بانوان هاتف، سازمان

این سازمان از مؤسسات فرهنگی زنان یهود درعصر پهلوی بود که فعالیت های گسترده و مستمر در تهران و برخی دیگر از شهرهای یهودی نشین ایران داشت.

سازمان بانوان "هاتف" مخفف "هدایت افکار و ترویج فرهنگ" است و درباره وابستگی آن به دیگر کانون های یهودی موجود ایران، نظرات متفاوتی در اسناد وجود دارد.

در یکی از گزارش های ساواک در این باره چنین آمده است:

"سازمان بانوان هاتف اولین سازمانی است که خود را وابسته به انجمن کلیمیان تهران دانسته و جزو سازمان بانوان یهود ایران نمی باشد بلکه مستقلاً تحت نظر انجمن کلیمیان تهران انجام وظیفه می نماید.

وظیفه آن در درجه اول جمع آوری اعانات برای کمک به مستمندان و کمک به اسرائیل است. ضمنا وسایل نوشت افزار برای کودکان بی بضاعت تهیه می کند و با جوینت امریکن و آژانس یهود و نمایندگی اسرائیل در ایران روابط و همکاری نزدیک دارد.

رئیس سازمان مزبور خانم دکتر عزیزه برال است که دکتر لابراتور می باشد و بیشتر محل تجمع این سازمان در مدرسه روحی شاد واقع در دروازه دولت و محل انجمن کلیمیان تهران و بعضا آژانس یهود و غیره می باشد. (گزارش دستنویس ساواک، شماره 1386، اردیبهشت 1349 شمسی)

(طبق نامه شهربانی کل کشور (شماره81 ـ 6512، تاریخ 17/12/1344 سازمان مزبور در اواخر سال 1344 از وزارت کشور تقاضای صدور پروانه نموده است:

از: شهربانی کل کشور (اداره اطلاعات)

به: ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور

موضوع: سازمان بانوان هاتف (هدایت افکار و ترویج فرهنگ)

بانوان نامبرده زیر:

1 ـ عزیز (ه) شهرت برال فرزند یزقیل دارای شناسنامه شماره 84 صادره از تهران شغل دکتر داروساز ساکن خیابان روزولت کوچه نیک ـ کوچه بهبهان شماره 51.

2 ـ ماه سلطان شهرت القانیان فرزند مرحوم یهودا دارای شناسنامه شماره 6117 صادره از تهران شغل خانه دار ساکن شمیران ـ خیابان خلیلی پلاک 12/1.

3 ـ خانم کلیمه شهرت سومخ فرزند یهودا دارای شناسنامه شماره 2250 صادره از اصفهان شغل خانه دار ساکن یوسف آباد ـ خیابان محمد رضاشاه شماره 73/1.

تقاضای اجازه تأسیس و تشکیل سازمان بانوان هاتف (هدایت افکار و ترویج فرهنگ) را نموده اند. با ایفاد سه برگ بیوگرافی کامل ملصق به عکس آنان و یک نسخه از اساسنامه سازمان مذکور خواهشمند است دستور فرمایید نظریه آن سازمان را نسبت به عضویت نامبردگان فوق در آن سازمان به شهربانی کشور اعلام دارند.

رئیس شهربانی کل کشورـ سرلشگر مبصر

(امضا از طرف ـ سرتیپ صمدیانپور)

این قبیل تقاضاها معمولاً به واحد مربوطه در ساواک ارسال و از آنها استعلام می شد. طبق معمول ساواک نسبت به تمامی درخواست ها از جانب یهودیان ایران بلااستثنا موافقت خود را اعلام و صلاحیت افراد تشکیل دهنده و بانیان آنها را از همه لحاظ تأیید می کرد:

"درباره: سازمان بانوان هاتف (هدایت افکار وترویج فرهنگ)

محترما به عرض می رساند شهربانی کل کشور با ارسال بیوگرافی ملصق به عکس سه نفر و یک نسخه از اساسنامه سازمان فوق الذکر صلاحیت تأسیس و تشکیل سازمان مذکور را به وسیله 3 نفر معرفی شدگان از این سازمان استعلام نموده است. سوابق 3 نفر بانوان معرفی شده به وسیله این اداره کل ـ اداره نهم ـ بررسی گردید که هر سه فاقد پیشینه مضره سیاسی می باشند.

اساسنامه سازمان مزبور توسط این بخش بررسی، هدف از تشکیل این سازمان طبق ماده 2 اساسنامه مربوطه هدایت افکار و ترویج فرهنگ و کمک به دانش آموزان و دانشجویان بی بضاعت ایرانی (یهودی) در ایران و خارج از کشور می باشد.

سایر مفاد اساسنامه هیچ گونه مغایرتی با قوانین جاریه مملکتی نداشته و اجراء آن از نظر ساواک اشکالی ندارد.

با عرض مراتب فوق، نظر به این که از متقاضیان مؤسس سازمان مورد نظر سوابق مضره ای به دست نیامده و اساسنامه تدوین آن نیز مغایرتی با قوانین جاریه کشور ندارد، در صورت تصویب با تأسیس و تشکیل سازمان مذکور به وسیله سه نفر بانوان معرفی شده موافقت و نامه ای را که در این مورد جهت شهربانی کل کشور و ساواک تهران گردیده امضاء و امر به صدور آن فرمایند." (سند ساواک، تاریخ 27/1/1345)

این سازمان اگرچه تا اوایل سال 1345 هیچ گونه پرواز و مجوز قانونی برای فعالیت های خود نداشت، لیکن از آنجا که طبق معمول، یهودی ها از همه نوع آزادی در فعالیت های خود برخوردار بودند، لذا این تشکیلات نیز بدون هیچ مانع و مشکلیآزادانه در جهت برنامه ها و اهداف خود فعالیت می کرد.

در سند شماره 3793/20 ساواک به تاریخ 25/2/1345 در این خصوص نوشته شده است:

درباره: سازمان بانوان هاتف افکار و ترویج فرهنگ

عطف به 10145/321ـ23/1/45

"به طوری که تحقیق گردید در سال 1339 عده ای از یهودیان به سرپرستی خانم دکتر عزیزه برال در تالار فرهنگ ضمن برگزاری جشن و جمع آوری اعانه از نیکوکاران نام مخفف هاتف (به معنی هنر و تعاون و فرهنگ) تشکیل دادند. تشکیلات این سازمان مستقل بوده و هیچ گونه وابستگی بانوان یهودی ندارد و نیز تا این تاریخ، فاقد پروانه رسمی بوده است. این سازمان هفته ای دو روز در سالن دبستان روحی شاد واقع در دروازه دولت تلفن 33596 جلسه ای تشکیل می دهند و دارای 12 نفر اعضاء و سرپرست به شرح زیر می باشد:

ـ خانم دکتر عزیزه برال، بانو سلطان القانیان (عیال حبیب القانیان) خانم یافالوی، خانم سومخ (نهدار) اهل اصفهان، مهین بینا (عیال دکتر یرمینال) بانو عزت بنایان، مریم مبصر، بانو فرح الملوک سبزه رو، بانو نبرت یابزت بنایان، بانو مهین سمینو (الیاسیان)، ملکا قلمود، پروین احدوت."

رئیس ساواک تهران ـ نواب

براساس مندرجات اساسنامه سازمان بانوان هاتف، تاریخ تشکیل این مؤسسه "25 خرداد 1338 شمسی به مدت نامحدود" و با هدف "هدایت افکار و ترویج فرهنگ و کمک به دانش آموزان و دانشجویان بی بضاعت ایرانی در ایران و خارج از کشور" معرفی شده بود.

در بند هفت اساسنامه هاتف اداره کنندگان مؤسسه مزبور چنین آمده است:

"این مؤسسه به وسیله هیئت مدیره ای مرکب از 13 نفر که از بین اعضاء برای مدت 4 سال انتخاب می شوند اداره خواهد شد..."

در ماده سیزده اساسنامه آن نیز قید شده است:

این مؤسسه غیرانتفاعی بوده و اعضاء مؤسسه به هیچ حزب و دسته ای بستگی نداشته و نخواهد داشت و به هیچ وجه در امر سیاسی دخالتی نخواهند کرد."

ادعای سازمان مبنی بر "عدم دخالت در امور سیاسی" منحصر به تعبیری است که بین ساواک و یهود ایران معمول و رایج بود. زیرا تلاش و تکاپوی مجامع و کانون های یهودی در ماهیت لاینفک از امور سیاسی بود و این موضوع هم برای یهودیان و هم ساواک کاملاً واضح بود. در یکی از گزارش های ساواک، ضمن اشاره به وضع کلی یهود ایران، قدرت و امکانات مالی، نفوذ احزاب در میان آنها و نیز نحوه فعالیت این تشکل ها، اضافه شده است:

"به موازات پیشرفت هایی که در ایران صورت گرفته، ترقیات بزرگی نیز نصیب این اقلیت از لحاظ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شده است. قبل از ملی شدن صنعت در ایران عده زیادی از یهودیان ایران در مناطق جنوبی کشور به سر می بردند، لیکن از 20 سال اخیر 95 درصد آنها به تهران منتقل و بیشتر آنها سرمایه دار واقعی [شده اند...] در حال حاضر یهودیان ایران اغلب وابسته به حزب صهیونیسم جهانی در اسرائیل و آمریکا بوده و عده بسیار قلیلی عضو حزب ایران نوین یا حزب مردم می باشند.

با توجه به این که در کلیه آیین نامه ها و مقررات انجمن های یهودی فعالیت سیاسی منع شده و تعهدنموده اند که فعالیت سیاسی نداشته باشند معهذا به خوبی دیده می شود که نمایندگان یهودی ایرانی در کلیه مجامع یهودی بین المللی خصوصا در کمیته های حزب صهیونیسم شرکت کرده و می نمایند." (سند ساواک، شماره 23203/20 ه 4، تاریخ 16/3/1349)

در یکی از جزوات منتشره از سوی سازمان بانوان هاتف، در خصوص ارتباط و وابستگی سازمان بانوان هاتف با دستگاه های رسمی کشور و محافل یهودی چنین اعتراف شده است:

"سازمان بانوان هاتف وابسته به سازمان زنان ایران و پایتخت به ریاست والاحضرت اشرف پهلوی و نیابت سرکار علیه بانو فریده و به سرپرستی سرکار خانم حشمت یوسفی سهیم بوده و پیوسته از مساعدت و راهنمایی آن سازمان برخوردار بوده است."

درباره همکاری افراد غیر ایرانی و سازمان های خارجی با این تشکیلات در جزوه منتشره از سوی هاتف این گونه آمده است:

[این سازمان] از چند بانوی داوطلب به خدمات اجتماعی و دو نفر مددکار متخصص و یک نفر روان شناس و یک متخصص راهنمایی خانواده خارجی استفاده می نماید. علاوه بر اینها از کمک و مشاوره انجمن محترم آمریکن جوینت بخصوص سرکار خانم "دوناگارسون" برخوردار می باشد.

در بخش دیگری از جزوه مزبور ضمن اشاره به همکاری سازمان هاتف با "انجمن کلیمیان و اداره آمریکن جوینت و کانون خیرخواه" از همه آنها تقدیر و تشکر به عمل آمده است.

درباره گرایشات سازمان بانوان هاتف به صهیونیسم می توان گفت که "آرم" این تشکیلات باعنوان فارسی و انگلیسی سازمان بانوان هاتف در زیر ستاره شش پر (علامت پرچم اسرائیل) در داخل دایره ای قرار گرفته بود، که این موضوع عکس العمل ساواک را حداقل در ابراز نظر، برانگیخته بود.

سازمان مزبور طی نامه ای به تاریخ 30/5/1345 به ساواک، چنین تقاضا می کند:

ریاست محترم سازمان اطلاعات و امنیت کشور

محترما به اطلاع می رساند، این سازمان هر ساله به منظور تشویق شاگردان ممتاز و قدردانی از مدیران و دبیران و آموزگاران دبیرستان های دخترانه و پسرانه کوروش ـ اتحادها ـ اتفاق ـ گنج دانش ها ـ کوثر و هنرستان اُرت و دبستان های دخترانه و پسرانه کوروش ـ گنج دانش ها ـ اتحاد نو ـ اتحاد نواب ـ روحی شادـ صدق و راه دانش، جشنی در تالار فرهنگ برگزار می نمود ولی از آنجایی که این محل برای جشن سالیانه دبیرستان ها و دبستان های یهود در تهران کافی نیست لذا [... ]اجازه فرمایند این جشن را با برنامه ای که از طرف آن مقام محترم رسیدگی خواهد شد در سالن محمد رضا شاه پهلوی در روز [... ]برگزار نماید.

با تقدیم احترامات فائقه

رئیس سازمان بانوان هاتفنایب رئیس سازمان بانوان هاتف

دکتر عزیزآغا برالبانو ماه سلطان القانیان

(مهر سازمان بانوان هاتف با آرم ستاره شش پر)

مدیر کل اداره سوم ساواک در پاسخ به نامه مزبور خطاب به ریاست ساواک چنین می نویسد:

"درباره: سازمان بانوان هاتف (هدایت افکار و ترویج فرهنگ)

با ایفاد عین نامه مورخه 30/5/45 سازمانبانوان هاتف مربوط به اقلیت یهودی مقیم تهران، درباره تقاضای سازمان مزبور اعلام می دارد که شفاها به نامبردگان متذکر گردید که برای تهیه سالن مستقیما به متصدیان مربوطه مراجعه نمایند و ساواک دراین مورد نظری ندارد. ضمنا مهر سازمان بانوان هاتف که ذیل نامه زده شده دارای علامت پرچم کشور اسرائیل می باشد که برای یک سازمان ملی ایران مناسب نمی باشد. لذا خواهشمند است دستور فرمایید موضوع بررسی و اقدام مقتضی معمول دارند." (سند ساواک، شماره 11862/20 ه ، تاریخ 2/6/1345)

لازم به یادآوری است که سازمان بانوان هاتف نیز همگام با دیگر کانون های یهودی ایران در مسیر آرمان صهیونیسم و حمایت و پشتیبانی از رژیم صهیونیستی از هیچ تلاش و کوششی فروگذار نمی کرد. البته این تحرکات براساس تعاریف ساواک، فعالیت های غیر مضر و غیر سیاسی و بلکه سازگار با منافع ملی و امنیت اجتماعی و سیاسی کشور تلقی می شد [!]

جمع آوری کمک های مالی و اعانه برای تقویت ماشین جنگی رژیم صهیونیستی در فلسطین اشغالی از جمله فعالیت های سازمان بانوان هاتف در ایران بوده است:

موضوع: شب نشینی از طرف سازمان بانوان هاتف

"هفته گذشته به وسیله سازمان بانوان هاتف وابسته به انجمن کلیمیان تهران شب نشینی مجللی در هتل ونک با حضور عده زیادی از زنان و مردان یهودی و اعضاء سازمان بانوان یهود ایران ترتیب داده شده بود که در آن شب نشینی عده ای در حدود 900 نفر شرکت داشته اند. بلیط های این شب نشینی به مبلغ یکهزار تا پنج هزار ریال به فروش رسیده است ودرآمد حاصله بابت قسمتی خرید دو دستگاه جت خریداری سهمیه یهودیان ایرانی برای کمک به اسرائیل پرداخت گردیده است.

نظریه رهبر عملیات:

تشکیل شب نشینی از طرف سازمان بانوان هاتف مورد تأیید بوده و درآمد حاصله در پوشش کمک به مستمندان یهودی به دولت اسرائیل کمک می گردد." (سند ساواک، شماره 22535/20 ه 4، تاریخ 17/2/1349)

در یکی دیگر از گزارش های ساواک در خصوص تلاش های فزاینده سازمان بانوان هاتف با همکاری دیگر مجامع یهودی، جهت جمع آوری پول و اعانه برای رژیم صهیونیستی چنین آمده است:

موضوع: فعالیت سازمان های زنان یهود

سازمان زنان هاتف و سازمان زنان اُرت ایران در هفته های اخیر از لحاظ جمع آوری اعانه و پول جهت کمک به اسرائیل فعالیت بیشتری از خود نشان داده اند. هفته گذشته جشن ها و شب نشینی هایی در هتل های درجه یک تهران از طرف دو سازمان مزبور با اطلاع و موافقت انجمن کلیمیان تهران ترتیب داده شده بود." (گزارش ساواک، شماره 52970/20 ه 4، تاریخ 30/9/1348)

از جمله اقدامات سازمان بانوان هاتف که موجب توجه ساواک و عکس العمل آن دستگاه گردید، تلاش های این تشکیلات یهودی برای جمع آوری خبر و کسب اطلاعات از طریق برخی دانشجویان با اغراض خاص بود.

مأخذ:

1. اقتباس از: سازمان های یهودی و صهیونیستی در ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی،

تهران، بهار 1384.