هسل، استفان
در میان روشنفکران یهودی منتقد اسرائیل، هسل یکی از اشخاص مطرح و از فعالان باسابقه در عرصه های سیاسی و اجتماعی است.
استفان هسل از جمله شخصیتهای یهودی تأثیرگذار و مطرح در عرصه دیپلماسی بین الملل است. حضور قریب 60 سال در پستهای مختلف در سازمان ملل و کشورهای بحران خیز دنیا چونبروندی، الجزایر و ویتنام وی را به یکی از شاهدان زنده وقایع بزرگ قرن بیستم تبدیل کرده است.
محتویات
الف ـ زندگینامه:
استفان هسل (Stephane Hessel) در سال 1917 در شهر برلین آلمان در خانواده ای یهودی به دنیا آمد. پدر وی فرانس هسل (Frans)نویسنده آلمانی و مادرش هلن گراند (Helen Grund) بود که به همراه نویسنده دیگر آلمانی هانری پیر روشه (Roche) ، رمان مشهور جول و جیم (Jule, Jim) را خلق کردند. در سال 1924 استفان هفت ساله به همراه والدین خود به فرانسه رفت و در پاریس اقامت گزید. هسل تحصیلات خود را در مدرسه عالی پاریس به انجام رساند و در سال 1937 تابعیت فرانسوی را برای خود برگزید.
با آغاز جنگ جهانی دوم، هسل به انگلیس رفت و از سال 1941 در لندن فعالیتهای خود را علیه آلمان نازی آغاز کرد. او سازمان دهنده برنامه های رادیویی ای شد که فرانسه را تحت پوشش قرار داده و زمینه را برای ورود نیروهای آمریکایی و انگلیسی آماده کرد. به گفته هسل، وی در ژوئیه 1944 دستگیر و به اردوگاه نازیها در بوخوالد و بعد دورا (Dora) که در آلمان واقع است، تبعید شد، اما از آنجا که به گفته خودش به طرز معجزه آسایی نجات یافت.
پس از جنگ، استفان هسل در حالی که هنوز 30 سال سن داشت، به عنوان دیپلمات وارد سازمان تازه تشکیل شده "ملل متحد" شد (1946) و آن موقعیت استراتژیک را برای تحقق بخشیدن به دغدغه ها و هدفهای خود در جهت صلح و عدالت در جهان مناسب دید.
هسل در نگارش اعلامیه جهانی حقوق بشر شرکت فعال و مستمر داشت. وی در سال 1981 به عنوان سفیر فرانسه در سازمان ملل انتخاب شد. هسل علاوه بر مسئولیتهای متعدد در سازمان ملل به عنوان دیپلمات ارشد و سفیر در کشورهای مختلف فعالیت کرد. جهت گیری اصلی و واضح او در زندگی حرفه اش، مبارزه در جهت احقاق حقوق انسانها و همبستگی و عدالت بوده است. در سال 2003 ویآخرین مأموریت خود را در سازمان ملل به انجام رساند و پس از آن همراه ادگارمون (Edgar morin) فیلسوف فرانسوی و میشل روکار (Rocard) و ماری رابینسون (Marie Robinson)پایه ریزی و تحکیم یک نهاد تحقیقاتی به نام مجمع بین المللی اخلاقی، علمی و سیاسی که متشکل از مردان بزرگ بین المللی در عرصه اقتصاد، سیاست و فلسفه است را آغاز کرد.
ب ـ سوابق و فعالیتها:
استفان هسل از سن 23 سالگی فعالیت جدی اجتماعی خود را آغاز کرد. وی در نهضت مقاومت فرانسه در جنگ جهانی دوم نقش فعالی داشت که به دستگیری و تبعیدش نیز منجر شد.
هسل مقاومت را از لندن و همگام با ژنرال دوگل (یکی از رهبران مقاومت فرانسه در جنگ و رئیس جمهور این کشور در سالهای 1969ـ1958 شروع کرد. پایان جنگ، این جوان مبارز را به عرصه دیپلماسی بین الملل کشاند.
مهمترین سوابق وی در عرصه امور بین المللی و داخلی فرانسه عبارتند از:
ـ استخدام رسمی در سازمان ملل متحد و فعالیت در کنار دبیرکل آن از سال 1946.
وی در قالب دیپلمات به مأموریتهای متعددی در مناطق مختلف جهان فرستاده شد و بیشتر فعالیت در بخش مربوط به حقوق بشر و توسعه نمایندگی این سازمان و نمایندگی دولت فرانسه را برعهده گرفت.
ـ عضویت در کابینه پیر ماندس فرانس (Mandes France) سیاستمدار چپ گرای فرانسه (1953).
ـ انتصاب به عنوان سفیر فرانسه در سازمان ملل (1981).
ـ نماینده مسائل تعاون و کمک به توسعه (1982).
ـ عضو شورای عالی ادغام و اسکان (اتباع بیگانه) فرانسه (1993ـ1990).
وظیفه این شورا بررسی و تحقیق کارشناسانه درباره مسائل مربوط به ادغام اتباع بیکار ساکن فرانسه و ارائه آن به نخست وزیر است.
ـ فعالیت به عنوان سفیر فرانسه در کشورهای الجزایر، بروندی، ویتنام و سوئیس در سالهای مختلف.
ـ نماینده فرانسه در کنفرانس جهانی ادیان (1993).
ـ عضو مجمع میانجیگران برای مهاجران بی مدرک یعنی مهاجرانی که به طور مخفی و غیررسمی وارد فرانسه می شوند. (از سال 1996).
این مجمع برای دفاع از حقوق این مهاجران و حل و فصل مشکلات آنان تلاش می کند.
ـ شرکت فعال در تشکیل مجمع بین المللی اخلاقی، علمی و سیاسی (2003).
هدف از تشکیل این نهاد ـ که عده ای از شخصیتهای مجرب و کارآزموده در عرصه فعالیتهای بین المللی مسئولیت آن را برعهده دارند ـ بررسی و پیگیری مسائل و مشکلات بزرگ جهانی و ارائه راه حلهای مفید به مقامات و نهادهای ذی ربط و افکار عمومی جهانی است. اولین موضوعی که این مجمع در سال 2003 بررسی و نتایج آن را نشر داد، "سازمان ملل و موقعیت کنونی آن" بود. در این بررسی ضعفها و نقایص این سازمان و عدم پاسخگویی آن به تقاضاهای بین المللی، یادآوری و تأکید شده است که جهان نیازمند سازمانی قوی و مستقل است.
ـ عضو فعال حزب سوسیالیست فرانسه.
مسئله خاورمیانه و مناقشه اسرائیل و فلسطین هم یکی دیگر از موضوعهایی است که هسل به آن توجه کرده و به انحاء مختلف برای دفاع از حقوق مردم فلسطین و مخالفت با اقدامات خشونت بار رژیم صهیونیستی کوشیده است. فعالیتهای وی در این زمینه نیز به شرح ذیل است:
ـ عضو کمیته بین المللی دفاع از عزمی بشاره (Azmi Bishara) نماینده عرب در پارلمان اسرائیل که به سبب مواضع سرسختانه اش در دفاع از حقوق فلسطینیان مورد مؤاخذه کنست قرار گرفت و مصونیت پارلمانی او لغو و برای شرکت در انتخابات پارلمانی 2003 اسرائیل رد صلاحیت شد. این کمیته در جهت حمایت از این نماینده شکل گرفته بود.
ـ عضویت فعال در اتحادیه یهودیان فرانسهبرای صلح (OJFD) .
این اتحادیه یکی از فعال ترین سازمانهای یهودیان فرانسه است که برای صلح در خاورمیانه و احقاق حقوق فلسطینیان تلاش می کند. هسل در برنامه های اصلی این اتحادیه برای همبستگی با فلسطین شرکت فعال دارد. از جمله این برنامه ها می توان به سفر هسل در قالب هیأت 12 نفره به سرزمینهای اشغالی در سال 2003 اشاره کرد.
ـ امضاءکننده بیانیه روشنفکران یهودی فرانسه با عنوان "ساکت نمی مانیم" که در اعتراض به محاکمه دانیل مرمت (Daniel Mermet)خبرنگار فرانسوی به اتهام ایراد سخنان آنتی سمیتیک در سال 2001 منتشر شد. در این بیانیه شدیداللحن، ابزاری شدن آنتی سمیتیسم و ایجاد فضای رعب و وحشت در میان منتقدان به سیاست اسرائیل محکوم شده است.
ـ امضاءکننده فراخون معروف "صدای دیگر یهود" (Une Autoe Vaix Juive) که در سال 2003 و همزمان با تشدید فشارهای محافل صهیونیستی بر اصحاب قلم و مطبوعات تلاش آنها در جهت حذف مخالفان سیاستهای رژیم صهیونیستی منتشر شد. امضاءکنندگان این فراخوان، بر موضع مستقل و متفاوت خود از محافل صهیونیستی درباره بحران فلسطین تأکید کردند.
ـ عضو و فعال در فراخوان سوسیالیستهای فرانسه برای صلح عادلانه و پایدار در خاورمیانه (مارس 2003). در این فراخوان، از سوسیالیستها و طرفداران صلح، برای بسیج فوری علیه سیاست استعماری اسرائیل و واداشتن آن به رعایت حقوق بین المللی دعوت شده است.
ـ اعلام محکومیت اقدامات جنگ طلبانه دولت آمریکا و تدارک حمله به عراق با امضای فراخوان معروف "نه، به جنگ علیه عراق" که در مارس 2003 و با هدف ممانعت از وقوع جنگ در عراق و تهاجم آمریکا به این کشور منتشر شد. در این فراخوان عمومی که از طرف نهادهای سیاسی و حقوق بشر فرانسه صادر شده بود، از دولت فرانسه خواسته شده است با اتخاذ سیاست مستقل از آمریکا و انگلیس برای بازداشتن آنها از تجاوز به عراق تلاش کند.
ـ همبستگی با زندانیان سیاسی فرانسه در بند رژیم صهیونیستی و حمایت از حقوق آنان با شرکت در صدور اعلامیه "دفاع از حقوق زندانیان سیاسی فلسطینی" در سال 2004. این اعلامیه در زمانی صادر شد که جمع کثیری از زندانیان سیاسی در بند اسرائیل در اعتراض به شرایط غیرانسانی حاکم بر زندانها به اعتصاب غذای عمومی دست زده بودند. در این بیانیه که از طرف جمعی از روشنفکران فرانسوی صادر شده بود، از دولت فرانسه درخواست شد نسبت به وضعیت حاکم بر زندانهای سیاسی اسرائیل واکنش نشان داده و با تدابیر دیپلماتیک، اسرائیل را به رعایت عرف بین الملل و کنوانسیون حقوق بشر وا کند.
ـ مبتکر بیانیه "صلح در خاورمیانه" با مشارکت 6 تن از شخصیتهای برجسته سیاسی و فرهنگی فرانسه از جمله سناتور رالیت (Ralite) و چند تن از وزرای اسبق فرانسه در ژانویه 2005. در این بیانیه آمده است که جامعه بین الملل باید از روی کار آمدن محمود عباس استقبال کرده و اجازه ندهد افراطیون دو طرف با آتش افروزیهای پی درپی، راه دستیابی به صلح و مذاکره را ناهموارتر کنند.
ـ محکومیت تجاوز اخیر ارتش اسرائیل به لبنان از طریق صدور بیانیه اعتراض آمیز و اعلام موضع شفاف نسبت به این ماجرا.
ج ـ آثار و نوشته ها:
استفان هسل مجموع تجربیات متنوع زندگی حرفه ای و سیاسی خود و همین طور تأملاتش درباره مسائل جهانی چون توسعه و اقتصاد جهانی را در دو اثر مکتوب خود جمع کرده است:
1 ـ "رقص با قرن" که در سال 1997 انتشار یافت. این کتاب شرح سیر زندگی پر پیچ و خم و مهم هسل است که در فرهنگهای متعددی زندگی کرده است (کودکی در آلمان، جوانی در فرانسه، دوره جنگ جهانی دوم در انگلیس و زندگی حرفه ای و کاری اش در آمریکا). در این کتاب وی با حرارت و شوق از فعالیتهای گروهی اش یاد می کند.
2 ـ "10 قدم در قرن جدید" که در سال 2002 انتشار یافت. این کتاب روایتی از بخشی از زندگیحرفه ای و مبارزات و فعالیتهای دایمی و همین طور تفکرات و تأملاتی در باب انحرافات اقتصاد جهانی، نابرابریها و بی عدالتیهای ناشی از آن است.
این دو اثر به نوعی وقایع و بحرانهای اساسی قرن 20 را نیز انعکاس می دهند.
د ـ مواضع و دیدگاهها:
استفان هسل به سبب حضور مستقیم و فعال در مرکز تصمیم گیری جهانی یعنی سازمان ملل متحد، از زمان پیدایش این سازمان در سالهای پرآشوب پس از جنگ جهانی تا استقرار و سازمان یافتگی آن و بروز ضعفها و کاستیهای آن، تسلط خوبی بر مسائل اصلی جهان و بحرانهای پیش رو دارد. در این قسمت، دیدگاههای این دیپلماتیک برجسته را در مورد مسائل مربوط به خاورمیانه از جمله مناقشه اسرائیل با فلسطینیان بررسی کنیم.
استفان هسل به عنوان دیپلماسی که عضو سازمان ملل بوده و خود شاهد و شریک در راه حل ارائه شده توسط این سازمان برای مناقشه اسرائیل و فلسطین بوده است، درباره آغاز این مناقشه می گوید، بعد از واقعه شوآه (هولوکاست) قدرتهای بزرگ به فکر یک راه حل جدی برای جبران ظلم روا داشته به یهودیان افتادند. این راه حل خود یک مصیبت بزرگتر را آفرید و آن فاجعه، اخراج بخش عظیمی از جمعیت فلسطین از سرزمین شان بود. در واقع با تصمیم سازمان ملل، یک فاجعه جمعی در منطقه رقم خورد. به نظر وی ایده دولت دو ملیتی یک رؤیا بود و تصمیم گیرندگان، در آن زمان امیدوار بودند که این راه حل جواب دهد، اما حالا باید مسئولیت شکست طرح خود را پذیرا باشند.
استفان هسل با نوشتن مقالات و نقدهایی در روزنامه های پر تیراژ فرانسه دیدگاههای خود درباره بحران فلسطین را بیان می کند. سفر شش روزه سال 2006 وی به فلسطین و سرزمینهای اشغالی، تأثیر خاصی بر موضع مثبت و همگرایانه وی با فلسطینیان داشته است. هسل در این سفر، به تضاد میان شناخت و تصور خود از این بحران با واقعیات منطقه پی برده و پس از آن به انحاء مختلف در جهت افشاگریاقدامات ظالمانه رژیم صهیونیستی در سرزمینهای اشغالی و دفاع از حقوق اساسی ملت فلسطین کوشیده است.
وی دریافتهای سفر خود به سرزمینهای اشغالی فلسطین را در قالب گزارشی منتشر کرد. به نظر هسل، وضعیت ساکنان غزه اسفبار و کاملاً در تضاد با حقوق بشر است. این دیپلمات سابق فرانسوی بر این نظر است که واژگان "نژادپرستی" و "قوم سالاری" را نه فقط باید برای توصیف شرایط ساکنان کرانه باختری و نوارغزه به کار برد ـ که هیچ یک از حقوق اساسی آنها در نظر گرفته نشده است و هر روز در معرض تحقیر و خشونت و ظلم قرار دارند ـ بلکه باید از جمعیت عرب ساکن سرزمینهای اشغالی نیز یاد کرد که سیاست فاسد و یکجانبه اسرائیل، سبب به حاشیه راندن آنان از نظر اقتصادی و محروم ماندن آنان از داراییها و منابع طبیعی و زمین و حقوق اولیه خود شده است.
در مقاله جنجال برانگیزی با عنوان "برای آبروی اسرائیل" که در لوموند در سال 2004 به چاپ رسید، هسل رهبران و سران ارتش و پارلمان اسرائیل را به تأمل در نتایج و تبعات سیاست استعماری خود فراخوانده است. در این نامه، وی خطاب به سردمداران اسرائیل آورده است که "پس از مرگ اسحاق رابین، شما کم کم احترام و همدردی یهودیان دنیا ـ که با تمام وجود بعد از حوادث هولوکاست تشکیل اسرائیل را به عنوان مرحله اساسی در تاریخ یهود می پنداشتند ـ را از دست داده اید". در ادامه این نوشتار، وی به گناه اولیه اسرائیل اشاره کرده و می گوید: "تصور ما بر این بود که پیدایش یک دموکراسی مدرن که بر مبنای ارزشهای اخلاقی چند هزار ساله دین یهود و ارزشهای حاکم بر منشور سازمان ملل متحد شکل گرفته است را شاهد خواهیم بود. اما شما در وظیفه خود کوتاهی کرده و با رد حقوق شهروندی ساکنان بخشی از فلسطین که تحت قیمومیت انگلیس بود و اکنون تبدیل به دولت اسرائیل شده است، فجایع و زخمهای عمیقی را بر پیکر این ملت وارد کردید و این سیاست هیچ تناسبی با دموکراسی ندارد".
مواضع اصلی هسل درباره مناقشه خاورمیانه را می توان به صورت موارد زیر بیان کرد:
1 ـ دیوارحائل:
هسل معتقد است که ساخت این دیوار براساس استراتژی درازمدت اسرائیل برای نابودی جامعه فلسطین انجام می شود و برخلاف ادعاهای مقامات اسرائیلی، هیچ ارتباطی به تأمین حفظ و امنیت اسرائیل ندارد. وی در یکی از مقالات خود در سال 2003 ساخت این دیوار را محکوم و تصریح کرد که اسرائیل در جستجوی صلح نیست، بلکه با توسعه شهرکهای یهودی نشین به تصرف آرام و مستمر کل سرزمین فلسطین می پردازد. پروژه دیوارحائل هم یکی از شیوه های الحاق سرزمین فلسطینیهاست، چون بخش عظیمی از کرانه باختری را در برمی گیرد.
2 ـ سازمان ملل و مشروعیت اسرائیل:
در مقاله ای با عنوان "به خودت بازگرد، اسرائیل!"، استفان هسل دولتمردان را به بازنگری در سیاست خود و در پیش گرفتن مدارا و انسانیت و رعایت حقوق بشر فراخوانده و آورده است که اسرائیل مدیون تصمیم دولتهایی است که در سازمان ملل متحد رأی به موجودیت آن دادند و از آنجا که سازمان ملل متحد بر مبنای رعایت حقوق بشر شکل گرفته و اسرائیل نیز به عضویت در آن پذیرفته شده، این دولت باید این اصل بنیادی را در نظر داشته باشد، چراکه مشروعیت آن از تصمیم نمایندگان ملتها در سازمان ملل، ناشی شده است.
در مقاله مشترکی که به وسیله پنج شخصیت یهودی فرانسه در اکتبر 2003 در روزنامه لوموند به چاپ رسید، استفان هسل و دیگر نویسندگان، نگرانی عمیق خود را از ساخت دیوارحائل و گسترش اقدامات توسعه طلبانه اسرائیل و اجرای کامل اخراج و تبعید فلسطینیان از سرزمینهایشان برای اجرای طرح اسرائیل بزرگ اعلام کردند. در این فراخوان آمده است که تبعید تدریجی فلسطینیها تاکنون از طریق ایجاد مانع بر سر راه رفت و آمد و محدودیتهایی برای زندگی اقتصادی اجتماعی و فرهنگی آنها و محاصرهمناطق آنان توسط نظامیان و ساخت دیوارحائل انجام شده است، ولی احتمال می رود که در شرایط بحرانی دیگر، یک تبعید ناگهانی و دسته جمعی از طریق سیاست نابودی و کشتارجمعی در چنین و نابلس برای دستیابی جمعی در چنین و نابلس برای دستیابی به این هدف دنبال شود.
در این فراخوان اضطراری، مسئولیت دولتها و مجامع جهانی برای جلوگیری و کاستن از فاجعه انسانی به وقوع پیوسته در فلسطین یادآوری شده و از دولت فرانسه و اتحاد اروپا و سازمان ملل برای اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی بر اسرائیل برای وادار کردن آن، به قطع روند توسعه طلبانه و نقض قواعد بین المللی خود در فلسطین اشغالی درخواست کمک شده است.
استفان هسل راه دستیابی به صلح را مذاکره و گفتگو در شرایط غیربحرانی می داند و معتقد است که برای رسیدن به چنین فضایی باید از صلح طلبان و میانه روهای دو طرف حمایت و با تشویق و همراهی با آنان، فضا را بر تندروها و جنگ طلبان اسرائیلی و فلسطینی تنگ تر کرد. به اعتقاد وی اسرائیل باید سیاست کاملاً متفاوتی را در برخورد با ساکنان سرزمینهای اشغالی و همسایگان فلسطینی اش در پیش گیرد. در موضع گیریهای هسل حمایت از طرح توافق ژنو و طرح نقشه راه به چشم می خورد. ولی بر این نظر است که در مذاکرات صلح باید این دو طرح را مورد توجه قرار داد.
3 ـ آنتی سمیتیسم:
موضع استفان هسل در این باره توجه به حمایتهایش از فراخوان "صدای دیگر یهود" و عضویت در "اتحادیه یهودیان صلح طلب فرانسه" مشخص است. به نظر هسل خشونتهای فاجعه بار میان اسرائیلیها و فلسطینیان در جامعه فرانسه انعکاس یافته و خود را نشان می دهد. این خشونتها مسائل جدیدی را برای جامعه فرانسه به وجود آورده اند. نقد سیاست وحشت و هراس دولت اسرائیل باعث متهم شدن انتقادکنندگان به آنتی سمیتیسم می شود.
هسل در فرصتهای مختلف، تلاش محافل صهیونیستی برای خفه کردن هر نوع صدای مخالف اسرائیل از طریق ارعاب و وارد کردن اتهام آنتی سمیتیسم را تقبیح و آن را نقد کرده است.
4 ـ تهاجم اسرائیل به جنوب لبنان:
به نظر هسل دستگیری دو سرباز اسرائیلی توسط حزب ا... لبنان تنها بهانه ای است تا اسرائیل طرح از پیش تعیین شده خود را اجرا کند. این روشنفکری یهودی، انزجاری خود نسبت به سوءاستفاده محافل صهیونیستی از این شرایط را اعلام کرده است.
وی می افزاید: در چنین فضایی، فراخوانهای اتحاد مقدس و پشتیبانی همه جانبه از اسرائیل به وسیله نهادهای مدعی نمایندگی همه یهودیان فرانسه به طور گسترده ای منتشر می شوند. استفان هسل دفاع همه جانبه آمریکا از اسرائیل را تقبیح کرده و تهدید سوریه و ایران از سوی آمریکا را مقدمه آغاز جنگی دیگر در خاورمیانه می داند.
مآخذ:
- بولتن رویداد و گزارش صهیونیسم، 5/7/1385، شماره 133.
- www.librairie-gaia.com/Hessel.htm.
- www.abonnes.lemonde.
- www.voltire/net/org/auteur 5225.html? long=fr.
- www.lescasques bleuscitoqens.com/personnali tes/Detail-pers onnalite.
- www.ahram.org.eg/arab/ahram/2003/5/14/Enqul.htm.
- www.labassije suis. arg/article php 3? id-article=19.
- www.humanite. presse.
- www.lemonde fr/web/article/0,1-o 2-3232,36-38078,0.html.
- www.libanvision.com/polemique.htm.
