کرن هایسود، صندوق

"کرن هایسود" (Keren Hayesod) نام عبری صندوق تأسیس فلسطین (Palestine Foundation Fund) اداره مالی اصلی سازمان جهانی صهیونیسم است. در سال 1920 که پس از صدور اعلامیه بالفور جنبش صهیونیستی با مشکل تأمین مالی پروژه های شهرک سازی فلسطین مواجه شد، این صندوق بنابه تصمیم کنگره صهیونیسم (لندن، ژوئیه 1920) برای عمران و آبادانی فلسطین تأسیس گردید.

نقش پول و دارایی در طرح صهیونیستها [در تشکیل دولت یهود] همواره اهمیت ویژه ای داشته است. لذا همه رهبران صهیونیسم اعم از هرتزل وولفسون تا وایزمن، بن گوریون، گلدامایر و مناخیم بگین توجه خاصی بدان داشته اند و بنیانگذار صهیونیسم، هرتزل، وجود "شرکت یهود" را شرط اساسی تشکیل دولت صهیونیسم و وطن ملی یهود دانسته است.

وی در خاطرات روزانه خویش به تأسیس دو آژانس به عنوان دو ضرورت برای تشکیل دولت و وطن ملی اشاره کرده است: آژانس اول، "جمعیت یهود" است که وظیفه آن برنامه ریزی علمی و ارائه تحلیل سیاسی برای یهودیان، می باشد.

آژانس دوم، "شرکت یهود" است که چون یک شرکت بازرگانی است، وظیفه انتقال مهاجرین یهود و رسیدگی و نظارت بر امور اقتصادی و شغلی ایشان در فلسطین را برعهده دارد، این "شرکت یهود" یک شرکت سهامی است که براساس قانون جاری انگلستان تشکیل خواهد شد، مرکز آن در لندن خواهد بود و با سرمایه ای حدود پنج میلیون لیره استرلینگ آغاز به کار خواهد نمود.

طرح عملی این صندوق (شرکت) به تاریخ صدور پیمان بالفور 2/11/1917 برمی گردد. زیرا پس از اعلام آن پیمان "صندوق عمران" تأسیس شد و پس از دو سال 000/130 لیره استرلینگ جمع آوری کرد. اما کرین هایسود عملاً پس از کنگره ای که از جانب صهیونیستها در لندن تشکیل شد به راه افتاد. هدف از تأسیس این صندوق جمع آوری کمک برای مهاجرت یهودیان و اسکان آنها در فلسطین بود زیرا این دو وظیفه و مأموریت از مراحل اصلی تشکیل دولت ملی یهود به شمار می روند.

بر این اساس بود که کمک به کرین هایسود به صورت مالیاتی درآمد که هر یهودی می بایستی به صورت سالانه آن را می پرداخت. انتخاب مسئولین صندوق به طور رسمی برعهده سازمان جهانی صهیونیسم و سپس آژانس یهود بنا نهاده شد. و صندوق نیز درآمدهای خود را به مؤسه هیستادروت و آژانس یهود تحویل می داد.

برطبق اساسنامه هر یهودی با هر دیدگاه وموضعی ملزم به پرداخت حداقل معینی مالیات سالیانه برای برپایی وطن ملی یهودیان در فلسطین بود؛ با این شرط که صندوق کمک ها و سرمایه گذاری های مشارکتی مختلف را در طرح های تولیدی، که در درجه اول سود آن موردنظر نیست، به کار اندازد. از مهم ترین مؤسسان این صندوق حیم وایزمن، ولادیمیر ژابوتنسکی و اسرائیل سیف بودند. این صندوق در سال 1921 به عنوان یک شرکت انگلیسی ثبت شد و مقر آن تا سال 1926 که به قدس منتقل شد، در لندن بود. در سال 1925 صندوق تأسیسی به صندوق ملی پیوست و با تأسیس آژانس فراگیر یهود در سال 1929، کرن هایسود بازوی مالی اصلی آن شد.

در واقع می توان گفت این صندوق بازوی راست آژانس یهود در امور مالی بود. جمع آوری کمک مالی از پایان سال 1921 شروع شد. و در طرحی که آن روزها "صندوق نجات" نام داشت، صهیونیستها توانستند 760 هزار لیره استرلینگ جمع آوری کنند.

این صندوق توانست به وظایف خود عمل کند و در امور مهمی مثل مهاجرت و اسکان یهودیان، عمران و خرید اسلحه برای یهودیان ساکن در فلسطین کمکهای قابل توجهی بنماید. همین صندوق بود که توانست یهودیان پراکنده را گردهم آورد و در فلسطین برایشان خانه تهیه کند. و همین صندوق بود که به آسانی و با سودی حدود 2% وامهای درازمدت (پنجاه ساله و سپس بیست و پنج ساله و در مناطق کوهستانی چهل ساله) به یهودیان مهاجر داد.

از آغاز جنگ جهانی دوم بود که این صندوق شروع به ساختن 203 مجتمع کشاورزی در 661 هزار جریب نمود. در این مجتمعها حدود 77 هزار نفر زندگی می کردند. از جمله کارهای عمرانی این صندوق، تأسیس شرکتهای آب منطقه ای، توسعه بندر تل آویو و شرکت کشتیرانی "تسیم" و شرکت هواپیمایی "افیرون" که بعدها "ال عال" نام گرفت، می باشد. علاوه بر این کمکهای زیادی نیز به شرکتبرق و شرکت پتاس نمود. گذشته از همه اینها، این صندوق از طریق آژانس یهود به امور آموزشی، بهداشتی و اجتماعی مجتمعات یهودی کمکهای شایان توجهی نمود.

این صندوق تأمین کننده مالی اصلی برای فعالیت های آژانس یهود در فلسطین در سطح شهرک سازی، آموزش، خدمات بهداشتی، امنیتی و خرید اسلحه بود و از سال 1940 که از سوی انگلیس شرایطی برای مهاجرت یهودیان، به فلسطین تعیین شد، این صندوق نقش برجسته ای در مهاجرت های غیرقانونی داشت. بسیاری از پروژه های اقتصادی همچون شرکت های آب، برق، کشتیرانی، هواپیمایی، ساخت و ساز و بانک های اسرائیلی تا سال 1948 با سرمایه گذاری این صندوق انجام می شد.

آمار کمکهای صندوق هایسود میزان اهمیت و فعالیتهای آن در جمع آوری کمکهای مردمی قبل و بعد از تأسیس دولت یهود را نشان می دهد. حجم این فعالیتها توانسته است این صندوق را بزرگترین مؤسه جمع آوری کمک در جهان به شمار آورد. این صندوق تا سال 1948 برابر 000,716,26 لیره استرلینگ جمع آوری کرده است و پس از تأسیس دولت یهود نیز توانسته است برابر 000,000,620,1 دلار (92% کل آنچه که از شروع به کار صندوق جمع آوری شده است) جمع آوری کند.

پس از تشکیل دولت اسرائیل که مؤسات جمع آوری کننده کمک در هم ادغام شدند، کنگره صهیونیستها (1951) وظیفه جمع آوری کمک در خارج از فلسطین را برعهده کرین هایسود گذاشت و در سال 1956 بود که براساس قانونی که در کنِست تدوین شده بود، این صندوق به عنوان شرکت اسرائیلی به ثبت رسید.

پس از برپایی اسرائیل، صندوق درآمدهای مالی خود را صرف جذب مهاجران جدید نمود و در دوره بین سال های 1948 تا 1970 توانست 4/1 میلیون مهاجرت را سکنی دهد و 525 شهرک کشاورزی و 27 شهرک صنعتی تأسیس کند.

در طول جنگ 1967 و پس ازآن، صندوق در جمع آوری کمک های یهودیان و سرازیر کردن آن به سوی اسرائیل مشارکت داشت. به طوری که در یک برنامه گسترده 150 میلیون دلار اعانه جمع آوری کرد. در طول جنگ 1973 نیز در اقدامی مشابه 273 میلیون دلار کمک و اعانه جمع آوری کرد. از این سال به بعد، میزان درآمد سالیانه آن بین 100 تا 150 میلیون دلار بوده است و حجم آنچه از سال 1920 تا 1978 جمع آوری نموده به حدود 199/3 میلیارد دلار می رسد. در سال 1977 صندوق، دعوت دولت اسرائیل را برای مشارکت در پروژه سامان دهی به مهاجران فقیر اسرائیل پاسخ گفت و مبلغ 200 میلیون دلار را که در طول پنج سال جمع آوری شده بود به این پروژه اختصاص داد.

جمع آوری کمک از سوی صندوق تأسیسی با مشکلات داخلی متعددی روبه روست که در فعالیت ها و کارها و دستاوردهای آن تأثیر می گذارد؛ از جمله این مشکلات کاهش زیاد شمار داوطلبان جمع آوری کمک در نتیجه سکولارتر شدن هرچه بیشتر یهودیان و فروپاشی اندیشه صهیونیستی و کاهش همدردی و همدلی است، که این کاهش همدردی و همدلی با اسرائیل خود نتیجه سیاست های آن دولت در قضیه درگیری اعراب و اسرائیل، به ویژه پس از جنگ لبنان و کشتارهای صبرا و شتیلا و سپس نحوه برخورد آن دولت با قضیه انتفاضه است.

همچنین امضای معاهده صلح با مصر این احساس را ایجاد کرد که امنیت اسرائیل تضمین شده و اسرائیل نه برای حل مشکلات اساسی اش بلکه برای توسعه طلبی می جنگد. افزون براین، یهودیان روزبه روز بیشتر احساس می کنند که مشکلات اقتصادی اسرائیل حل ناشدنی است و کمک رسانی به آن سودی ندارد.

از سوی دیگر، گروه های یهودی در کشورهای اروپایی (و ایالات متحده) با نوسانات جمعیتی مهم و افزایش مشکلات و نیازهای داخلی روزافزونروبه رو هستند و این باعث شده تا تمامی تلاش خود را صرف مقابله با این مشکلات کنند. علاوه بر همه آنچه گفته شد، بروز مشکلات اقتصادی در کشورهای مختلف، آمادگی افراد را برای پرداخت کمک کاهش داده است. این در حالی است که رقابت شدیدی میان سازمان های مختلف برای جمع آوری اموال و اعانات برای اهداف مختلف نیز وجود دارد.

صندوق تأسیسی یهودی از سال 1948 با نام "کرن هایسود (ندای واحد اسرائیل شناخته می شود. این صندوق در بیش از 69 کشور که پایگاه ندای واحد یهود است، فعالیت می کند. به موجب اساسنامه صندوق که در سال 1965 از سوی کنست تصویب شد، این صندوق، یک شرکت اسرائیلی است. رئیس صندوق عضو کمیته اجرایی آژانس یهود است، در حالی که رئیس ندای واحد اسرائیل، ریاست کمیته های زیرنظر هیأت امنای آژانس یهود را برعهده دارد.

مآخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.
2. الموسوعة الفلسطینیة، الکیرین هایسود، جلد سوم، 1984.