بانوان یهود ایران، سازمان

مطابق اسناد موجود ساواک و مدارک به جا مانده از سازمان بانوان یهود ایران، این تشکیلات در تیرماه 1326 شمسی یعنی یک سال قبل از اعلان موجودیت دولت اسرائیل، تأسیس و فعالیت خود را آغاز کرد.

انگیزه و هدف فعالیت سازمان بانوان یهود طبق مندرجات اساسنامه این تشکیلات، به طور خلاصه چنین اعلام شده است:

انجام امور خیریه، توسعه فرهنگ و بهداشت و سعی در بهبودی وضع اجتماعی زنان یهودی ایران، تشکیل کلاس های پرستاری، اکابر [سوادآموزی یا پیکار با بیسوادی ]کارگاه های صنعتی و غیره، آشنا نمودن طبقه نسوان به وظایف اجتماعی و تربیت عمومی، همکاری با سایر مؤسسات و بنگاه های ملی و فرهنگی و فراهم آوردن وسایل تعلیم و تربیت، رسیدگی به وضعیت کودکان بی سرپرست و...

سازمان مزبور اگرچه در سال 1326 موجودیت خود را اعلام نمود، اما برای دریافت پروانه رسمی فعالیت، این تشکیلات موظف گردید قید "عدم وابستگی به احزاب و دستجات" و نیز "کسب اجازه مراجع صلاحیتدار برای تشکیل شعب در شهرستان ها" را به اساسنامه خود اضافه نماید.

نامه رسمی ساواک دراین باره چنین است:

ریاست شهربانی کل کشور

عطف (به) 17439/5 ز [مورخ ]31/3/39

موضوع: سازمان بانوان یهود ایران

تشکیل سازمان بانوان یهود ایران توسط افراد مشروحه زیر از نظر این سازمان بلامانع است.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور. سپهبد بختیار

1ـ ملیحه اسحق فتح اله سیپیر فرزند میرزاقا.

2ـ شمسی مرادپور [حکمت] فرزند داود.

3ـ ایران مراداف فرزند یعقوب .

4ـ طوبی سومخ فرزند ربیع.

5ـ توران حاجی الیاس فرزند عزیزاله.

6ـ محترم حاجی الیاس فرزند عزیزاله.

7ـ استر مراد فرزند یعقوب.

8ـ اشرف جرون [حبرون] فرزند اسمعیل.

9ـ ملوک عاشقیان فرزند ربیع.

10ـ عزت الملوک صافانی فرزند لاله زار.

11ـ طوبی پورات شکری فرزند مرحوم حاجی موشح [احتمالاً موشه] . سازمان بانوان یهود ایران با سه تبصره الحاقی در اساسنامه خود متعهد گردید:

1ـ سازمان بانوان یهود ایران به هیچ یک از احزاب و دستجات سیاسی بستگی نخواهد داشت.

2ـ هرگونه تغییر و تبدیل در موارد اساسنامه یا مرامنامه و یا تنظیم و تبدیل آیین نامه با مقررات جاریه کشور مغایر نباشد و پس از اطلاع مراجع صلاحیتدار صورت پذیرد.

3ـ تشکیل شعبه در شهرستان ها پس از اطلاع مراجع صلاحیتدار صورت پذیرد.

سایر مسائل که در این اساسنامه پیش بینی نشده تابع قوانین کشوری و مدنی ایران است.

علی رغم همه تعارفات و تشریفات صوری مبنی بر تعهدات اداری و حقوقی؛ واقعیت این است که سازمان ها و انجمن های یهودی مورد نظر، هیچ گاه خود را متعهد و پایبند به آنچه که تظاهر می شد، نمی دیدند و این موضوع در اسناد و مدارک موجود به وضوح خودنمایی می کند.

سازمان های یهود ایران برای زیرپا گذاردن هرگونه تعهدات قانونی مطابق امنیت ملی و اجتماعی کشور، تنها کافی بود برای سران و سلاطین پهلوی خوش رقصی کنند و این موضوع بر همگان آشکار بود که کانون های یهودی برای نیل به اهداف اصلی خود از هیچ تلاشی دراین مسیر فروگذار نمی کردند:

"موضوع: جشن روز 17 دی

به مناسبت بزرگداشت روز تاریخی 17 دی و تقارن آن با یکصدمین سال تولد اعلیحضرت رضاشاه کبیر بنیان گذار ایران نوین مجلس جشنی از طرف جمعیت سازمان زنان یهود وابسته به سازمان زنان ایران از ساعت 16 روز سه شنبه 20/10/36 در خیابان زرتشت جنب قادسی پلاک 96 تالار خراسانی ها برگزار خواهد شد." (گزارش ساواک، شماره 75961/20 ه 21، تاریخ 18/10/1336)

این قبیل فعالیت ها و برنامه های پوششی و فریبنده، باعث جلب اعتماد دستگاه های امنیتی بود؛ به گونه ای که ساواک با علم بر حضور و نفوذ افراد و مجامع سیاسی، صهیونیستی و خارجی در میان این انجمن ها و سازمان ها، با بی تفاوتی از کنار آن می گذشت و حتی، عملکرد و فعالیت اعضا و سران این تشکیلات را مطابق مقررات سیاسی کشور ایران و دولت شاهنشاهی اعلام و صلاحیت سیاسی گردانندگان آن را کاملاً تأیید می کرد.

این در حالی بود که ساواک به صراحت اذعان داشته، که هدایت سازمان بانوان یهود به عهده چند نفر آمریکایی و صهیونیست است:

موضوع: سازمان بانوان یهود

اعضای سازمان بانوان یهود به شرح زیر می باشد:

1 ـ بانو حکمت مدیر کودکستان خیابان ژاله

2 ـ بانو کشفی

3 ـ بانو قدی شاه

4 ـ بانو افار

5 ـ بانو نهمادی

6 ـ بانو توبا (طوبی) دردشتی

7 ـ بانو پورات

در این سازمان در حدود سه هزار نفر از بانوان و دوشیزگان یهود عضویت دارند. هر یک ماهیانه از 30 تا 200 ریال حق عضویت می پردازند و از طرف مؤسسه جوینت امریکن و آژانس یهود و کلیمیان تهران نیز به سازمان کمک هایی می شود و دو نفر بانوی آمریکایی هم از طرف مؤسسه جوینت امریکن برای هدایت بانوان در اختیار سازمان گذارده شده که حقوق آنها رأسا توسط جوینت پرداخت می گردد و بانوان مزبور موظفند بانوان یهودی را به تعلیم و تربیت صحیح طبق مدل آمریکایی آشنا سازند. این سازمان عواید و کمک های واصله را به مصرف هزینه دو پرورشگاه جدیدالتأسیس خود که در حدود پانصد نفر دانش آموز درآن مشغول تحصیل می باشند می رساند و با اعضاء هیئت مدیره سازمان، سرپرستی این پرورشگاه ها را برعهده دارند و هرگاه مواجه با کسر بودجه بشوند از طریق انعقاد جشن، کسری را ترمیم می نمایند.

فعالیت این سازمان فقط در امور خیریه می باشد.

از طرف سازمان روزهای دوشنبه هر هفته در دبیرستان کوروش جلسات سخنرانی ترتیب داده شده و بانوان یهود در جلسات سخنرانی می نمایند." (سند ساواک، شماره 2ـ3ـ4495، تاریخ 17/11/1336)

ارتباط سران و اعضای فعال سازمان بانوان یهود ایران با کانون های صهیونیستی خارج از کشور و رفت و آمدهای آنان به آمریکا، اروپا و بخصوصفلسطین تحت اشغال صهیونیست ها ـ که عمدتا به میزبانی مراکز صهیونیستی انجام می گرفت ـ چنان بود که گردانندگان و رهبران این سازمان به مُبلّغ دو آتشه آرمان های صهیونیستی در میان یهودیان ایرانی، به ویژه در میان زنان و دختران یهودی مبدل شده بودند.

سازمان ها و گروه های صهیونیستی با اعزام اعضا، سران و سرکردگان دسته های یهودی به اروپا، آمریکا و اسرائیل، آنان را با موقعیت تشکل های صهیونیستی جهان و نیز اوضاع فلسطین اشغالی آشنا می کردند. افراد مزبور پس از طی دوران کوتاه آموزشی و تبلیغی، چنان تحت تأثیر ایده ها و برنامه های اشغالگران صهیونیست قرار می گرفتند که به عنوان بلندگوی تبلیغاتی صهیونیسم در جامعه خود عمل می کردند.

سفر سران و اعضای سرشناس سازمان بانوان یهود ایران به فلسطین اشغالی و سپس بازگشت و اقدامات گسترده تبلیغاتی آنها تنها یک نمونه در این باره است:

"روز چهارشنبه 26/7/34 (13) مجلس ضیافتی از طرف سخنوت [آژانس یهود ]به مناسبت بازگشت چند نفر [از ]بانوان محترم جامعه ما که به عنوان میهمان به اسرائیل رفته بودند در سالن کلوپ سینا برپا گشت که در آن جمع کثیری از افراد جامعه ما با بانوان خود حضور داشته و از طرف کارکنان سخنوت مورد پذیرایی واقع شدند." (مجله عالم یهود، شماره 30 و 31، ص 1334)

مجله عالم یهود (شماره 34 [12 آذر 1334] 4 دسامبر 1955) در آن دوران، متن سخنرانی های تبلیغی اعضا و سران بانوان یهود ایران را با آب و تاب فراوان تحت عنوان "دیداری از اسرائیل" به چاپرساند.

"در ابتدا آقای بن نیسان ریاست سخنوت در ایران با سخنرانی مختصر [...] مجلس افتتاح کردند.

(سپس) خانم کشفی نایب رئیس و عضو هیئت مدیره سازمان بانوان یهود [گفت] : پس از توقف یک ماهه در اروپا به طرف اسرائیل حرکت کردیم و در روز 29 ژوئیه (1955) به ارض اسرائیل وارد شدیم.

در ارض اسرائیل مطابق برنامه های تنظیمی که بسیار جالب و مفصل بود از ما پذیرایی شد و از کلیه مؤسسات دولتی و ملی و کیبوتص ها و مشاوها و شهرستان ها دیدن کردیم."

نامبرده با تمجید از وضعیت بهداشت، حمل و نقل، کشاورزی، دامداری و غیره در فلسطین تحت اشغال صهیونیسم، سخنان خود را به اتمام رساند و به دنبال آن خانم شمسی حکمت (مرادپور) به عنوان رئیس سازمان بانوان یهود در مراسم مزبور سخنرانی خود را شروع کرد:

مفتخرم بدوا از طرف خود و سایر خواهران عزیزم که در این مسافرت همراه من بوده اند از اداره سخنوت ایران که وسایل سفر را به اسرائیل فراهم کرد از سخنوت اسرائیل که برنامه کامل و جامعی برای مدت 3 هفته برای ما ترتیب داده بود که از سرتاسر کشور اسرائیل دیدن نماییم و همچنین از انجمن زنان میزراحی اسرائیل و آمریکا که وسایل پذیرایی ما را در مؤسسات و مدارس خود در طی این مسافرت [فراهم ]نموده بودند صمیمانه تشکر و سپاسگزاری می نمایم.

حضور و مشارکت گسترده و مداوم سازمان های یهودی آمریکا و نمایندگان صهیونیست در محافل و مجالس سازمان بانوان یهود ایران به صورت امری عادی و رایج بود:

"عصر روز مزبور به مناسبت پایان یازدهمین سال تأسیس سازمان بانوان یهود و اولین سال تشکیل پرورشگاه شماره 2 و اعطای گواهینامه دوره ششم مربیان پرورشگاه ها و اهداء سربند به دوشیزگان کلاس پرستاری سازمان مزبور مجلس جشنی در محل پرورشگاه شماره 2 سازمان بانوان یهود واقع در خیابان سیروس ایستگاه کلانتری سابق برپا بود و در حدود یکهزار مرد و زن یهودی و کارکنان کلیه مؤسسات یهود در تهران، رئیس کل اُرت جهانی و نمایندگان مؤسسات خیریه یهودیان آمریکا در آن شرکت نموده اند.

در این جشن ابتدا سرود شاهنشاهی ایران نواخته شده و سپس مجلس جشن به وسیله بانو حکمت افتتاح و پسر یکی از مدیره های آمریکایی پرورشگاه هم به زبان انگلیسی راجع به پیشرفت امور پرورشگاه مطالبی اظهار که به وسیله صیون کارمند مؤسسه جوینت امریکن ترجمه و با استقبال حضار مواجه گردیده است.

افتتاح دوره دوم پرستاری نیز به وسیله کودک خردسالی تبریک گفته شده و سپس به دوازده نفر از دوشیزگان فارغ التحصیل کلاه پرستاری اعطاء شده و در خاتمه چند پرده نمایش توسط کودکان پرورشگاه اجراء گردیده است." (سند ساواک، شماره 2ـ3ـ1027، تاریخ 23/3/1337)

مشارکت فعال نمایندگان صهیونیسم در مراسم و جلسات سازمان بانوان یهود و نیز تبلیغ آرمان های صهیونیستی از طریق سخنرانی یا نمایش فیلم در این نشست ها امری عادی و رایج بود:

"از طرف سازمان بانوان یهود ایران جشن مادر و دختر از ساعت 30/17 روز 12/9/47 در سالن انجمن خیریه تعاون واقع در خیابان (آناطول فرانس ـشماره 3) برگزار که دراین جشن قریب به 120 نفر از زنان یهودی و اعضای هیئت مدیره سازمان بانوان یهود ایران حضور داشتند. ابتدا خانم موره کارمند نمایندگی اسرائیل در ایران و متصدی توزیع روزنامه ستاره شرق (اخبار اسرائیل) جلسه را افتتاح نمود سپس آقای دکتر دلیجانی داروساز و عضو هیئت مدیره کانون خیرخواه راجع به وظایف زن یهودی و مادر صحبت نمود بعد از مدعوین با چای و شیرینی پذیرایی به عمل آمد.

از طرف نمایندگی اسرائیل در ایران و آژانس یهود فیلم جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل در این جشن به نمایش گذارده شد و چون از جانب زنان یهودی و دانشجویان ابراز احساسات شده است فیلم مزبور ناتمام نمایش داده می شود. این جشن در ساعت 20 خاتمه پذیرفته است. در این جشن اوراق دستور و شعار کنگره شورای بین المللی زنان یهود که از تاریخ 30 مه الی 5 ژوئن 1969 در اورشلیم تشکیل می گردد، بین حضار تقسیم گردید. یک برگ مورد نظر و کارت دعوت نامه سازمان بانوان یهود ایران جهت استحضار به پیوست ایفا می گردد." (سند ساواک، شماره 31039/20 ه 4، تاریخ 17/9/1347)

دست اندرکاران سازمان بانوان یهود ایران گستاخی را تا به آن حد رسانده بودند که در مجالس خود با تبلیغ فرهنگ یهود آمریکا و در واقع آموزه های صهیونیستی،"سرود ملی اسرائیل" را اجرا و می نواختند.

این موضوع در مراسم افتتاح"خانه دوشیزگان یهودی" که توسط سازمان بانوان یهود برگزار شد کاملاً علنی و آشکار گردید:

ساعت 5/9 صبح روز جمعه خانه دوشیزگان یهودی با حضور 60 نفر از دوشیزگان یهود (از سن12 به بالا) به وسیله بانوان حکمت، عافار، قدیشاه طی مراسمی افتتاح شده است.

در این مراسم ابتدا دسته ارکستر دوشیزگان یهودی سرود شاهنشاهی و سرود ملی اسرائیل را نواخته و سپس دوشیزه گیتی منتخب از کارگردانان سازمان، شمه ای در اطراف تأسیس سازمان و وضع مالی صحبت و توضیحاتی داد." (بخشی از گزارش ساواک، شماره 2ـ3ـ4750، تاریخ 9/11/1338).

ارتباط پیوسته و گسترده نمایندگان و مأموران رژیم صهیونیستی مقیم تهران با سازمان بانوان یهود ایران نه تنها امری رایج بود بلکه، این کارگردانان سیاسی و جاسوسی صهیونیستی بودند که انجمن های یهودی مشابه را در داخل ایران تحت اداره و هدایت داشتند:

"طبق دعوت قبلی سازمان بانوان یهود ایران برای برگزاری جشنی که جهت فروش کتاب ترجمه شده به فارسی به نام نیایش زن یهودی که از کتب نماز مذهبی به زبان عبری به رشته تحریر درآمده و ترجمه آن به وسیله آقایان کهن صدق و ملامد و اغلب از زبان دانان یهودی تهیه شده بود با مقدمه دعای مخصوص ایام عید جهت سلامتی ذات مقدس شاهنشاه آریامهر و خاندان جلیل سلطنت از طرف سازمان بانوان جهت کمک به پرورشگاه های سازمان مزبور تهیه شده بود، از جمعیتی از بانوان و آقایان اعضاء انجمنهای یهودی و اعضاء نمایندگی سیاسی اسرائیل در ایران در کلوپ مایر عبداله خیابان آناطول فرانس دعوت شده بود تا در ساعت 6 بعدازظهر روز شنبه 21/11/46 حضور یابند.

عده زیادی زن و مرد از اعضاء انجمن ها و اعضاء سازمان بانوان یهود ایران با مردان خود و دوشیزگان شرکت کرده بودند. در ساعت 7 ابتدا خانمشمسی مرادپور حکمت از حضار تشکر کرد و آقای عزری را معرفی و اظهار داشت تاریخچه سازمان بانوان یهود و فعالیت های سازمان بانوان و اقدامات افتتاح و اداره پرورشگاه ها را تشریح نمود و از آقای عزری تشکر نمود که با تشریف فرمایی خود رونق داده اند و خدمات شایان خود را انجام داده اند و ایشان را به نام سفیر کبیر اسرائیل در ایران به حضار معرفی کرد..." (بخشی از گزارش ساواک، شماره 37417/20 ه 4، تاریخ 29/11/1346).

درباره وابستگی و ارتباط سازمان بانوان یهود ایران با محافل صهیونیستی و اسرائیل، اسناد فراوانی در دست است که صریح تر از همه آنها، اطلاعیه سه صفحه ای این سازمان تحت عنوان "تعدیل در بعضی از حقوق زنان یهود ایران" است که در اواخر سال 1344 بین جامعه یهود ایران منتشر شد. در این اطلاعیه سازمان بانوان یهود ایران ضمن اعلام پیوستگی و وابستگی به رژیم صهیونیستی، مراتب سرسپردگی خود را به نمایندگان رژیم اشغالگر قدس اعلام می دارد.در بخشی از این اطلاعیه چنین آمده است:

"سازمان بانوان یهود ایران در آستانه بیستمین سال تأسیس خود افتخار دارد که نتیجه فعالیت و اقداماتی را که در زمینه تعدیل حقوق زنان یهود ایران انجام شده است به اطلاع خواهران و برادران همکیش خود برساند. [...]

خوشبختانه این مبارزه در جبهه محلی به دست سران اجتماع و روحانیون عالیقدر خود من به ثمر رسید بدین معنی که پیرو درخواستهای سازمان از منابع یهودی و بنا به دستور راب هاریشون راب اعظم اورشلیم راب نسیم، دو شخصیت برجسته روحانی یهود به نام راب هوگی عبودی عضو دادگاه عالیمذهبی و جناب دکتر ش ـ ز ـ کهنا مدیر کل وزارت مذهب اسرائیل در اسفند 1344 برای رسیدگی به این امر به ایران آمدند. جلسات متعددی که اغلب تا نیمه شب ادامه داشت با حضور اعضای محترم انجمن کلیمیان و اعضای محترم انجمن بت دین و آقایان روحانیون جامعه و نمایندگان سازمان بانوان یهود ایران به مدت دو هفته در تهران در محل انجمن کلیمیان برگزار گردید که کلیه جریانات و مذاکرات آن در صورت جلسات و همچنین به وسیله نوار و فیلم ضبط شده است. [...] با وجودی که ما می دانیم این تصویب نامه کلیه هدف های زنان یهود ایران را تأمین ننموده می دانیم در چنین شرایطی آغاز تحول عظیمی می باشد که پس از 25 قرن در تاریخ یهود ایران همزمان با تحولاتی که شاهنشاه آریامهر پدر تاجدار و عادل ایران آغاز فرموده و الهام بخش ما زنان ایران بوده است انجام می گیرد..."

جلسات سازمان بانوان یهود ایران نیز چون دیگر کانون های یهودی، معمولاً با جمع آوری اعانه برای رژیم صهیونیستی و ماشین جنگی اسرائیل تکمیل و به پایان می رسید. علاوه بر این، سازمان بانوان یهود ایران، جلسات و مراسم ویژه ای نیز برای جمع آوری اعانه به منظور پشتیبانی مالی از رژیم صهیونیستی، برگزار می کرد:

"سازمان بانوان یهود ایران مشغول فعالیت به منظور جمع آوری اعانه جهت بازماندگان کشته شدگان یهودی می باشند. به همین جهت عده(ای) از بانوان عضو هیئت مدیره منجمله خانم کشفی، خانم شمسی مراد پور، حکمت، مشغول فعالیت شده و گویا تاکنون حدود یک میلیون تومان جمع آوری شده است." (سند ساواک، شماره 4697/ه 4، تاریخ 26/3/1346)

سند ذیل نمونه دیگری از فعالیت همه جانبه سازمان بانوان یهود ایران برای جمع آوری کمک مالی به منظور حمایت از توسعه طلبی و ماشین جنگی رژیم صهیونیستی است:

"ساعت 17 روز 18/3/50 طبق دعوت قبلی سازمان بانوان یهود ایران حدود 170 نفر از زنان یهودی عضو سازمان مذکور در جلسه سخنرانی آن سازمان که در محل دبستان ابریشمی واقع در کاخ شمالی تشکیل می گردید شرکت نموده بودند. افراد شناخته شده عبارت بودند از: خانم شمسی حکمت (مرادپور)، خانم کشفی، خانم موره کاشانی، خانم افشان، خانم کامران، خانم خنا و آقای دکتر دلیجانی.

ابتدا خانم کشفی نماز مخصوص بانوان در روز عید نوبرها(شابوعوت) را به زبان فارسی قرائت نمود و بعد خانم خنا سرپرست مؤسسه سرپرستی یتیمان و اطفال آسیب دیده جنگ در اسرائیل را معرفی و توصیه نمود تا به این مؤسسه کمک مالی شود. بدین جهت در حدود 000/10 [دلار] از مدعوین جمع آوری شد و خانم شمسی حکمت مبلغ 2000 دلار [پرداخت کرد] . سازمان بانوان یهود ایران مبلغ 2000 دلار، خانم افشان 500 دلار، خانم کامران 500 دلار به مؤسسه کمک نمودند و قرار شد از سایر مؤسسات یهودی نیز کمک شود. در پایان از ظهور کوروش کبیر پایه گذار و مؤسس شاهنشاهی ایران به تفصیل بحث نمود و جلسه در ساعت 20 خاتمه یافت." (سند ساواک، شماره 21202/20، ه 4، تاریخ 20/3/1350)

گفتنی است که سازمان بانوان یهود در برخی از شهرهای یهودی نشین ایران شعبه و نمایندگی داشت.

براساس مندرجات نشریه شماره یک این سازمان که در تاریخ 1/7/1337 چاپ و منتشر شد،این تشکل در دوازده سال اول فعالیت خود در شهرهای همدان، اراک، آبادان، اصفهان، شیراز و بروجرد شعباتی تأسیس کرد.

همچنین طبق نوشته نشریه مزبور، سازمان بانوان یهود در سال 1337 به عضویت "شورای بین المللی زنان یهود دنیا" شناخته شد.

در صفحه 3 این نشریه درباره "شورای بین المللی زنان یهودی دنیا" چنین آمده است:

"این شورا در 18 کشور مختلف شعبه دارد و نماینده دائمی آن در سازمان ملل متحد شرکت می نماید. هر شش ماه یک مرتبه کنگره شورا جهت بهبود وضع اجتماعی و حقوق زنان یهودی دنیا تشکیل می شود."

سازمان بانوان یهود ایران در سال 1339 به عضویت "شورای عالی جمعیت های زنان ایران" که تحت سرپرستی اشرف پهلوی قرار داشت، درآمد.

این سازمان همیشه از خاندان پهلوی به نیکی و عظمت یاد و به نفع آنها تبلیغات می کرد و حتی بعضی از اعضای خانواده پهلوی در مراسم و مجالس این سازمان شرکت می کردند. از سوی دیگر رژیم پهلوی نیز نسبت به این سازمان و اهداف و فعالیت های آن با رضایت، مساعدت و علاقه مندی تمام می نگریست.

مأخذ:

1. اقتباس از: سازمان های یهودی و صهیونیستی در ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، تهران، بهار 1384.