ایکا

ایکا (ICA) حروف اول نام "سازمان بازپروری و آموزش است. (Jewish Colonization Association)این سازمان یهودی وطنی در سال 1891 به دست ثروتمند یهودی آلمانی بارون موریس دو هیرش پایه گذاری شد و هدف از تأسیس آن اسکان یهودیان یدیشی اروپای شرقی در ایالات متحده و کانادا و ادغام آنها در جوامع جدیدشان بود. توجه و اهتمام هیرش و دیگر ثروتمندان یهودی غربی و همانند شده (آسیمیله) به مهاجران یهودی و تلاش برای اسکان آنان در محلی دور از اروپا، برآمده از این حقیقت بود که رسیدن این مهاجران به اروپای غربی، جایگاه و موقعیت اجتماعی و اقتصادی یهودیان غربی را در خطر می انداخت.

نظیر این جمعیت ها را می توان "گروه نجات" نامید؛ نجات سرریز جمعیت یهودی اروپا با اسکان آنان در نقاط مختلف جهان، و نجات اروپا از دست این یهودیان با صدور آنان به جاهای دیگر. لذا دسته بندی این جمعیت ها به عنوان جمعیت های صهیونیستی نادرست است؛ چه این جمعیت ها به سرنوشت مستقل یهودی توجهی دارند و نه کاری به کار هویت یهودی دارند و نه به دنبال تجدید حیات یهود هستند.

این جمعیت ها را می توان در همان بافت و بستر کلی غرب قرار داد؛ یعنی بخشی از شاکله استعمار مهاجرتی و اسکانی (وطن گزین) غرب که هدفش ایجاد جوامع جدید در کشورهای آفریقایی، آسیایی، آمریکای لاتین و آمریکای شمالی به عنوان بخشی از سیاست استعماری بود و تلاش می کرد بر سرتاسر جهان مسلط شود. بنابراین فلسطین، از دیداین جمعیت ها، جز مکانی برای مهاجرت و اسکان در داخل شبکه استعمار غرب نیست و اهمیت ویژه ای ندارد. پس جمعیت های وطنی یهودی، در واقع جمعیت های استعماری مهاجرتی (وطن گزین) بدون پوشش صهیونیستی یا جمعیت های رفاه اجتماعی صرف هستند که به مهاجران در جوامع جدیدشان کمک می کنند.

آمریکای لاتین، به ویژه آرژانتین، منطقه اصلی فعالیت های وطن گزین (مهاجرتی) ایکا به شمار می رود که اولین مهاجرنشین ایکا در سال 1891 در آن جا تأسیس شد. ایکا، در کنار شبکه ای از مدارس، مهاجران را از ماشین آلات کشاورزی و آموزش لازم و تسهیلات اعتباری برخوردار ساخت. در سال 1930، یعنی دوره اوج مهاجرت یهودیان به آرژانتین، شمار مهاجران یهودی به بیست هزار نفر رسید که در تقریباً پانصد هزار هکتار زمین مشغول کشاورزی بودند.

در پایان سال 1938، 3215 خانواده یهودی یعنی در حدود 26 هزار نفر در مهاجرنشین ها سکونت داشتند. این در حالی است که می دانیم شمار کل یهودیان آرژانتین در سال 1940، در حدود 280 هزار نفر بوده است، در حالی که در بوینوس آیرس و روزاریو، قبل از تأسیس ایکا، فقط هزار یهودی به سر می بردند. اما این شهرک های کشاورزی مهاجرنشین رو به شکوفایی نرفت و حتی شمار مهاجران رو به کاهش گذاشت. به طوری که در سال 1966 به هشتاد هزار نفر کاهش یافت.

در حقیقت علت اصلی این امر در دو چیز نهفته بود: اول این که فرهنگ یهودیان یدیشی به عنوان گروهی شهرنشین و تاجرپیشه با کار کشاورزی هماهنگی و سنخیت نداشت؛ همان گونه که هدف اصلی آنان از مهاجرت نیز دستیابی به پویایی و تحرکاجتماعی و آموزش بیشتر و بهتر بود که اینها همه فقط در شهرهای بزرگ فراهم بود؛ دوم این که، مهاجرنشین ها دچار مشکلات کمبود اراضی کشاورزی و سنگین شدن بار بدهی و نیز کاغذبازی نمایندگان مؤسسه ایکا بودند. در نتیجه، شمار زیادی از مهاجران از شهرک های زراعی به بوینوس آیرُس و دیگر شهرهای بزرگ روی آوردند.

در برزیل نیز ایکا دست به تأسیس شهرک های زراعی مهاجرنشین زد و اولین شهرک آن در سال 1904 پایه گذاشته شد. اما این مهاجرنشین ها نیز چندان رونقی نیافتند و آخرین مهاجرنشین در سال 1965 برچیده شد. البته ایکا با همکاری کمیته مشترک توزیع، به نظارت بر مؤسسات آموزشی و اعتباری که در مناطق مهاجرنشین یهودی تأسیس کرده بود، ادامه داد.

ایکا، همچنین در اسکان یهودیان در ایالات متحده و کانادا نیز نقش داشت. در سال 1891، یک مدرسه بازرگانی برای آموزش و بازپروری مهاجران جدید یهودی در نیویورک تأسیس کرد. در همان سال بارون دو هیرش "صندوق بارون دو هیرش" را پایه گذاری کرد که هدف آن کمک به مهاجران جدید یهودی و برپایی مراکز روستایی برای آنان بود. صندوق در نیوجرسی نیز یک مدرسه کشاورزی تأسیس کرد. در سال 1899، صندوق "جمعیت یهودی کمک های کشاورزی و صنعتی" را در نیویورک تأسیس کرد که بعدها به "جمعیت یهودی کشاورزی برای توسعه فعالیت های کشاورزی میان یهودیان ایالات متحده" تبدیل شد.

در این دوره، 78 مزرعه تأسیس شد. پس از افزایش شمار مهاجران یهودی به ایالات متحده، ایکا، با همکاری جمعیت یهودی کمک های کشاورزی وصنعتی "کمیته انتقال" را تأسیس نمود که در سال های بین 1901 تا 1907، کار این کمیته پذیرش مهاجران جدید و توزیع آنها در نقاط مختلف کشور و رساندن آنان به خویشاوندانشان بود که از قبل در آمریکا مستقر شده بودند. با آغاز سال 1902، کمیته حدود هفتاد هزار مهاجر را در ایالات متحده مستقر کرده بود. در سال 1922، کمیته منحل شد و فعالیت اصلی ایکا در ایالات متحده بر فراهم کردن تسهیلات اعتباری برای مهاجران جدید یهودی متمرکز گشت.

پس از جنگ جهانی دوم، فعالیت های ایکا در ایالات متحده به کلی متوقف شد. در کانادا، ایکا اولین مهاجرنشین خود را در سال 1892 تأسیس نمود. این سازمان از طریق مؤسسه بارون دو هیرش، در مونترآل به پشتیبانی و کمک به مهاجرنشین های یهودی پرداخت که در اواخر قرن نوزدهم در کانادا تأسیس شده بود. اما وضعیت وخیم اقتصادی پس از جنگ جهانی اول منجر به برچیدن بعضی از این مهاجرنشین ها شد. در سال 1960، 120 خانواده یهودی زیرنظر ایکا در شهرک های زراعی مشغول به کار بودند.

ایکا همچنین بر عملیات مهاجرت یهودیان اروپای شرقی نظارت داشت. در فاصله سال های 1904 تا 1914، در روسیه تزاری 507 کمیته مهاجرت تشکیل داد و با موافقت دولت روسیه دفتر مرکزی خود را در پترزبورگ گشود. بعد از جنگ جهانی اول که بیشتر کشورها (از جمله ایالات متحده) محدودیت هایی درباره شمار مهاجران برقرار کردند، دو کنگره یکی در سال 1921 در بروکسل و دیگری در سال 1922 در پاریس تشکیل داد تا درباره هماهنگی و وحدت بخشیدن به تلاش های مربوط به مهاجرت یهودیان بحث و تبادل نظر شود، اما هر دوکنگره با شکست مواجه شد.

در سال 1925، "کمیته مشترک اخراج" با همکاری ایکا و سازمان امیگ دیرکت و کمیته مشترک آمریکایی یهودی توزیع تشکیل شد. در سال 1927، ایکا با همکاری "هیاس وامیگ دیرکت"، سازمان هیسم را تأسیس نمود که این سازمان تا سال 1937 در 21 کشور به منظور کمک به مهاجران یهودی در سراسر جهان، 57 کمیته تشکیل داده بود. در سال 1928، ایکا در روسیه شوروی دفتری برای نظارت بر مهاجرت یهودیان از روسیه باز کرد. در فاصله سال های 1933 تا 1939، ایکا برای مهاجرت دادن یهودیان از آلمان نازی حدود هشتصد هزار لیره خرج کرد.

فعالیت های ایکا به مهاجرت و اسکان یهودیان اروپای شرقی محدود نمی شد، بلکه این سازمان در زمینه بازپروری یهودیان در خود اروپای شرقی و نیز دستیابی آنان به مهارت های کشاورزی و صنعتی نیز کار می کرد تا آماده پیوستن و جذب شدن در جوامع میزبانشان شوند. ایکا در زمینه وطن گزینی (مهاجرت و اسکان) کشاورزی یهودیان در روسیه فعال بود و در طول سال های بیست چند هزار خانواده یهودی را در 50 شهرک مهاجرنشین کشاورزی اسکان داد. این مهاجرنشین ها در زمین هایی احداث شده بود که دولت شوروی در اکراین به آنها واگذار کرده بود. همچنین، ایکا به احداث تعاونی ها و وارد کردن کشت های جدید نیز اقدام نمود. با آغاز سال 1914، ایکا چهل مدرسه کشاورزی فنی تأسیس کرده بود.

همچنین ایکا به آموزش یهودیان نیز توجه داشت و به تقویت و پشتیبانی از مؤسسات آموزشی یهودی در روسیه، لهستان، رومانی و گالیسی پرداخت. از مهم ترین فعالیت های ایکا، ارائهتسهیلات اعتباری به خرده تاجران و صاحبان حرفه در اروپای شرقی بود. شبکه گسترده ای از بانک های تعاونی را تأسیس کرد که این بانک ها به کشاورزان و تاجران و صاحبان حرفه وام می دادند. در سال 1914، شمار این بانک های تعاونی به 680 بانک رسیده بود.

در جریان جنگ جهانی اول فعالیت های این مؤسسات متوقف شد، اما پس از جنگ دوباره از سر گرفته شد و در سال 1924 ایکا با همکاری کمیته مشترک آمریکایی یهودی توزیع، مؤسسه آمریکایی مشترک بازسازی را تأسیس کرد. این مؤسسه پس از سال 1930 بر 760 بانک وام دهنده با سرمایه 000,550,3 دلار نظارت داشت. همچنین چند بانک بازرگانی برای ارائه خدمات به طبقه متوسط ایجاد کرد و سرانجام در سال 1951 منحل شد.

دامنه فعالیت های ایکا به فلسطین نیز کشیده شد، اما این فعالیت ها تا قبل از درگذشت "بارون دی هیرش" در سال 1896 آغاز نشد؛ بارون چندان شور و شوقی به نظریه برپایی دولت یهودی در فلسطین نداشت. ایکا، در سال 1900 اداره مهاجرنشین هایی را که بارون دو روچیلد در فلسطین احداث کرده بود، برعهده گرفت. در سال 1923، با همکاری ایکادو مؤسسه روچیلد، سازمان پیکا (جمعیت یهودی مهاجرت و اسکان در فلسطین) تأسیس شد.

این سازمان در خلال ربع قرن (1948-1923) مالک زمین هایی به وسعت 45 هزار دونم شد؛ یعنی یک سوم کل اراضی که در هنگام اعلام دولت اسرائیل در حوزه یهودیان قرار داشت. همچنین ایکا در سال 1933 در تأسیس جمعیت "امیکاEMICA" (Emergency Fund for Palestine ، صندوق اضطراری فلسطین) مشارکت کرد. این صندوق براحداث شماری از شهرک های مهاجرنشین یهودی در فلسطین نظارت داشت.

در سال 1955، امیکا به "ایکا در اسرائیل" تبدیل شد؛ زیرا اسرائیل مرکز اصلی فعالیت های ایکا شده بود. ایکا با همکاری آژانس یهود در توسعه منطقه جلیل علیا در فلسطین اشغالی و احداث بیش از 30 مهاجرنشین یهودی و نیز ارائه تسهیلات اعتباری در زمینه کشاورزی در اسرائیل مشارکت داشت. همچنین به پشتیبانی از مؤسسات آموزشی اسرائیل پرداخت.

بعد از جنگ جهانی دوم، ایکا به گروه های یهودی در مغرب عرب روی آورد و با همکاری کمیته توزیع مشترک به فراهم آوردن تسهیلات اعتباری برای یهودیان تونس و مغرب و نیز برپایی مراکز آموزش کشاورزی در مغرب اقدام نمود.

در سال 1952، با همکاری آلیانس جهانی اسرائیل "جمعیت کشاورزی یهودیان مغرب" را پایه گذاری کرد. از سال 1965 ایکا با "سرویس مشترک هیاس" در "برنامه نجات ویژه" در نقل و انتقال مهاجران یهودی از اروپای شرقی و شمال آفریقا به استرالیا و کانادا و فرانسه همکاری می کند.

ایکا به مؤسسات یهودی آموزشی و فرهنگی در کشورهای مختلف اروپا و آمریکای لاتین، اهتمامی خاص دارد.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.