جنوب لبنان، عقب نشینی اسرائیل ازـ 2000

در پی تشدید عملیات نظامی حزب الله لبنان و ضد ارتش اشغالگر اسرائیل در جنوب لبنان و بالا رفتن شمار قربانیان ارتش اسرائیل، رژیم صهیونیستی در اواسط اردیبهشت ماه 1379 تصمیم گرفت تا نیروهای نظامی خود را از جنوب لبنان فرا خواند. درپی این تصمیم نیروهای این رژیم در 2/3/1379 از کلیه سرزمینهای اشغالی جنوب لبنان ـ به جز مزارع شبعا عقب نشینی کردند. این عقب نشینی ارتش اسرائیل از مواضع اشغالی خود که در طی پنج دهه از تاریخ تشکیل رژیم صهیونیستی بی سابقه بود واکنشهای بسیاری را در سطح بین المللی، منطقه ای و داخلی اسرائیل به دنبال داشت که عبارتند از:

الف ـ واکنش سازمان ملل متحد:

به دنبال تحولات جنوب لبنان در جریان عقب نشینی اسرائیل از حاک این کشور، دبیرکل سازمان ملل برای آماده ساختن شرایط عقب نشینی، با مقامهای ارشد کشورهای زیربط گفت وگوهای مشروحی داشت. (خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/3/1379) در پی این اقدامات، کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل از شورای امنیت خواست تا نیروهای این سازمان را در جنوب لبنان از 4513 تن به 5600 تن افزایش دهد. وی در جریان عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان، بر طبق گزارش خود به این سازمان به اسرائیل اطلاع داد که چه اقداماتی باید انجام دهد تا سازمان ملل بتواند تأیید کند که اسرائیل قطعنامه 425 و 426 شورای امنیت را کاملاً اجرا کرده است.

دبیرکل سازمان ملل این اقدامات را عقب نشینی نیروهای نظامی اسرائیل از جنوب لبنان، انحلال فرماندهی ارتش جنوب لبنان (مزدوران رژیم صهیونیستی در جنوب لبنان)، قطع حمایتهای تدارکاتی ارتش اسرائیل از ارتش جنوب لبنان، خارج شدن سلاح های سنگین از اختیار این ارتش و تحویل زندانیان بازداشتگاه خیام ذکر کرد. سازمان ملل همچنین خواستار همکاری کامل اسرائیل در زمینه تعیین خط عقب نشینی شد. عنان در گزارش خود نوشت از دولت لبنان هم خواسته است برای اعاده حاکمیت خود بر مناطقی که اسرائیل از آنها عقب نشینی می کند به اقدام قطعی و فوری دستزدند تا بتواند خدمات عمومی و نظم قانونی را به این نقاط برگرداند.

ب ـ بازتابهای جهانی:

عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان واکنشهای متفاوتی را در سطح جهانی در بر داشت. اکثر سران کشورهای غربی و نیز روسیه از خروج اسرائیل از لبنان استقبال کردند.

ـ وزیر خارجه آمریکا ضمن ابراز خرسندی از این امر، از دولت لبنان خواست تا نیروهای خود را در جنوب این کشور مستقر سازند.

ـ دولت مسکو اقدام اسرائیل گامی بزرگ در راه به نتیجه رسیدن کوششهای صلح خاورمیانه توصیف کرد. یک مقام بلندپایه در وزارت خارجه روسیه نیز از همه طرفهای درگیر خواست خویشتن داری نشان دهد.

ـ وزیر خارجه فرانسه ضمن ابراز خرسندی از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان اعلام نمود کشورش تنها در صورتی حاضر است سربازان خود را تحت پوشش سپاه "یونیفیل" به جنوب لبنان بفرستد که مطمئن شود اسرائیل به طور کامل آنجا را ترک کرده است. در این راستا ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه، ضمن هشدار به سوریه در مورد دست زدن به هر گونه اقدام تحریک آمیز در منطقه اضافه کرد اسرائیل باید تا حد امکان قطعنامه 425 را مورد احترام قرار دهد.

ـ پاپ، ژان پل دوم رهبر کاتولیکهای جهان که چندی پیش از عقب نشینی رژیم صهیونیستی که از جنوب لبنان، یک دیدار تاریخی از اسرائیل داشت از همه طرفها در جنوب لبنان خواست تا حاکمیت لبنان را محرم بشمارند و از کشتار شهروندان خودداری ورزند. بسیاری از ساکنان مسیحی جنوب لبنان بیم آن داشتند که با استقرار حزب الله در آن منطقه، هدف انتقام جویی قرار بگیرند.

در پس اظهارات مقامات رسمی کشورهای مختلف در مورد عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان، این رویداد در مطبوعات و رسانه های گروهی جهان نیز انعکاس وسیعی داشت. از جمله:

ـ مطبوعات آمریکا به طور محتاطانه ای از این حادثه به عنوان یک رخداد نسبتا مهم یاد کردند. این مطبوعات خروج اسرائیل را گامی در جهت حل مشکلات سوریه و اسرائیل دانسته و در عین حال تأکید کردند که مقاومت اسلامی لبنان در تسریع تصمیم ارتش اسرائیل مؤثر بوده است.

ـ رسانه های اروپایی نیز خروج اسرائیل از جنوب لبنان را یک پیروزی بزرگ برای مقاومت اسلامی لبنان در کشورهای عربی قلمداد کردند. روزنامه تایمز در گزارشی نوشت:

"اسرائیل به این علت مجبور به عقب نشینی از لبنان شد که نسل جوان آن دیگر دل و جرأت جنگیدن ندارند."

بر طبق نوشته مطبوعات انگلیسی عقب نشینی هرج ومرج گونه و تحقیرآمیز نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان نشانه تسلیم این نیروهای به اصطلاح "شکست ناپذیر" در برابر حزب الله لبنان است.

سردبیر روزنامه لوموند آلن گرمشی نیز گفت:

"عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان شکست و ناکامی مسلم برای اسرائیل است. این نخستین بار است که نیروهای اسرائیلی از این منطقه در سرزمینهای اعراب با فشار نیروهای حزب الله عقب نشینی کردند."

ـ خبرگزاری فرانسه نیز از این عقب نشینی به عنوان بزرگترین شکست اسرائیل از سال 1948 یاد کرده و معتقد است اسرائیل از همان زمان که جنوب لبنان را اشغال نمود شکست خورده است.

ج ـ بازتابهای منطقه ای:

1 ـ لبنان:

در جریان عقب نشینی ارتش اسرائیل از جنوب لبنان نخست وزیر لبنان ابراز امیدواری کرد که خروجاسرائیل از نوار امنیتی موجب استقرار آرامش می شود. وی همچنین گفت:

"امروز به عنوان یک روز تاریخی در تاریخ لبنان به عنوان روزی که شهروندان لبنانی توانسته اند نیروهای یک ارتش قوی منطقه را از خاک لبنان بیرون براند ثبت خواهد شد.

امیل لحود رئیس جمهوری لبنان نیز در یک موضع گیری مهم، اقدام اسرائیل را برای بیرون بردن هعمه سپاهیانش از جنوب لبنان، شروع خوبی برای تقویت صلح و آرامش توصیف کرد.

2 ـ سوریه:

دولت سوریه در نخستین واکنش خود اعلام کرد آنچه در لبنان روی داده مؤید آن است که اسرائیل سرانجام ناچار خواهد شد از بقیه زمینهای اعراب نیز خارج شود. در این رابطه فاروق الشرع وزیر امور خارجه سوریه در یک موضع گیری جانبدارانه از حزب الله لبنان گفت:

"سازمان ملل نمی تواند هیچ نقشی در خلع سلاح حزب الله که یک جنبش مقاومت ضد اشغال است و نه یک گروه شبه نظامی داشته باشد..."

روزنامه سوری "الثوره" نیز در یکی از شماره های خود، پیروزی لبنان علیه نیروهای اسرائیلی را یک پیروزی تاریخی خواند. این روزنامه همچنین نوشت اسرائیل به خاطر صلح طلبی و اجرای قطعنامه های بین المللی از لبنان خارج نشد، بلکه این عقب نشینی ناشی از پایداری مقاومت و مردم این کشور بود.

3 ـ تشکیلات خودگردان فلسطین:

فلسطینیان نیز از خروج نیروهای اسرائیل از جنوب لبنان خرسندی خود را ابراز کردند. در این رابطه یاسر عرفات، رئیس تشکیلات خودگردان اظهار داشت:

"فلسطینیان همواره به اسرائیل توصیه کرده اند تا خاک لبنان را ترک کند و اکنون از اینکه این امر تحقق یافته، احساس غرور می کنند."

در همین راستا یاسر عرفات در یک موضع گیری متناقض طی مصاحبه ای شگفت انگیز ضمن حمایت از اقدام اسرائیل در خارج کردن نیروهایش از جنوب لبنان گفت:

"اگر ایهود باراک به نیروهای اسرائیلی فرمان خروج از لبنان را داده به خاطر آن بود که او صلح می خواهد و نه آنکه چریکهای حزب الله، اسرائیل را وادار به ترک این منطقه کرده باشند."

وی در ادامه با تمسخر گفت:

"اگر کسی بیرون رفتن نیروهای اسرائیل را به خاطر فرار از دست حزب الله تلقی کند، چیزی از سیاست و واقع گرایی نفهمیده است."

4 ـ اردن:

روزنامه های اردن نیز پیروزی مقاومت اسلامی و مردم لبنان را در بیرون راندن اسرائیل از سرزمین خود بررسی کردند. روزنامه العرب الیوم نوشت:

"اسرائیل سعی می کند بهای عقب نشینی از جنوب لبنان را از طریق سیاسی جبران کند. این روزنامه افزود اسرائیل در تلاش است تا مسأله تقسیم مرزها را مطرح کند و در این زمینه هماهنگی کاملی بین این رژیم و سازمان ملل وجود دارد."

5 ـ مصر:

مصر که می خواست نقش آشکاری در فرایند صلح برای خود داشته باشد از ابراز تظاهر به شادی و سرور پس از اعلام عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان اجتناب ورزید. در واقع نخستین واکنش مصر نسبت به این عقب نشینی از زبان عمر موسی وزیر امورخارجه مصر جاری شد... وی تأکید کرد هر اندازه که این عقب نشینی سریع تر انجام شود بهتر خواهدبود.

حسنی مبارک، رئیس جمهور مصر نیز که در این باره اظهار داشت خروج اسرائیل از جنوب لبنان یک پیشروی معنی دار به سوی حل مناقشه خاورمیانه است. از سوی دیگر اگر چه حسنی مبارک در تماس تلفنی با همتای لبنانی خود، امبل لحود، این عقب نشینی را به وی تبریک گفت. اما مطبوعات دولتی مصر عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان را به جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1973 که به پیروزی اعراب و ارتش اسرائیل انجامید تشبیه کردند که بدین ترتیب مطبوعات مصر با افکار عمومی این کشور که این عقب نشینی را نخستین پیروزی نظامی اعراب بر اسرائیل می دانند در تعارض می باشد.

در هر حال، خروج نیروهای اشغالگر بدون گرفتن هیچ گونه امتیازی از لبنان شکست سنگینی برای رژیم تل آویو محسوب شد. زیرا از ابتدای موجودیت این رژیم این اولین بار است که اسرائیل مجبور به ترک یکجانبه یک سرزمین اشغالی در مقابل مقاومت اسلامی و مردمی شده است. این رویداد تاریخی لبنان خود بیانگر ظهور و شکست دو اسطوره بود. شکست اسطوره توانمندی و بی بدیل بودن ارتش اسرائیل در خاورمیانه و ظهور اسطوره ایمان، مبارزه و مقاومت ملت لبنان که بر جنگ افزارهای پیشرفته اشغالگران پیروز شد و در تاریخ معاصر خاورمیانه، ملت لبنان را به پرافتخارترین ملتها در جهان مبدل ساخت.

د ـ واکنشهای داخلی اسرائیل در خصوص خروج از جنوب لبنان:

در داخل اسرائیل نیز ما شاهد موضع گیریها و اظهارنظرهای مختلفی بودیم که مجموع آنها نشان دهنده این امر است که این اقدام باراک با استقبال مقامات سیاسی و احزاب این کشور روبه رو شد.

عزر وایزمن رئیس جمهور این رژیم، اقدامارتش اسرائیل در خروج از جنوب لبنان را یک اقدام دلیرانه و صحیح توصیف کرد و گفت تصمیم مهمی که باراک گرفت وضع منطقه را تغییر داد. وایزمن ابراز امیدواری کرد که حزب الله درک کند باید آرامش را حفظ نماید و افزود اگر جز این باشد دادن درس عبرت به این گروه الزامی خواهد نمود.

همچنین می توان در رابطه با خروج از جنوب لبنان به دیدگاههای احزاب نیز اشاره کرد.

1 ـ احزاب چپ:

خروج نیروهای ارتش اسرائیل از جنوب لبنان با واکنشهای مثبت مقامات و احزاب چپ رو به رو شد. در همین حال که مقامات این جناح از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان حمایت کردند و این اقدام باراک را ستودند ولی تأکید نمودند که چنانچه هر اقدامی علیه امنیت و به خطر افتادن جان ساکنان مناطق شمالی صورت بگیرد اسرائیل با تمام توان به آن پاسخ خواهد گفت. در زیر به برخی از موضع گیری های مقامات و افراد این جناح اشاره می شود:

ایهود باراک نخست وزیر گفت:

"اکنون که نیروهای اسرائیل خاک لبنان را ترک کرده اند لازم است برگ دیگری را در روابط گشود و به صلح و آشتی روی آورد. باراک هشدار داد در صورت حمله مجدد به اسرائیل، هیچ مرجعی و قدرتی از واکنش کوبنده ارتش اسرائیل در امام نخواهد بود. شلومو بن عامی وزیر امنیت داخلی در این باره گفت: "اسرائیل اکنون به وضعی که مدت 20 سال در آرزویش بود رسیده و قادر است از مرز خود و شهروندانش دفاع کند. بنیامین بن الیعزر وزیر ارتباطات در خصوص خروج نیروهای این رژیم از جنوب لبنان گفت اگر از این پس حزب الله به سوی نیروهای ما یا مناطق شمالی به آتش بازی دست بزنند اسرائیل خاک لبنان را به جهنم مبدل خواهد کرد.افرایم سینه معاون وزیر دفاع نیز گفت روش سیاسی صحیحی که از سوی اسرائیل اعمال شد سوریه را در انزوا قرار داد و اکنون اگر در جنوب لبنان خشونتها از سر گرفته شود جهان دولت دمشق را مسئول خواهد شناخت.

2 ـ احزاب راست:

موضع گیریهای این جناح حکایت از این امر دارد که این جناح اقدام نخست وزیر را در رابطه با خروج نیروهای این رژیم از جنوب لبنان قبول دارند و حتی از آن نیز استقبال نمودند. ولی بر این نکته پافشاری می کنند که این عقب نشینی بدون در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی برای این رژیم صورت پذیرفته است و باراک توجهی به این مسائل نداشته است. از طرف دیگر عنوان می کردند که اسرائیل نباید با این عجله و سرعت خاک لبنان را ترک می کرد بلکه باید این عقب نشینی طوری صورت می گرفت که برای اسرائیل جنبه شکست و خواری را نداشته باشد. در زیر به برخی از این موضع گیریها اشاره می شود:

حزب لیکود مخالفت خود را با نحوه عقب نشینی اعلام کرد. تعدادی از افراد تشکیل پارلمانی حزب لیکود در کنست خواستار تشکیل کمیته تحقیقی شدند تا درباره شرایط عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان و همچنین تحقیق در مورد اینکه آیا در قبال هر گونه احتمالات تدابیر لازم اندیشیده شده است، بررسی نماید.

حزب لیکود هر چند که از عقب نشینی ارتش اسرائیل تمجید کرد ولی از تغییراتی که در منطقه حاصل شد و موجب گشت تا نیروهای آنتوان لحد و خانواده های آنان در وضعیت دشواری قرار بگیرند به شدت انتقاد کرد.

آریل شارون رئیس حزب لیکود از اینکه نیروهای اسرائیلی بدون تحمل کوچکترین صدمه و آسیب خاک لبنان را ترک کردند ابراز خرسندی کرد،اما تأکید کرد کار عقب نشینی بدون در نظر گرفتن جوانب امنیتی صورت گرفته است و هشدار داد به زودی عواقب بدتری دامنگیر کشور خواهد شد. وی تأکید کرد عقب نشینی از جنوب لبنان به گونه ای حقارت آمیز صورت گرفته است و مطمئنا پیامدهای سختی را به دنبال خواهد داشت.

رحاوام زیفی نماینده کنست و رئیس حزب اتحاد ملی در این باره گفت: "زمان عقب نشینی هر چند مشخص شده بود ولی از نهایت با سرعت و اهانت آمیز صورت گرفت."

3 ـ احزاب مذهبی:

احزاب مذهبی را نمی توان در یک دسته بندی خاصی مورد بررسی قرار داد چرا که همانقدر که در رابطه با خروج از جنوب لبنان موضع مثبتی وجود دارد در مقابل، موضع گیریهایی نیز در این خصوص به چشم می خورد. ولی باید به این نکته اشاره کرد که این طیف نیز به طور کلی از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان استقبال نمودند و بعضا اگر مخالفتهایی نیز بیان می شد به خاطر زمان و چگونگی خروج از این منطقه بود.

4 ـ احزاب عربی:

این احزاب حتی قبل از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان تأکید داشتند که اسرائیل باید هر چه سریع تر و بدون از دست دادن زمان خاک لبنان را ترک کند. در قضیه خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان این احزاب از موضع باراک حمایت کردند و آن را در راستای برقراری صلح و ثبات دو منطقه توصیف نمودند.

این در حالی است که کنست جلسه خود را به نشانه همبستگی با ساکنان شهرک کریات شمونه در شمال اسرائیل برگزار کرد. همچنین اکثر فراکسیونهای حزبی حمایت خود را از ارتش اسرائیل اعلام کردند وخواستار تقویت تدابیر امنیتی برای ساکنان بخشهای شمالی شدند و در عین حال قدردانی خود را نسبت به نیروهای آنتوان لحد و خدمات آنان اعلام کردند.

از سوی دیگر رسانه های گروهی و مردم اسرائیل نیز از اقدام نخست وزیر حمایت کردند. روزنامه یدیعوت احرونوت نتیجه یک نظرسنجی را انتشار داد که در آن 72 درصد از پرسش شوندگان عمل باراک را صحیح توصیف کردند و گفتند وی به قولی که در زمان انتخابات داده بود وفا کرده است.

مأخذ:

1. صفاتاج، مجید: دانشنامه فلسطین، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، جلد چهارم، تهران 1383.