پارلمان اسرائیل

پارلمان اسرائیل یا کنیست، همان مجلس قانون گذاری در اسرائیل است و کنیست به زبان عبری یعنی "گروه و جمعیت" و در قرن چهارم و پنجم قبل از میلاد به "جمعیت کبری" اطلاق می شد.

دو قانون مهم کارهای پارلمان را تنظیم می کند: 1 ـ قانون پارلمان سال 1955 و قانون اساسی سال 1958. تعداد نمایندگان پارلمان 120 تن است که برای مدت 4 سال توسط مردم انتخاب می شوند.

احزابی که رأی بیشتری در پارلمان می آورند، سمت چپ می نشینند و بقیه احزاب به ترتیب در کرسی خود در سمت راست می نشینند. حزب پیروز در پارلمان، عهده دار کلیه امور حکومت و ترسیم کننده سیاست کلی داخلی و خارجی اسرائیل می باشد.

الف ـ گردش کار پارلمان:

پارلمان دارای ده کمیسیون دایمی می باشد: امور خارجی و امنیت، مالی، قانون اساسی، امور قانونی، آموزش و فرهنگ، اقتصاد، امور داخلی، خدمات عمومی و کار، مدارس، مراقبت دولت.

در شرایط عادی پارلمان دو دوره سالانه دارد کهاز هشت ماه کمتر نیست. دوره اول در چهار هفته پس از عید فصح آغاز می شود و دوره دوم، طی هفته اعلام حکومت صهیونیسم. علاوه بر این دو دوره، پارلمان در شرایط خاصی مجاز به برگزاری دوره های استثنائی می باشد. جلسات پارلمان با هر تعداد از اعضا قانونی است، مگر در موارد خاصی مانند بحث بودجه یا تعدیل نظام اساسی دولت. بسیاری از اوقات اعضای پارلمان غایب هستند و علت آن، اعتماد اعضا به هواداران احزاب خود در پارلمان است.

لایحه قوانین جدید قبل از 48 ساعت به مجلس تقدیم می شود سپس بر روی آن بحث شده و رأی گیری به عمل می آید، اگر تصویب نشد، دوباره به هیأت دولت برگردانده می شود و برای بار دوم نباید به شکل سابق به مجلس ارایه شود. اما اگر تصویب شد (بار اول) به کمیسیون خاصی ارجاع می شود تا بحث دقیق تر بر روی آن انجام و تعدیلات لازم صورت بگیرد. سپس به پارلمان بازمی گردد تا برای بار دوم خوانده شود و پس از یک هفته برای بار سوم هم خوانده می شود و پس از تصویب اکثریت آرا به امضای نخست وزیر و وزرای مربوطه می رسد و به عنوان قانون قابل اجرا در می آید. رد امضای مصوبه مجلس توسط نخست وزیر یا وزرا جایز نیست. وزیر دادگستری در پایان، قانون را مهر می کند و پس از مهر رسمی دولت، در جراید رسمی منتشر می شود.

ب ـ نظام انتخاباتی:

انتخابات هر چهار سال یک بار با معرفی کاندیداهای هر حزب طبق قانون پارلمان مصوب سال 1958 انجام می گیرد. رأی گیری متوجه شخص کاندیدا نیست بلکه متوجه حزب است و هر فرد به لیست احزاب رأی می دهد. البته این نوع رأی گیریسبب بروز مخالفتهایی در داخل اسرائیل شده است.

ج ـ تبلیغات انتخاباتی:

موج تبلیغات از 150 روز قبل از انتخابات آغاز می شود و استفاده از وسایلی مانند هواپیما، بلندگو، فیلمهای سینمایی و پرتوهای نوری برای تبلیغات ممنوع است. علاوه بر اینها استفاده از هنرمندان و برنامه های سرگرمی و غیره مجاز نیست و عکسهای تبلیغاتی نباید از 50×70 سانتی متر بزرگتر باشد و استفاده از بیش از دو رنگ هم ممنوع می باشد. کمیته مرکزی انتخابات مکانهایی را برای تبلیغات در نظر می گیرد. رسانه های گروهی موظف به بیان نحوه برگزاری انتخابات و نیز توجیه مردم برای شرکت در انتخابات می باشند. تبلیغات مطبوعاتی 60 روز قبل از انتخابات شروع می شود. انتخابات از ساعت 7 صبح آغاز شده و تا ساعت 11 شب ادامه دارد. هر کاندیدا باید حداقل به 1500 رأی از مجموع رأی دهندگان دست یابد و اگر آرای وی به حد نصاب نرسد باید 40 هزار لیر اسرائیلی بپردازد.

لازم به ذکر است که انتخابات اسرائیل یکی از پرخرج ترین انتخابات در جهان است و هزینه آن از بودجه دولت تأمین می شود و بازرسی دولت بر آن نظارت دارد.

د ـ کرسیهای انتخاباتی:

تعدد کرسیهای انتخاباتی یکی از ممیزات اسرائیل است. برای مثال در انتخابات پارلمان دهم، حدود 31 حزب شرکت کردند که فقط 10 حزب پیروز شدند. و یا در انتخابات پارلمان یازدهم، 27 حزب وجود داشت که 15 حزب موفق شدند. این تعدد احزاب دارای عللی است از جمله:ـ عامل قانونی که بر این روش صحه می گذارد.

ـ تعدد احزاب و تنوع عقاید از نظر فرهنگی و آداب و رسوم. مسلما هر حزب به دنبال تحمیل آرا و عقاید و کسب منافع و امتیازات اقتصادی و اجتماعی برای خود می باشد.

ـ بسته شدن مؤسات حزبی موجود در مقابل نیروهای جوان و جدید و وارد شدن نسل جدید در صحنه سیاسی.

ـ پدیده انشعاب. احزاب قدیم و جدید در نتیجه اختلاف ایدئولوژی از یکدیگر جدا شده و در نتیجه گروههای جدیدی به وجود می آیند.

مسئول تنظیم انتخابات و رقابت انتخاباتی کمیته ای است به نام "کمیته مرکزی انتخابات" که ریاست آن را یکی از اعضای عالی به عهده دارد. این کمیته دارای 34 عضو از احزاب مختلف و نمایندگان سابق پارلمان می باشد و هر حزب در این کمیته یک عضو در مقابل 4 کرسی که قبلاً در پارلمان داشته است دارا می باشد. وظایف این کمیته بررسی کاندیداها و ایجاد کمیته های فرعی انتخابات در مناطق مختلف، مراقبت بر جریان انتخابات و رأی گیری و اعلام نتایج انتخابات می باشد.

همچنین این کمیته می تواند براساس ضوابط موجود برخی لیستها را از انتخابات حذف کند. البته در صورت اعتراض و تخلف این کمیته، می توان به دادگاه عالی شکایت کرد.

ه ـ شرایط کاندیداتوری:

هر اسرائیلی برای کاندیدا شدن باید شرایط زیر را دارا باشد: داشتن حداقل 21 سال سن، اقامت در اسرائیل (مقیم اسرائیل باشد)، تابعیت اسرائیل (و یا حق قانونی بازگشت به اسرائیل).

اعراب داوطلب کاندیداتوری باید از سال 1948 در اسرائیل اقامت دائم داشته باشند. افراد ذیل نمی توانند کاندیدا شوند: نخست وزیر، رؤای گروههای دینی، قضات دادگاههای دینی و انتظامی، بازرسان دولت، کارمندان عالی رتبه دولت و افسران ارشد ارتش. رأی دهندگان نیز باید شرایط زیر را دارا باشند:

اسرائیلی باشند، حداقل 18 سال سن داشته باشند و سال قبل نام خود را در آمار رسمی کشور ثبت کرده باشند:

و ـ دوره پارلمان و اختیارات آن:

دوره قانونی پارلمان 4 سال است اما گاه برحسب شرایط ممکن است دوره آن کمتر یا بیشتر گردد. پارلمان دارای اختیارات و قدرت گسترده ای است و بر همه امور داخلی و خارجی اسرائیل نظارت داشته و حق صدور قوانین و مقررات و لایحه های استثنائی را داراست بر قوانین اداری و سیاست دولت نیز اشراف دارد و پیمانهای مختلف را امضا و سیر روابط خارجی را تنظیم می کند.

انتخاب نخست وزیر نیز به عهده پارلمان است و گرفتن مالیات و تعیین بودجه و اقتصاد اسرائیل زیر نظر پارلمان می باشد. پارلمان همچنین می تواند دولت را ساقط کند به علاوه می تواند به انحلال خود نیر رأی دهد و انتخابات جدید اعلام نماید. تعیین کمیته مرکزی انتخابات نیز بر عهده پارلمان است و نصب و عزل در مناصب عالی نیز از دیگر وظایف پارلمان می باشد.

به طور کلی اختیارات پارلمان به سه نوع تقسیم می شود:

1 ـ اختیارات سیاسی 2 ـ اختیارات قانونی 3ـ اختیارات مالی.

1 ـ اختیارات سیاسی و تعیین کارکنان بلند پایه: پارلمان حق تعیین اعضای دادگاه عالی و کارمندان عالی رتبه دولت را دارد. در شوروی سابق و نظامهای مارکسیستی و دموکراتیک ملی نیز چنین حقی برای پارلمان وجود دارد. با توجه به این اختیارات گسترده پارلمان به لحاظ عملی چندان فعال نیست که به اختلافات داخلی پارلمان و نیز مسایل سیاسی و نظامی مختلفی که اسرائیل با آن مواجه است برمی گردد. وضعیت سیاسی و امنیتی اسرائیل از سلطه پارلمان بر قوه مجریه نیز می کاهد و گاه احزاب برای مقابله با خطرهای خارجی جبهه ای واحد تشکیل می دهند.

2 ـ اختیارات قانونی: وظیفه اصلی پارلمان، قانون گذاری و ارایه مقررات است. پارلمان، مسئول بحث در مورد لایحه های پیشنهادی و تصویب یا ردّ آنها براساس ضوابط داخلی خود پارلمان است. قوانین پس از تصویب قوانین جهت اجرا به نخست وزیر ارایه می شود. وضع قوانین دو مرحله دارد: پیشنهاد لایحه از سوی دولت، به سبب آگاهی بیشتر اعضای کابینه از مسایل و نیازهای کشور و نیز کسب تأیید احزاب مختلف، و مرحله بعد، بحث و مذاکره بر روی لایحه و سرانجام تصویب آن می باشد.

هیچ قدرتی در اسرائیل حق انحلال مجلس را ندارد مگر خود مجلس. در سقوط حکومت شامیر در سال 1984 پارلمان این تجربه را آزمود و با 60 رأی موافق در مقابل 50 رأی مخالف پارلمان منحل گردید و انتخابات از سر گرفته شد.

3 ـ اختیارات مالی: در نظام پارلمانی امور مالی از طریق صدور قوانین اداره می شود. این روش امکان نظارت دقیق بر دخل و تصرفات دولت را به پارلمانمی دهد و دولت نمی تواند خودسرانه در امور مالی کاری انجام دهد. لذا در اسرائیل، اخذ مالیات یا معافیت از آن، و اعطای امتیازات و یا قرض (وام) و دیگر امور مالی جزو با موافقت مجلس امکان ندارد. اختیارات مالی پارلمان شامل دو بخش می شود:

1) قوانین مالی 2) بودجه عمومی

قوانین مالی، شامل مالیاتها، عوارض، امتیازات مالی، قرض، احتکار و غیره می باشد.

بودجه، عبارتست از برآورد هزینه ها و واردات دولت در طول سال. مجلس می تواند خواست خود را قبل از تصویب و اجرا نسبت به بودجه تحمیل نماید.

وزارت دارایی بودجه را تنظیم کرده و در ارتباط با دیگر وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی، نیازها و هزینه ها را برآورد می کند و لایحه بودجه را به مجلس ارایه می کند. وزیر دارایی خطوط کلی لایحه را در مجلس تشریح کرده و بحثهای مفصل و دقیقی توسط نمایندگان بر روی لایحه صورت می گیرد.

برای پیگیری و نظارت بیشتر، پارلمان "بازرسی دولت" را برای مدت 5 سال تعیین می کند.

ز ـ مصونیت پارلمانی:

به موجب قانون 1951 اسرائیل، پارلمان دارای مصونیت خاصی است به طوری که برگزاری جلسات و یا ابراز تظاهرات در مجلس بدون کسب اجازه قبلی از رئیس آن ممنوع است. همچنین نمایندگان حتی قبل از انتخاب در پارلمان دارای حمایتهای ویژه قانونی هستند. البته مجلس قادر به سلب مصونیت از نمایندگان می باشد همچنان که از محمد میعاری نماینده پارلمان و رهبر جنبش صلح، در سال 1985 با 39 رأی موافق در مقابل 22 رأی مخالف سلبمصونیت به عمل آمد.

ح ـ کمیسیونهای پارلمان اسرائیل:

1 ـ کمیسیون بهبود وضعیت زنان:

نک: زنان، کمیسیون بهبود وضعیت:

2 ـ کمیسیون پژوهش و توسعه علمی و تکنولوژی:

نک: پژوهش و توسعه علمی و تکنولوژیک، کمیسیون

3 ـ کمیسیون قانون اساسی حقوق و دادگستری:

نک: قانون اساسی حقوق و دادگستری، کمیسیون

4 ـ کمیسیون آموزش و پرورش و فرهنگ:

(The Education and Culture Committee)

این کمیسیون به موضوعات آموزشی و از پرورشی، فرهنگ و هنر، پخش برنامه [رادیو تلویزیون] سینما و ورزش می پردازد. این کمیسیون 14 عضو دارد.

5 ـ کمیسیون دارایی:

(The Finance committee)

این کمیسیون پیرامون موضوعات زیر به فعالیت می پردازد:

بودجه دولتی، انواع مالیاتها، عوارض گمرکی و مالیاتهای غیرمستقیم، وامها، مسایل مربوط به ارزهای خارجی، درآمدها و هزینه های دولت، بانکداری و اسکناس. این کمیسیون از 20 عضوتشکیل شده است.

6 ـ کمیسیون اقتصاد:

(The Economics Committee)

این کمیسیون درباره تجارت و صنعت، عرضه و جیره بندی، کشاورزی و شیلات و همه بخشهای حمل و نقل به فعالیت می پردازد. از دیگر موضوعاتی که کمیسیون اقتصاد به آن می پردازد می توان از مؤسسات مالی و دولتی، برنامه ریزی و هماهنگی اقتصادی، مالکیت اعراب غایب، توسعه، امتیازات و قیمومیت دولتی بر مالکیت و مالکیت یهودیان ساکن دولتهای دشمن و یهودیان فوت شده نام برد و همچنین مشاغل عمومی و امور خانه داری و امثال هم نیز از حیطه فعالیت این کمیسیون می باشد. این کمیسیون از 13 عضو تشکیل شده است.

7 ـ کمیسیون امور خارجه و امنیت:

(The Foreign Affairs and Security

committee)

این کمیسیون پیرامون امور خارجی دولت، نیروهای مسلح دولت، امنیت و امور دفاعی کشور فعالیت می نماید. این کمیسیون از 21 عضو تشکیل شده است.

8 ـ کمیسیون مجلس (امور پارلمانی):

نک: مجلس اسرائیل، کمیسیون

9 ـ کمیسیون جذب و مهاجرت:

نک: جذب و مهاجرت (کمیسیون ـ)

10 ـ کمیسیون داخلی و محیط زیست:

نک: محیط زیست، کمیسیون داخلی و

11. کمیسیون کار و رفاه اجتماعی:

نک: کار و رفاه اجتماعی، کمیسیون

12. کمیسیون نظارت کشوری:

(The State Control Committee)

این کمیسیون مسئول حل اختلافات شرکتهای تحت کنترل دولت (Comptroller) ، رسیدگی به شکایات مردم از ادارات دولتی، تعیین قدرت و وضعیت صاحبان شرکتهای داخلی، تعیین و تنظیم صلاحیت تشکیلات مبتنی بر قانون شرکتهای تحت کنترل دولت و دیگر قوانین موجود. لازم به ذکر است که این کمیسیون در جریان دوره هشتم کنست تأسیس شد. این کمیسیون از 14 عضو تشکیل شده است.

مآخذ:

1. بن فورات. ی: مراکز القوی فی اسرائیل، المؤسة العربیة للدراسات والنشر، بیروت 1973.
2. مطلق، رفیق: الحیاة السیاسیة فی اسرائیل، مرکز ابحاث، بیروت 1988.
3. مرکز الدراسات العالم العربی: النظام السیاسی فی اسرائیل، بیروت 1994.
4. بولتن رویداد و گزارش، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، ضمیمه ویژه شماره 35.