سوئد ـ اسرائیل، روابط

سوئد به عنوان یکی از کشورهای اسکاندیناوی از دو جهت برای سیاستگذاران رژیم صهیونیستی حائز اهمیت است: اولاً به دلیل برخورداری از یک جامعه یهودی پویا با درصد جمعیتی نسبتا بالا و دوم به دلیل حاکمیت اصل بی طرفی بر سیاست خارجی سوئد و در نتیجه، وجود ظرفیتهای بالقوه برای ایجاد روابط با آن.

الف ـ تاریخچه حضور جوامع یهودی در سوئد:

تاریخچه حضور اولین جوامع یهودی در سوئد به سال 1730 برمی گردد. تا قبل از این تاریخ، یهودیان حق اقامت در سوئد به عنوان یهودی را نداشتند. در سال 1744 ایرون اسحاق به عنوان اولین یهودیاجازه اقامت در سوئد را دریافت کرد، اما شرط و لازمه این اقامت، پذیرش دین مسیحیت از سوی او بود. اگرچه اسحاق از پذیرفتن این شرط امتناع ورزید، اما به دنبال تلاشهای شهردار استکهلم، پادشاه گوستاو سوم حق شهروندی سوئد را به وی اعطا کرد و اجازه داده شد تا تعدادی یهودی به استکهلم بیایند.

مجلس سوئد در سال 1782 اعطای مجوز اقامت به یهودیان بدون پذیرش آیین مسیحیت توسط آنان را تصویب کرد، اما محدوده اقامت آنان تا سال 1876 محدود به شهرهای استکهلم، گوتنبرگ، نورکپینگ، کارلا اسکون و مارسترند بود. در سال 1838 پادشاه چارلز چهاردهم ضمن لغو برخی محدودیتهای قانونی برای یهودیان امتیازات و حقوق مدنی دیگری را نیز به یهودیان اعطا کرد. به عنوان مثال تا سال 1840 تنها یهودیان ثروتمند اجازه ازدواج با غیر یهودیان را داشتند که این قانون در تاریخ مذکور فسخ شد. اما باز هم تا سال 1951 یهودیان حق نداشتند هیچ گونه دفتر سیاسی را در سوئد دایر کنند.

جمعیت یهودیان ساکن سوئد به خاطر مهاجرت یهودیان از شوروی و لهستان به آن کشور، در سال 1920 به شش هزار و 500 نفر رسید و در طول دهه 1930 نیز گروههایی از یهودیان آلمان، اتریش و چک اجازه یافتند به سوئد مهاجرت کنند.

در راستای مخالفت با اقدامات آنتی سمیتیک در دهه 1950 قانونی به تصویب مجلس سوئد رسید که تحریک علیه گروههای نژادی را ممنوع می کرد. در سال 1956 صدها یهودی مجارستانی که از دست کمونیستها فرار کرده بودند به سوئد پناه آوردند. به این تعداد باید یهودیان مورد تعقیب حکومتهای کمونیستی که در سال 1968 به سوئد پناه آوردند را نیز اضافه کرد و بر اثر این تحولات جمعیت یهودیان سوئد بین سالهای 1970ـ1945 به دو برابر افزایشیافت.

سوئد از پیشروان آموزش هولوکاست محسوب می شود. در سال 1997 حکومت سوئد یک برنامه آموزشی در مقیاس وسیع تحت عنوان "پروژه تاریخ زنده" را به منظور تعلیم غیر یهودیان در مورد آنتی سمیتیسم راه اندازی کرد و برای انجام این پروژه، کتابی تألیف شد که به صورت رایگان برای تمامی ساکنان سوئد ارسال شد و حتی کتاب به صورت رایگان به زبان اقلیتهای قومی ترجمه و در اختیار آنها قرار گرفت. علاوه برآن، یک وب سایت مختص هولوکاست نیز طراحی شد و دانشگاه آپسال، مؤسسه مطالعه هولوکاست و نسل کشی را راه اندازی کرد.

این دانشگاه همچنین در سال 1998 یک کنفرانس در زمینه آموزش هولوکاست را برگزار کرد. در ژانویه 2000، سوئد میزبان یک اجتماع عظیم بین المللی متشکل از سران کشورهای متعدد جهان برای ترویج و تبیین هولوکاست بود.

تا سال 2006 جمعیت یهودیان سوئد به بیش از 18 هزار نفر بالغ شده است. جامعه یهودیان سوئد از جمله جوامع یهودی است که روابط نزدیکی با رژیم صهیونیستی داشته و برنامه ها و سیاستهای خود را بر پایه راهنماییهای رژیم صهیونیستی تنظیم می کنند. نوع تعریف جوامع یهودی از آنتی سمیتیسم که هر گونه اقدام علیه اسرائیل را حرکت علیه یهود و هر گونه اقدام علیه جوامع یهودی را اقدام علیه اسرائیل می دانند، باعث شده است تا تشکیلات یهودی سوئد به مانند جوامع یهودی دیگر کشورها، حافظ منافع رژیم صهیونیستی در سوئد باشد.

ایلیا مئیر (Illya Meir) رئیس دفتر اطلاعات جامعه یهودیان گوتنبرگ سوئد در مصاحبه با روزنامه جروزالیم پست از ارتباط دایمی میان جامعه یهودیان سوئد با وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی خبرداده و می گوید: "من نمی خواهم یهودیان سوئدی کاری انجام دهند که به ضرر اسرائیل تمام شود. به همین دلیل همواره سعی می کنم با وزارت امور خارجه اسرائیل در ارتباط باشم".

ب ـ چهارچوب سیاست خارجی سوئد:

سیاست خارجی سوئد برپایه این اصل بنیادین بنا نهاده شده است که بهترین تضمین برای امنیت ملی، دوری از ائتلافها و حفظ بی طرفی در هر جنگی است. دکترین امنیتی سوئد بر آن است که باید یک سیاست عدم مشارکت در اتحادیه های نظامی را دنبال کرد. حکومت همچنین به دنبال بالاترین استاندارد زندگی در سوئد است. این دو هدف، نیازمند سرمایه گذاری و صرف هزینه های سنگین برای رفاه اجتماعی و تجهیزات دفاعی اند و به همین سبب فرصتهای تجاری خارجی و همکاری اقتصادی بین المللی را طلب می کنند.

سیاست خارجی سوئد بر مبنای اصولی چون: حقوق بشر، مدیریت و فیصله منازعه، کنترل نرخ رشد جمعیت، حفاظت از محیط زیست، ایجاد نقشی تأثیرگذار برای سوئد در درون اتحادیه اروپا ضمن تحکیم روابط با کشورهای آتلانتیک، احترام به حقوق بین الملل، تلاش برای خلع سلاح چندجانبه و مشارکت فعال در سازمان ملل و دیگر سازمانهای خلع سلاح استوار شده است.

سنگ بنای سیاست خارجی سوئد اصل بی طرفی فعال است که به طور سنتی از جانب این کشور رعایت و اعمال می شود. اتخاذ چنین سیاستی را شاید بتوان از نظر تئوری، زاییده تحولات سیاسی اروپا در قرن 19 تلقی کرد. عضویت سوئد در سازمان ملل، پایبندی به اصل بی طرفی، عدم حضور در بلوکهای سیاسی ـ نظامی، حمایت از صلح جهانی وحقوق بشر و از سوی دیگر حضور فعال در سازمان ملل و سازمانهای تابعه آن و تکیه بر منشور سازمان ملل و اصل قرار دادن آن در سیاست خارجی، پرستیژ فوق العاده ای را برای سوئد به ارمغان آورده و آن را در ردیف خوشنام ترین کشورهای جهان قرار داده است. لذا همواره نقش و پستهای حساس از سوی سازمان ملل به سوئد محول شده یا از این کشور برای شرکت و بعضا ایراد سخنرانی دعوت به عمل می آید.

سوئد با تربیت کادرهای ورزیده موفق به حضور در بسیاری از سازمانهای بین المللی و ایفای نقشهای مهم شده است. اولین رئیس دیوان داوری دعاوی ایران و آمریکا یک سوئدی به نام لاگرگین بود که علاوه بر این مورد، در اختلافات هند و پاکستان و اختلافات رژیم اشغالگر قدس و مصر در صحرای سینا به داوری پرداخته است. از اوایل 1988 سوئد فعالیتهایی را در جهت میانجی گیری در مسئله فلسطین و اسرائیل آغاز کرده است.

از دیگر اصول حاکم بر سیاست خارجی سوئد می توان به اقدامات و فعالیتهای آن کشور در زمینه اعطای کمکهای مالی به جهان سوم اشاره کرد. اما شرط سوئد برای این گونه کمکها، برقراری دموکراسی و رعایت حقوق بشر از سوی کشورهای مقصد است.

ج ـ برقراری روابط با اسرائیل:

مبانی سیاست خارجی سوئد در خاورمیانه عبارتند از: حقوق بین الملل، حقوق بشر و قوانین انسانی. سوئد با تکیه بر این مبنای به مدیریت و تلاش برای فیصله منازعه در منطقه اهتمام ورزیده است. بنابراین، سوئد از حق اسرائیل برای داشتن یک زندگی امن از طریق مرزهای به رسمیت شناخته شده حمایت می کند.

سوئد که قبل از تشکیل رژیم صهیونیستی، به دفاع و حمایت از یهودیان در منطقه می پرداخت، بعداز برقراری روابط با اسرائیل در سال 1948 نیز روابط گسترده ای با آن برقرار کرد. از بدو برقراری روابط تا سال 2006 حدود هزار و 465 یهودی سوئدی به اسرائیل مهاجرت کرده اند.

سوئد معتقد است که براساس مبانی فوق باید از حقوق فلسطینیان برای داشتن دولتی مستقل در وطن خود نیز حمایت کرد. سوئد از یافتن راه حل برای منازعه حمایت می کند، اما معتقد است که این راه حل تنها از طریق مذاکره به دست می آید. به اعتقاد سوئد محور این مذاکرات باید حقوق بین الملل باشد. ضمنا حمایت از تلاشهای صلح در سوئد و اتحادیه اروپا بایستی ادامه یابد.

د ـ مصادیق روابط سوئد ـ اسرائیل:

1 ـ توجیه دفاع از اسرائیل:

به دنبال سخنان احمدی نژاد رئیس جمهور اسلامی ایران مبنی بر حذف اسرائیل از صحنه سیاسی جهان، روون ریولین رئیس کنست طی نامه ای خطاب به سران مجالس بیش از 80 کشور جهان، از آنان خواست تا نسبت به اظهارات رئیس جمهور ایران واکنش نشان دهند. وزارت امور خارجه سوئد در بیانیه ای رسمی با اعلام اینکه "حقوق بین الملل، حقوق بشر و قوانین انسانی راهنمایی سوئد در منازعات اخیر بوده اند و این امر مخصوصا در خاورمیانه آشکار بوده است" اصل حمایت سوئد از تأسیس دولت اسرائیل را توجیه "از حق اسرائیل برای برخورداری از یک زندگی امن از طریق مرزهای به رسمیت شناخته شده" دفاع و اظهارات رئیس جمهور ایرانی را محکوم کرد.

بجورن وان سیداو (Bjorn Van Sydow) رئیس پارلمان سوئد بلافاصله براساس نامه ریولین اقدام کرد. سیداو در پاسخ رئیس مجلس اسرائیل نوشت: "با وجود محدودیتهای قانون اساسی درمورد اقدام مجلس در موضوعات سیاست خارجی، ما به شما اطمینان می دهیم که از هر فرصتی برای محکوم کردن چنین بیانیه هایی استفاده می کنیم و مطمئنا ما تمامی تعاملات خود با مجلس ایران را قطع خواهیم کرد". در خاتمه، وی یادآور می شود که من مایلم از حق موجودیت اسرائیل با همان جدیتی دفاع کنم که از حق موجودیت کشور خود دفاع می کنم.

2 ـ انصراف از رزمایش هوایی Volnex 2006 در سال 2006:

9 کشور بلژیک، فرانسه، انگلیس، آلمان، ایتالیا، هلند، نروژ، سوئد و اسرائیل تصمیم داشتند در ماه می سال 2006 میلادی رزمایش مشترک هوایی تحت عنوان volenx 2006 را در ایتالیا برگزار کنند، اما سوئد از شرکت در رزمایش مذکور انصراف داد. گوران پرسون نخست وزیر سوئد انصراف سوئد از شرکت در رزمایش را چنین بیان می کند: "سوئد در انجام تمرینات مشترک با کشورهایی که با آن در مأموریتهای بین المللی تحت نظر سازمان ملل یا اتحادیه اروپا همکاری نمی کنند، کاملاً محتاط است". وی در مقابل آن دسته از تحلیلگرانی که این اقدام سوئد را "بایکوت" اسرائیل می خوانند، موضع سوئد را تنها کاری "سیاسی" و براساس اصول سیاست خارجی سوئد می داند.

لی بجورک وزیر دفاع سوئد بدون اشاره مستقیم به نام کشوری خاص، دلیل انصراف سوئد از شرکت در رزمایش را حضور کشورهایی در رزمایش دانست که در امر صلح جهانی مشارکت چندانی ندارند، اما وزیر امور خارجه، با صراحت دلیل انصراف سوئد از شرکت در رزمایش را چنین بیان می کند: "رزمایش مذکور برای اهداف صلح آمیز سازماندهی شده بود و از آنجا که اسرائیل در آنشرکت دارد و ما اسرائیل را کشوری که قادر به مشارکت در زمینه اهداف صلح آمیز باشد، نمی بینیم، در آن مشارکت نمی کنیم".

این واکنش، از سوی مقامات رژیم صهیونیستی بی جواب نماند. مقامات رژیم صهیونیستی آن را بدترین اقدام یک کشور اروپایی علیه اسرائیل نامیدند. رهبر حزب ملی ـ مذهبی (مفدال) از آن به عنوان یک "اقدام آنتی سمیتیک" یاد کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه اسرائیل نیز با اشاره به سخنان مقامات سوئدی که اسرائیل را کشوری ضد صلح می دانستند، بیان داشت که اسرائیل نیز نسبت به توانایی سوئد برای ایفای نقشی مهم در آینده روند صلح، مشکوک است.

3 ـ مخالفت با شهرک سازی و احداث دیوارحائل:

در دوره ریاست سوئد بر اتحادیه اروپا، تمامی فعالیتهای مربوط به شهرک سازی اسرائیل، غیرقانونی و به عنوان مانع مهمی بر سر راه ایجاد صلح معرفی شد. گوستاو فریدولین از مقامات سوئد، در تظاهراتی که فلسطینیان در سال 2003 علیه دیوارحائل به راه انداخته بودند، شرکت کرد و حتی از سوی نیروهای اسرائیلی دستگیر شد. روستوف رورلین به نمایندگی از اعضای مجلس سوئد، مقاومت ملت فلسطین را ستود و گفت که این مبارزات بخشی از مبارزات جهانی برای استقرار صلح و عدالت در جهان است. سال 2005 نیز سیلوان شالوم وزیر امور خارجه اسرائیل، سفر خود به سوئد را به خاطر موضع گیریهای وزیر امورخارجه سوئد لغو کرد.

وزیر امورخارجه سوئد گفته بود که نباید از اسرائیل به خاطر اجرای طرح جداسازی تمجید کرد، چرا که اسرائیل باید ساخت دیوارحائل را متوقف کرده و دست از اشغال کرانه باختری بردارد. حتیسوئد به همراه چند کشور دیگر اروپایی تأمین هزینه های مالی اقدامات قانونی فلسطینیان در دادگاه لاهه را متقبل شد. هدف از این اقدام، سازماندهی فعالیتهای تبلیغاتی علیه ساخت دیوارحائل در دادگاه مزبور بود.

4 ـ تحریم، ابزاری برای جلوگیری از تجاوز:

در ژانویه 2002، گروهی 73 نفره از سیاستمداران، اقتصاددانان و خبرنگاران سوئدی خواستار تحریم کالاهای اسرائیلی شدند. به اعتقاد آنان خرید کالاهای اسرائیلی حمایت از اشغال غیرقانونی فلسطین توسط اسرائیل محسوب می شود. بنابراین، به نشانه اعتراض به تعرض رژیم صهیونیستی به حقوق مردم فلسطین، کالاهای اسرائیلی باید تحریم شوند. آندالینح وزیر امور خارجه سوئد از اتحادیه اروپا خواست تا روابط خود با اسرائیل را به عنوان راهی برای محکوم کردن اقدامات نیروهای اشغالگر علیه فلسطینیان غیرنظامی قطع کند. گوران پرسون، نخست وزیر سوئد نیز قول داد مبلغی در حدود 35 میلیون دلار را به بازسازی جنین و مناطق نابود شده در نتیجه تجاوزات اسرائیل اختصاص دهد.

5 ـ همکاری مشروط با دولت فلسطین:

کمک پنج میلیون یورویی سوئد به تشکیلات خودگردان پس از تحریم اقتصادی آن کشور از سوی اسرائیل و همچنین همیاری در بازسازی تشکیلات پلیس فلسطین، از دیگر اقدامات سوئد برای تلاش در حمایت از حق فلسطینیان برای تشکیل دولتی مستقل است، اما سوئد ادامه همکاری با فلسطین را منوط به اقدامات دولت جدید می داند. به گفته وزیر امورخارجه سوئد، اتحادیه اروپا قادر به همکاری با حماس نیست، مگر آنکه دولت مذکور سیاستهایش راتغییر دهد. برای اتحادیه اروپا مقدور نیست با دولتی همکاری کند که حق موجودیت اسرائیل را به رسمیت نشناخته و استفاده از خشونت را توجیه می کند. بنابراین، حماس باید از خشونت دست برداشته و حق حیات و موجودیت اسرائیل را به رسمیت بشناسد.

سوئد سعی کرده است تا با اتخاذ یک سیاست خارجی "بی طرفانه فعال" از خود تصویر یک بازیگر فعال و خوشنام بین المللی را به منصه ظهور برساند. لذا در مناسبات خود با اسرائیل هدف اصلی را یافتن راه حلی براساس قوانین و حقوق بین الملل برای پایه ریزی یک صلح پایدار می داند.

روابط تجاری:

از نگاه اسرائیل، آینده روابط تجاری این رژیم با سوئد آینده روشن و امیدوارکننده ای است. هر دو طرف چشم به فرصتهای جدیدی دوخته اند که سهم هر یک را در بازار دیگری افزایش می دهد. نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، ارتباطات و فناوری اطلاعات از فرصت های جدید سرمایه گذاری برای توسعه روابط تجاری فیمابین به شمار می روند. سال 2006، حجم صادرات سوئد به اسرائیل از مرز 279 میلیون دلار عبور کرد در حالی که درآمد اسرائیل از صادرات به این کشور تنها 114میلیون دلار بود.

عمده ترین اقلام صادراتی سوئد به اسرائیل را به ترتیب صنایع چوبی، تجهیزات الکترونیکی، ماشین آلات، کاغذ، و فرآورده های دارویی تشکیل می دهند و تجهیزات مخابراتی، مواد غذایی شامل میوه و سبزیجات، محصولات الکترونیکی و مواد پلاستیکی نیز جزء اقلام صادراتی اسرائیل به شمار می روند. از شرکتهای سوئدی سرمایه گذار در اسرائیل نیز می توان از شرکت ولوو (Volvo)اریکسون (Ericsson)و IKEAنام برد.

مآخذ:

1. خلیلیان، علیرضا، سوئد، انتشارات وزارت امورخارجه، تهران 1375.
2. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، شماره 299، 27/3/1385 .
3. www.Jewish virtuallibrary.org/jsource.
4. www.Jost.com/sorvlet satellite/2004/8/2.
5. www.Geogrophyiq.com/countries/sw.
6. www.Jpost.com/servlet/satellite.
7. www.mfa. gov.il/MFA/About+ the+ Ministry/MFA+ Spokesman/2000/Israel20 Cooperation %20Sign %20Sweden %20and %20In %20on %20Agreement.
8. www.moit. gov.il/NR/exeres/C10EC8FC- 98D3-4815-B7D1-9A38D01A569C,frameless.htm.