اِشکول، لِوی

نام اصلی وی "لِوی شِکولنک" است. در سال 1895 در اوکراین به دنیا آمد. در سال 1914 به فلسطین مهاجرت کرد و به عنوان کشاورز مشغول کار شد. در سال 1918 علی رغم مخالفت گروه "هاپوایل هاتزایر" [کارگران جوان] ـ که عضو آن بود ـ داوطلبانه به سپاه ویژه یهودیان در ارتش انگلیس پیوست. وی یکی از مؤسسین شهرک یهودی نشین "دیجانیا" در سال 1920 به شمار می رود که تا سال 1969 ـ یعنی تا زمان مرگش ـ عضو آن بود.

وی یکی از شاخص ترین پایه گذاران نهادهای اقتصادی سازمان هیستادروت در دهه 20 از جمله: "نیر"، "مرکز کشاورزی" و "شرکت اِسکان هیستادروت" به شمار می رود. در خلال سالهای1937 تا 1946 مدیریت "شرکت آب هیستادروت" را که بعدا به شرکت "یکوروت" تبدیل شد، به عهده گرفت. در اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40 عضو رهبری گروه هاگاناه بود. وی همچنین در دهه 40 دبیر شورای کارگران تل آویو بود. در طول جنگ سال 1948 [جنگ اول اعراب و اسرائیل] معاونت بن گوریون در وزارت دفاع و مسئولیت تدارکات جنگ و اداره هزینه های آن را به عهده داشت.

اِشکول در سال 1948 به عنوان عضو هیأت اجرایی آژانس یهود انتخاب شد و ریاست قسمت شهرکهای یهودی نشین آن سازمان را تا سال 1963 همچنان به عهده داشت. وی از بارزترین طراحان شهرکهای اصلی یهودی نشین در فلسطین اشغالی محسوب می شود. همچنین وی مسئول ایجاد صدها شهرک کشاورزی به ویژه به شکل تعاونی آن (موشاو) بود. سالهای زیادی نیز مسئول مالی آژانس یهود بود.

اشکول در اوایل دهه پنجاه از جمله رهبران حزب ماپای بود و در سال 1951 به نمایندگی مجلس انتخاب شد که تا زمان مرگش در سال 1969 ادامه یافت. در خلال سالهای 1951 و 1952 وزیر کشاورزی و توسعه بود و در اواخر سال 1952 به جای "الیعازر کاپلان" به وزارت دارایی رسید که تا سال 1963 دوام یافت. وی یکی از مسئولین پژوهش در زمینه رشد سریع اقتصادی آن سالها در اسرائیل به شمار می رود. از آنجا که به عنوان بازوی راست بن گوریون محسوب می شد، لذا موضع وی مورد حمایت بود. چنانکه در خلال بحرانی که مسبب آن "رسوایی لاوُن" (لاون) بود، نقش خود را در مجبور کردن "لاوُن" به استعفاء به خوبی ایفاء کرد. ضمنا در تشکیل دولت جانشین لاوُن به ریاست بن گوریون در آن زمان و بعد از انتخابات سال 1961 نیز مؤثر بود.ولی پس از اینکه بحران و اختلاف بین بن گوریون و رهبران حزب ماپای به سبب رسوایی لاوُن عمیق تر شد، بعضا از بن گوریون کناره گرفت.

پس از استعفای بن گوریون در سال 1963، اِشکول جانشین طبیعی وی به عنوان نخست وزیر و وزیر دفاع شد. در طول سالهای اول حکومتش بسیاری از اصلاحات اقتصادی به ویژه در راستای آزادسازی اقتصادی یعنی خارج ساختن آن از کنترل دولت مرکزی و سازمان هیستادروت به مرحله اجرا گذاشته شد و به بخش خصوصی و سرمایه داری انتقال یافت. اِشکول از جمله کسانی بود که در جهت رفع بسیاری از موانع و مشکلات فلسطینیان تلاش کرد. فلسطینیانی که پس از تأسیس حکومت اسرائیل همچنان در سرزمین خویش باقی ماندند. وی پیگیری مسائل آنها را برخلاف سابق که تابع دفتر نخست وزیری بود، مستقیما به یک اداره مستقل واگذار کرد.

در طول حکومت وی روابط نظامی بین اسرائیل و آمریکا گسترش یافت و در نهایت منجر به توسعه و افزایش قابل توجه قدرت نظامی و امنیتی ارتش اسرائیل ـ به ویژه پس از امضاء تعداد زیادی قراردادهای خرید سلاح از واشنگتن ـ گردید.

اِشکول در تصمیم حکومت مبنی بر انتقال بقایای جسد رهبر افراطی صهیونیسم به نام "زیو ژابوتنسکی" از لهستان [به اسرائیل]، نقشی اساسی داشت. و این امر به نوبه خود باعث کاهش شدت تیرگی رابطه گروههای مخالف با دولت گردید. هر چند بن گوریون حملاتی را در راستای سقوط دولت اِشکول انجام داد و نیز در انتخابات سال 1965 از طریق حزب مستقلی علیه وی شرکت کرد، ولی در نهایت حزب ماپای توانست به رهبری اِشکول پیروزشده و ریاست دولت را به عهده گیرد.

در آغاز جنگ ژوئن سال 1967 و در ماه مه همان سال به دلیل گسترش بحران سیاسی میان گروههای مخالف و نیز فضای جنگی کشور، مجبور به تشکیل حکومت ائتلافی شد و از وزارت دفاع استعفاء داد و "موشه دایان" (در آن زمان عضو حزب رافی بود که رهبری آن را بن گوریون به عهده داشت) را به مسئولیت اخیر گمارد. سپس، حزب "گاحال" که رهبری آن را مناخیم بگین به عهده داشت وارد ائتلاف شد و برای اولین بار بگین به وزارت ـ مُنتها وزیر مشاور و بدون وزارتخانه ـ رسید. اشکول علی رغم احساس ناراحتی شدید از بحرانی که به او تحمیل شده بود، تا زمان مرگش نخست وزیری را ادامه داد و در این مقام باقی ماند.

اِشکول از شاخص ترین نخست وزیران تاریخ اسرائیل به شمار می رود و نام او همراه بسیاری از دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و نظامی [اسرائیل] است. ضمنا علی رغم اینکه جنگ سال 1967 در زمان حکومت وی به وقوع پیوست ولی از جمله رهبران میانه رو اسرائیل به شمار می آید.

سیاستمدار و دولتمرد صهیونیستی و از اولین سرکردگان و سردمداران جنبش صهیونیسم است. در سال 1895 در محیط سنتی یهودی در اوکراین دیده به جهان گشود. در مدرسه دینی "فیلنا" تحصیل کرد و در سال 1914 به فلسطین مهاجرت کرد و به عنوان کارگر کشاورزی در مستعمره بتاح تکفا مشغول شد. در گروه کشاورزی یهود انتخاب شد. وی در ایجاد مستعمره یهودی نشین "کربات انافیم" شرکت داشت.

در اثنای جنگ جهانی اول به تیپ یهود پیوست. اشکول مدیر بخش کشاورزی در "هابولیل هاتسعیر" (حزب سوسیالیست یهودی) و نیز مدیرتعاونیهای هیستادروت بود و نقش عمده ای در انتقال سرمایه های آلمانی به فلسطین داشت. وی همچنین در تشکیل "کیبوتص" سهیم بود و یکی از فعالان جنبش مهاجرت یهودیان به فلسطین بود. وی عضو رهبری گروه هاگاناه نیز بود و مسئولیتهای زیر را به عهده داشت:

در سال 1944 دبیر کل مجلس کارگران تل آویو، مسئول صنایع در سازمان جهانی صهیونیسم در سالهای 1948ـ1949، مدیر کل وزارت دفاع در (1950ـ1952) رئیس صندوق و اسکان آژانس یهود (1951ـ1952) وزیر کشاورزی و دارایی (1952ـ1963).

نام لیوی إشکول با موافقتنامه صنایع جایگزینی آلمان همراه است. وی پس از بن گوریون در سال 1963 به عنوان نخست وزیر اسرائیل و وزیر دفاع برگزیده شد و عضو پارلمان دوم تا ششم بود. در سال 1964 از دانشگاه عبری قدس دکترای افتخاری فلسفه را دریافت کرد. وی مقالات متعددی در روزنامه های محلی در زمینه های کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی نوشت. لیوی تا زمان مرگش در سال 1969 در سمت نخست وزیری باقی ماند.

مآخذ:

1. شریدة، محمّد: رهبران اسرائیل، بیژن اسدی و مسعود رحیمی، انتشارات کویر، 1378.
2. کیالی، عبدالوهاب: موسوعة السیاسة، مؤسسة العربیة للدراسات و النشر، جلد اول، چاپ سوم، 1990.