یهودیان کشورهای عربی، سازمان جهانی
در سال 1975، سازمان جهانی یهودیان کشورهای عربی (World Organization of Jews from Arab Countries-WOJAC) در واکنش به "توجه روزافزون افکار عمومی نسبت به مسئله آوارگان فلسطینی و نادیده گرفتن اخراج یهودیان"، توسط صهیونیستها تأسیس شد. این سازمان پس از تأسیس، تلاش کرد با ارائه آمار یهودیان مهاجر از کشورهای عرب ثابت کند که "به دلیل اخراج یهودیان از کشورهای عرب، امروزه هیچ یهودی در هیچ کدام از کشورهای اردن، عربستان سعودی، سودان، امارات و کلاً شیخ نشینهای شبه جزیره عربی زندگی نمی کند".
WOJAC همچنین در تأیید دیدگاه خود به جمع آوری اسناد و مدارک مربوطه اقدام کرد. برای نمونه این ادعا از سوی رهبران آن مطرح شد که اتحادیه عرب در سال 1949 با صدور دو قطعنامه، ضمن منع دولتهای عرب از اعطای تابعیت به پناهندگان فلسطینی، متقابلاً بر لزوم تسهیل شرایط خروج یهودیان ساکن کشورهای عرب از این کشورها تأکید کرده است.
%%%محل جدول%%%
محتویات
الف ـ تاریخچه شکل گیری:
سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب (WOJAC) در سال 1975 در شهر پاریس تأسیس شد و بنیانگذاران این سازمان چند تن از رهبران انجمنهای مهاجران و جوامع یهودیان پناهنده از کشورهای عرب مقیم اسرائیل و دیاسپورا بودند.
اولین رئیس این سازمان فردی به نام مردخایبن پورات (Mordechai Ben-Porat)بود که از عراق به اسرائیل پناهنده شده و تا قبل از تصدی ریاست سازمان (WOJAC) با موساد همکاری داشت و به نمایندگی از سرویس اطلاعات اسرائیل، به ایران نیز سفر کرده بود. وی پس از قطع این همکاری به عنوان نماینده وارد پارلمان اسرائیل شد. دیگر فعالان این سازمان ماتیلدا گز (Matilda Gez) ، بن تزیون هالفون (Ben-Tziyon Halfon) و مناخمیدید (Menkhem Yedid) از اعضای حزب کارگر بودند. به تدریج فعالان سیاسی دیگری از جمله شیمون آویزمر (Shimon Avizemer) ـ عضو انجمن مهاجران یمنی ـ ارا شویتزر (Ora Shveitzer) ، مالکا هیلل شولویتز (Malka Hilel- Shulevitz)و پرفسور یعقوب مرون (Jaakov Meron) از کارکنان وزارت دادگستری رژیم صهیونیستی به WOJAC پیوستند. حمایت مالی از این سازمان، نیز برعهده وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی و آژانس یهود بود که متعاقب عدم حمایت مالی دو مرکز یادشده در ژوئیه سال 1999 فعالیت این سازمان برای مدت محدودی متوقف شد، ولی در دسامبر سال 2003 رژیم صهیونیستی مجددا حمایت مالی خود از سازمان WOJAC را از سر گرفت و مسئولیت اصلی آن را تهیه اسناد و مدارک لازم در مورد داراییهای به اصطلاح توقیف شده یهودیان کشورهای عرب اعلام کرد.
سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب، همچنین دارای دو اسرائیلی WOJAC به مدیریت اود بنوزئیر (Oved Benozair) و شعبه آمریکایی آن به مدیریت هشل ام. حداد (Heshel M. Haddad) فعالیت می کند. این سازمان چندین اجلاس بین المللی در پاریس، لندن و واشنگتن برگزار کرده و با بسیاری از کنیسه ها و سازمانهای یهودی از جمله کنگره جهانی یهود، کمیته یهودیان آمریکا و کنگره جهانی یهودیان سفاردی همکاری دارد.
ب ـ اهداف و انگیزه های شکل گیری:
هدف از تشکیل سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب WOJAC ، مطرح کردن مسائل مربوط به یهودیان عرب ساکن اسرائیل و دیاسپورا در محافل بین المللی و ایجاد نگرشی تازه در مورد پناهندگان یهودی خاورمیانه است. WOJAC بر پایه دو اصل سیاسی استوار است:
1 ـ به رسمیت شناختن جابه جایی جمعیتی دوطرفه از سال 1948 بین یهودیان کشورهای عرب و اعراب فلسطینی.
2 ـ به رسمیت شناختن ادعاهای یهودیان مهاجر در مورد سرمایه های فردی و گروهی که در کشورهای عرب جا گذاشته اند.
WOJAC با اشاره به حضور تاریخی یهودیان در خاورمیانه، براساس دو اصل یادشده به دنبال "مشروعیت بخشی به حضور صهیونیستها در سرزمینهای اشغالی"، "جلوگیری از بازگشت آوارگان فلسطینی به موطن اصلی شان"، و "نفی مطالبات مالی فلسطینیان در ازاء سرمایه های یهودیان در کشورهای عرب است". به عبارت دیگر، سازمان WOJAC بر این عقیده است که به دلیل جابه جایی دوطرفه جمعیت در خاورمیانه، اموال و داراییهای پناهندگان فلسطینی و یهودی می تواند در ازاء یکدیگر قرار گیرد.
ج ـ اقدامات و برنامه ها:
برنامه های سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب عبارتند از: جمع آوری اطلاعات پیرامون وضعیت یهودیان داخل و خارج اسرائیل، تهیه گزارشها و تدوین نشریات تحقیقاتی، تأمین اطلاعات برای مؤسسات علمی ملی و بین المللی از جمله ارگانهای دولتی، سازمانهای یهودی و غیریهودی و رسانه ها، ملاقات با سران و ارائه آمار جمعیت یهودیان کشورهای عرب در محافل جهانی، انجام مذاکرات، شرکت در جلسات تبادل نظر بین المللی، برگزاری سخنرانی، همایش و کنفرانسهای داخلی و بین المللی، ثبت داراییهای گروهی و فردی یهودیان در کشورهای عرب، ثبت خدمات ارائه شده به صاحبان این سرمایه ها، و طرح ادعای غرامت وارد شده به صاحبان این سرمایه ها در مذاکرات سیاسی.
WOJAC همچنین اقدامات گسترده ای در جهت ثبت تاریخچه زندگی و خاطرات یهودیان پناهنده انجام داده است و بدین منظور مورخینی حرفه ای در این سازمان به کار گرفته شدند و در این راستا صدها سند شامل نامه ها، کتابچه ها، کتابها و مقالات جمع آوری و از سال 1998 به مرکز آرشیو رژیم صهیونیستی منتقل شدند.
WOJAC در نوامبر سال 1992 در تدارک انجام مذاکرات با فلسطینیان، نامه ای خطاب به یهودیان پناهنده از کشورهای عرب تنظیم کرد و اعلام داشت که به دلیل احتمال طرح موضوع غرامت وارد شده به آنان، مراجعه عمومی به این یهودیان صورت می گیرد، اما نهایتا هیأت اجرایی سازمان WOJAC از ترس اقدام متقابل فلسطینیان به بهانه "ابهام در ارزیابی داراییهای مورد ادعای یهودیان کشورهای عرب" از این کار صرف نظر کرد.
سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب مدعی است که طی فعالیتهای خود موفق به ایجاد آگاهی عمومی در مورد یهودیان پناهنده از کشورهای عرب و به رسمیت شناساندن حقوق آنان در قطعنامه های بین المللی شده است.
د ـ بازتاب عملکرد سازمان:
WOJAC تلاش عمده خود را معطوف به نهادینه کردن اصطلاح "آوارگان یهودی کشورهای عرب" در مجامع بین المللی کرد. از آنجا که موضوع پناهندگان در مباحث اجتماعی و تاریخی و در قوانین بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم محور توجه قرار گرفته و دارای ضمانتهای سیاسی و حقوقی است، WOJACتلاش داشت به تأسی از اعراب، از ضمانتهای حقوقی آن بهره برد. به عنوان نمونه، پس از آنکه شورای امنیت سازمان ملل متحد در قطعنامه شماره 243 مورخ نوامبر سال 1967 به "حل و فصل عادلانه مسئله پناهندگان خاورمیانه" اشاره کرد و پس از آن امارات متحده عربی تلاش کرد به جای اصطلاح کلی "پناهندگان خاورمیانه" عبارت "پناهندگان عرب خاورمیانه" جایگزین شود. تلاشهای WOJAC در جهت تصویب اصطلاح "پناهندگان یهودی" در مجمع عمومی سازمان ملل آغاز شد، ولی پس از شکست این تلاشها، این سازمان تمام کوشش خود را معطوف به جلوگیری از کاربرد عبارت "پناهندگان عرب" کرد.
ه ـ واکنشها نسبت به عملکرد سازمان:
عملکرد WOJAC واکنشهای مختلفی را درمیان اعراب و صهیونیستها نیز به دنبال داشته است که عبارتند از:
1 ـ واکنش اعراب:
طرح موضوع پناهندگان یهودی و مطالبات آنها از سوی WOJAC واکنش جهان عرب را به همراه داشت. تا آنجا که در گزارشی که توسط بخش تحقیقات اداره اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی تهیه و در ژوئن سال 1975 به WOJACارسال شد، پیش بینی شده بود که در راستای مقابله با فعالیتهای این سازمان در ملاقات آتی سران کشورهای عرب با سازمان آزادیبخش فلسطین، طرحی مبنی بر اجازه بازگشت یهودیان پناهنده از کشورهای عربی به موطنشان ارائه خواهد شد.
پس از برگزاری ملاقات سران عرب، اعراب توجه خاصی نسبت به موقعیت یهودیان مهاجر عرب در اسرائیل کردند تا آنجا که ضمن ابراز همدردی و همبستگی با آنان، خواستار بازگشت آنان شدند. متأثر از این فعالیت، در ژانویه سال 1979 رادیو عراق در برنامه عبری زبان خود همه یهودیان عراقی را به "بازگشت به خانه" دعوت کرده و تعهد کرد که "یهودیان عراقی از شرایط شهروندی یکسان با سایر عراقیها برخوردار خواهند شد". در این خبر همچنین به اعمال تبعیض رژیم صهیونیستی نسبت به یهودیان عراقی اشاره شده بود.
2 ـ واکنش یهودیان عضو (WOJAC) :
ادامه فعالیت WOJAC متعاقب اعمال نظر رهبران رژیم صهیونیستی برای پرداخت غرامت داراییهای یهودیان عرب به اسرائیل با مخالفت یهودیان غیراسرائیلی عضو همین سازمان روبه رو شد. پرفسور یهزکل حداد (Yehezkel Haddad)از نیویورک، رافائلو فلاح (Rafaelo Falah) از رم و نعیم دانگور (Naim Dangur) از لندن که هر سه از اعضای WOJACبودند، اعلام کردند که "رژیم صهیونیستی هیچ نوع حقی مبنی بر استفاده از سرمایه های یهودیان عرب به نفع اهداف سیاسی خودندارد، زیرا بسیاری از یهودیان عرب به نفع اهداف سیاسی خود ندارد، زیرا بسیاری از یهودیان عرب فاقد تابعیت اسرائیلی بوده و به کشورهای اروپایی و آمریکایی مهاجرت کرده اند." این اعضاء معتقد بودند پرداخت خسارت باید به خود یهودیان عرب ـ و نه رژیم صهیونیستی ـ صورت گیرد.
3 ـ واکنش صهیونیستهای افراطی:
WOJAC با پناهنده نامیدن "یهودیانی که از کشورهای عرب مهاجرت کرده بودند"، تمامی تبلیغات صهیونیستهای راست گرای افراطی را زیر سؤال می برد. صهیونیستهای افراطی برخلاف چپ گرایان اسرائیلی مدعی بودند که یهودیان کشورهای عرب به دلیل عقایدشان در زندانهای اعراب گرفتار شده اند. به همین دلیل این گروه همواره در مورد عملیات دشوار برای "آزادسازی یهودیان عرب" تبلیغ کرده و از عناوین عامه پسندی همچون "عملیات قالی سحرآمیز" (Operation Magic Carpet) و "عملیات ازرا و نهمیا" (Operation Ezra Nahemia) استفاده می کردند.
این صهیونیستها بر این مسئله تأکید داشتند که "یهودیان عرب به دلایل عقیدتی و در آرزوی رسیدن به کوه صهیون از کشورهای خود مهاجرت کرده اند" و بنابراین اطلاق عنوان "پناهنده" از سوی WOJACبه یهودیان عرب و طرح ادعا که آنها برخلاف میل خود و به دستور دولتهای عرب از زادگاهشان اخراج شده اند تمام تبلیغات و ادعاهای قبلی آنها را نقش بر آب می کند. به همین دلیل تلاش کردند با مجبور کردن رژیم صهیونیستی برای مخالفت با اطلاق عنوان "پناهنده" به یهودیان عرب، حمایت مالی از WOJACرا متوقف نمود.
همچنین عملکرد WOJAC در ثبت خاطرات یهودیان کشورهای عرب نیز با عقاید افراطی این صهیونیستها یک فرد یهودی یا فعال است و صهیونیست نامیده می شود که در این صورت برای پیوستن به قدرت اکثریت، از خاطرات فردی خود صرف نظر می کند یا یک پناهنده است که در اینصورت از امکان فعال بودن چشمپوشی کرده است. بنابراین، جایی برای "یک یهودی غیرصهیونیست فعال منطقه ای" باقی نمی ماند.
عقاید سیاسی و عملکرد WOJAC نه تنها با واکنش سریع اعراب روبه رو شد، بلکه مورد مخالفت اعضای غسراسرائیلی این سازمان نیز قرار گرفت و به دلیل تضعیف تبلیغات صهیونیستی، از سوی رژیم صهیونیستی هم چندان مورد استقبال واقع نشد، به طوری که این سازمان در سال 1999 به دلیل عدم حمایت مالی وزارت امور خارجه اسرائیل و آژانس یهود برای مدتی از فعالیت باز ایستاد.
افزایش این تنشها تا آنجا ادامه یافت که در اوایل آوریل سال 2005 شاخه اسرائیلی WOJAC اعلام انحلال کرد و علت آن را "عدم پایبندی اسرائیل نسبت به تعهد مورخ دسامبر 2003 مبنی بر حمایت مالی از عملیات جمع آوری اسناد و مدارک سرمایه های یهودیان در کشورهای عرب" عنوان کرد.
با این حال عقاید سیاسی سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب به مرور زمان تغییر کرده است. به طوری که در تاریخ 31 ژوئیه سال 2000 این سازمان همصدا با رئیس کمیته استرداد داراییهای یهودیان کنست، مخالفت شدید خود را با جبران شدن مطالبات یهودیان عرب از طریق معاوضه و تبادل مطالبات پناهندگان فلسطینی اعلام کرد و مدعی شد که این خسارتها باید به شخص یهودیان عرب پرداخت شو. اما چندی بعد این سازمان سیاست "ابهام در مورد ارزیابی میزان داراییهای مورد ادعای یهودیان عرب و مبادله آن با مطالبات فلسطینیان را کنار گذاشت تا آنجا که در سال 2005 اعلام کرد ارزش این داراییها بین 50 تا 100 میلیارد دلار تخمین زده می شود که باید هرچه سریع تر به یهودیان پرداخت شود.
سازمان جهانی یهودیان کشورهای عرب تاکنون بیش از 25 هزار پرونده در مورد داراییهای یهودیان عرب جمع آوری کرده است. این سازمان در کنفرانس بین المللی خود در پاریس (سال 2005) ـ که به همراه سازمان "عدالت برای یهودیان کشورهای عرب" (JJAC)برگزار کرد ـ اعلام داشت که سازمانهای بین المللی یهودی برای استرداد حقوق یهودیان پناهنده از کشورهای عرب تلاش می کنند و در راستای نیل به این هدف قرار است از ماه مارس سال 2006 به کمک دستگاههای اطلاع رسانی، اقدامات عمومی در 14 کشور آغاز شود.
مآخذ:
- بولتن رویداد و گزارش صهیونیسم، 31/5/1384، شماره 83 .
- http://www.wojac.com/pages/1/index.htm.
- http://www.wzo.org.il/en/resources/view.asp?id=897.
- http://www.nationmaster.com/encycloped ia/Immigration-to-Israel-form-Arab-Lands #The-world-Organization-of-Jews-from- Arab- Countries.
- http://www.arts.smgill.ca/MEPP/PRRN/Papers/Shen hav 1-2.htm.
- http://www.giving wisely.org.il/cgi-bin/X Gwexpand F.PL? language=E$$amuta=226.
- http://www.jrep.com/
- http://www.globes.co.il/Docs.
- En/did=387116.htm.
- http://www.sem 40. ru/lenta/news-dir/128042.
