده، هند به علت طرح مسائل طبقاتی، چین به علت طرح نحوه برخورد این کشور با فرقه های مذهبی در تبت و... مخالفت کردند.

1ـ آمریکا:

آمریکا که در طول چندین دهه حمایت همه جانبه ای از اسرائیل به عمل آورده بود و کنفرانسهای ضدنژاد پرستی سازمان ملل در سالهای 1978 و 1983 را به دلیل قطعنامه های ضد اسرائیلی که در آنها مطرح شده بود تحریم کرده بود، پس از اینکه متوجه شد کشورهای مخالف اسرائیل در تصمیمشان مبنی بر برابری صهیونیسم با نژادپرستی مصمم هستند و این مسأله در نشست مقدماتی ژنو نیز مورد تأیید قرار گرفته، مدتها نظر نهایی خویش را برای شرکت در این کنفرانس اعلام نکرد. چند بار کاخ سفید تهدید به تحریم کرد و اعلام کرد که در صورت طرح مسایلی چون پرداخت خسارت به بردگان یا نژادپرستی صهیونیسم، هیأتی را به این کنفرانس اعزام نخواهد کرد. (هاآرتس 16/8/2001)

سرانجام آمریکا تصمیم گرفت سفر کالین پاول وزیر امور خارجه سیاه پوست و آفریقایی تبار خود را به دوربان لغو کند. (الشرق الاوسط 27/8/2001) و یک هیأت دون پایه به ریاست مایکل ساوتوک به این اجلاس بفرستد. اعزام این نمایندگان از سوی آمریکا یک عقب نشینی آشکار به شمار آمد. زیرا دو کنفرانس ضدنژادپرستی را تحریم کرده بود اما این بار به علت فضای بین المللی و حضور هزاران سازمان غیر دولتیآمریکا مجبور بود ـ هرچند در ظاهر به عنوان ناظرـ در کنفرانس دوربان شرکت کند. اما فرستادگان آمریکا، که دیپلماتهای کار کشته ای بودند برای لابیگری به دوربان فرستاده شدند. این افراد سعی کردند با نفوذ در هیأتهای سایر کشورها، نظرات دولت آمریکا را در قطعنامه پایان کنفرانس دوربان اعمال نمایند.

فشار سیاهان آمریکا و سازمانهای غیر دولتی این کشور بر حضور آمریکا در دوربان را نیز نباید از نظر دور داشت. پسر مارتین لوترکینگ آمریکایی هشدار داد که ایالات متحده به تدریج در جهان منزوی می شود. (بی بی سی2/9/2001)

دلیل این اظهارات لوترکینگ این بود که آمریکا در سال گذشته از عضویت در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل و نیز بخش مبارزه با مواد مخدر این سازمان پذیرفته نشد و به جای آن کشورهایی مثل سودان عضویت یافتند. به هر حال یک مقام وزارت خارجه آمریکا که نخواست نامش فاش شود گفته بود در صورتی که شرکت کنندگان در نشست دوربان بر سر عدم استفاده از لحنی که واشنگتن آن را تهاجمی خوانده است، توافق نکنند هیأت آمریکایی پیش از پایان نشست، کنفرانس را ترک خواهد کرد. در همین حال هیأت آمریکایی لحن به کاربرده شده در بیانیه پایانی NGO هارا مورد انتقاد قرار داد.

2ـ رژیم صهیونیستی:

رژیم صهیونیستی از زمانی که زمزمه مسأله برابری صهیونیسم با نژاد پرستی مطرح شد، به شدت به رایزنی پرداخت.

هیأت نمایندگی این رژیم تا آخرین لحظات برای حضور در دوربان همچنان منتظر تصمیم آمریکا ماند.(جروزالم پست 29/8/2001) تل آویو اعلام کرد که اگر آمریکا در این کنفرانس حضور نیابد، آنها نیز نخواهند رفت.

در نهایت رژیم صهیونیستی تصمیم گرفتمیخائیل ملکیور معاون وزیر امور خارجه در این کنفرانس حضور نیابد بلکه مردخای یدید معاونت بخش امور سازمانهای بین المللی وزارت امور خارجه در دوربان شرکت کند. (جروزالم پست 31/8/2001).

به گفته یکی از مقامات وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی تصمیم اعزام یک هیأت نمایندگی سطح پایین به دوربان به دلیل ابراز مخالفت با جوّ ضد اسرائیلی و یهود ستیزی این کنفرانس بوده است. وی گفت که بحث و مشاجره بر سر این موضوع با توجه به دو ایده صورت گرفت. یکی اینکه آریل شارون معتقد بود شرکت در این کنفرانس، نوعی اتلاف وقت است، چرا که این کنفرانس علیه اسرائیل صورت گرفته و هیچ منفعت و سودی در پی ندارد. دوم اینکه ملکپور اظهار داشت که این کنفرانس واقعه مهمی در برنامه های بین المللی است و رسانه های جهان در آن شرکت می کنند و دلیلی ندارد که ما در آن شرکت نکنیم. (جروزالم پست 31/8/2001)

رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد در صورتی که قرار باشد در قطعنامه پایانی علیه اسرائیل یک موضع گیری تند صورت بگیرد، پیشتر جلسه را ترک خواهد کرد.

3ـ اروپا:

اروپاییها در اجلاس دوربان فعالیت چندانی نشان ندادند. گروههای اعزامی از طرف اروپاییان تقریبا دون پایه بود و درباره مسأله صهیونیسم نیز چندان حرکتی از خود نشان ندادند. عمده فعالیت هیأتهای رسمی اروپایی، به درخواست غرامت آفریقاییها در مورد بردگان بر می گردد. یوشکافیشر وزیر امور خارجه آلمان یکی از معدود مقامات ارشد اروپایی حاضر در کنفرانس دوربان بود که عذرخواهی کشورش را از این بابت اعلام کرد.(خبرگزاری جمهوری اسلامی 11/6/1380) اما بقیه نمایندگاناروپا صرفا به اظهارات تأسف از تجارت بردگان اکتفا کرده و نسبت به پرداخت غرامت به آفریقاییان مخالفت نمودند. نماینده هیأت انگلیسی در دوربان دراین باره گفت:

دولتهای اروپایی هر نوع تجارت برده داری مدرن را محکوم می کنند و آن را جنایت علیه بشریت می دانند اما آنها منکر چنین چیزی در مورد آفریقاییها هستند. (نایم 2/9/2001)

4ـ هند:

برخی از طرفداران حقوق بشر معتقدند سیستم طبقاتی هند که بر اساس آن عده ای هنوز جزو طبقه "پاریا" یا نجس محسوب می شوند، نوعی نژادپرستی است و به همین منظور می بایستی در کنفرانس دوربان مطرح شود. هند در یک پیشدستی آشکار و برای انحراف اذهان با تمرکز به مسأله صهیونیسم و نژادپرستی اعلام کرد: با تلاش در کنفرانس بین المللی دوربان برای برابر دانستن صهیونیسم با نژادپرستی مخالفت خواهد کرد. روزنامه "هندو" چاپ دهلی نو نوشت: "دولت هند با به بحث گذاشتن موضوعات تحریک آمیزی که موجب تیره و تار شدن روابط اسرائیل و اعراب می شود، مخالف است. همین روزنامه نوشت، موضوع نژادپرستی صهیونیسم در کنفرانسهای گذشته سازمان ملل طرح شده و آوردن آنها به دوربان صرفا باری اضافه خواهد بود. (رادیو اسرائیل 5/6/80)

بخشی از موضع گیری هند به روابط صمیمی این کشور با اسرائیل در زمینه مسائل نظامی و فنی بر می گردد.

ز ـ موضع گیری شخصیت های بین المللی:

در خطابه هایی که توسط شخصیت های حقوقی و حقیقی بین المللی نظیر کوفی عنان دبیر کلسازمان ملل، مری رابینسون کمیسر عالی کمیته حقوق بشر سازمان ملل و نیز نلسون ماندلا قهرمان مبارزه با نژاد پرستی و رهبر سابق آفریقای جنوبی، نکاتی پیرامون نژادپرستی وجود داشتند قابل تأمل است.

1 ـ کوفی عنان:

دبیر کل سازمان ملل متحد در سخنرانی افتتاحیه اجلاس دوربان گفت: "اینکه یهودیان در گذشته قربانی نژادپرستی بوده اند، دلیلی بر پذیرش آنچه که دولت اسرائیل بر فلسطینیان روا داشته از جمله آوارگی، بیکاری، منع عبور و مرور و قتل رهبران، نمی شود." (واحد مرکزی خبر 10/6/1380)

در عین حال، عنان گفت "درخواست دولتهای عربی و اسلامی برای نژادپرستانه نامیدن اعمال اسرائیل، نتیجه این کنفرانس که از زمان شروع آن، مسأله خاورمیانه در رأس گفت وگوها بوده است را با خطر مواجه کرده است." وی همچنین تصریح کرد "موضوع برابری صهیونیسم با نژادپرستی منتفی است. مسأله پرداخت غرامت به قربانیان برده داری استعمار نیز بسیار پیچیده است و به اعتقاد من کنفرانس دوربان محل مناسبی برای حل و فصل این موضوعات نیست." (واحد مرکزی خبر 10/6/1380)

2 ـ مری رابینسون:

کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در ضیافت شام سازمانهای غیر دولتی در حالی که یک کتاب نقاشی کاریکاتور یهودستیزی را در دست گرفته بود و تکان می داد برای همدلی و همدردی با یهودیانی که از این کتاب اظهار نارضایتی و ناخرسندی کرده بودند گفت: "من نیز یک یهودی هستم." (جروزالم پست 30/8/2001) وی اینکاریکاتورها را مسائل بیهوده ای در راستای بر هم زدن نظم این کنفرانس مطرح کرد.

3 ـ نلسون ماندلا:

ماندلا، پدر مردم سالار و رهبر ضدنژادپرستی آفریفای جنوبی که چندین دهه علیه آپارتاید در آفریقای جنوبی مبارزه کرده بود، طی سخنرانی پرشور از هیأتهای شرکت کننده در این کنفرانس خواست تا اختلافها را کنار بگذارند و سعی کنند جهان را از یک بیماری که موجب بیمار شدن ذهن و روح می شود برهانند.

ح ـ شکست دیپلماسی اسرائیل در کنفرانس:

شکست دیپلماسی اسرائیل در کنفرانس تا به حدی بود که روزنامه اسرائیلی هاآرتس یک روز پس از بازگشت هیأت دیپلماتیک از دوربان، طی مقاله ای با عنوان "شکست اسرائیل در جلب افکار عمومی در دوربان" صراحتا به ناتوانی نمایندگان این رژیم در توجیه اقدامات اسرائیل در سرزمینهای اشغالی و تأثیرگذاری بر جو حاکم بر کنفرانس اعتراف نمود. روزنامه جروزالم پست نیز طی یک نظر سنجی از خوانندگان خود پرسید که "آیا فعالیتهای اسرائیل در کنفرانس دوربان نتیجه ای نیز دربرداشته است؟" که 67 درصد پاسخ منفی و 33 درصد پاسخ مثبت دادند.

هرچند که در پایان کنفرانس و اعلام بیانیه نهایی، بند مورد نظر کشورهای عربی و اسلامی (برابری صهیونیسم با نژادپرستی) ملحوظ نظر قرار نگرفت و اسرائیل حذف بند مذکور از بیانیه نهایی را در راستای موفقیت رایزنیهای خود و توفیق رهبران این کشور جهت تحصیل نتیجه مطلوب ارزیابی نمود، لیکن کنفرانس دوربان نه تنها موفقیت و کامیابی اسرائیل را در عرصه بین المللی و تفوق جایگاه این رژیم را در اذهان جهانیان به دنبالنداشت، بلکه ضعف توانمندیهای دیپلماتیک و سطح مشروعیت این کشور را نیز به میزان زیادی به چالش طلبید.

مأخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، شماره های 98ـ97.