برق در اسرائیل، صنعت

رشد سریع اقتصادی و مهاجرتهای گسترده به همراه نقش همه جانبه نیروی برق در تمامی ابعاد حیات کنونی انسان، رژیم صهیونیستی را بر آن داشته است تا در قبال کمبود دیگر منابع انرژی زای خود، تلاش و توان گسترده ای را در جهت تولید، بهینه سازی و افزایش ظرفیت تولید نیروی برق خود به کار گیرد.

محبوس بودن در میان کشورهایی که روابط دوستانه ای با اسرائیل نداشته یا خود به لحاظ توان اقتصادی و به ویژه منابع انرژی زای برق در محدودیت به سر می برند، اسرائیل را بر آن داشته است تا با دولتی کردن صنعت برق تمامی امکانات خود را در جهت پاسخگویی به نیاز روزافزون مصرفی خویش بسیج کند.

الف ـ ساختار اجرایی:

شرکت برق اسرائیل (Israel Electric corporation) متولی اصلی تولید، انتقال و توزیع برق در مناطق تحت اشغال رژیم صهیونیستی است. این شرکت مطابق قانون مصوب 21 مارس 1996 در کنست عامل راه اندازی و نگهداری از ایستگاههای مولد و تمامی ایستگاههای فرعی و صنایع وابسته به صنعت برق در اسرائیل است.

هیأت مدیره فعلی ICE عبارتند از: رئیس هیأت مدیره شلومر روتهام (Shlomer Rotham)که از اکتبر 2004 به این سمت انتخاب شده است. دیگر اعضای هیأت مدیره عبارتند از:

دان المام (Dan Elmam) ، شائول زیماخ (Shaul Zemach) ، اسرائیل تاپوهی (Israel Tapoohi) ، ایگال کوهن اورگاد، اودد کوریت شونر(Oded Koritshoner) ، راچل دان یشیا (Rochelle Don Yeshia) ، شلومیت بارتی فارگو (Shlomit Barny Fargo) ، مایکل لازار (Michael Lazar) ، اسد جبران، موشه گاویش (Moshe Gavish) ، اورنا دئونچ (Orna Deutch)پنینا روین (Pnina Drovin) ، آریه روزنبرگ و عوره سواگیدین (Aura Sova Gindin) .

اعضای اجرایی شرکت نیز عبارتند از یک رئیس به همراه سه معاون در سه حوزه تولید و انتقال، منابع استراتژیک و پروژه های مهندسی. ریاست شرکت از 15 مارس 2006 برعهده بن نون (Ben Non) می باشد. موشه بشر قائم مقام و مدیرکل حوزه تولید و انتقال (IEC)از سال 2004 در این سمت حضور دارد. دکتر آدریان بیانو (Adrian Bianu) از سال 2003 به عنوان مدیر کل حوزه منابع استراتژیک (IEC)مشغول به کار است و سیلویو ویتینگ نیز به عنوان مدیرکل پروژه های مهندسی شرکت از نوامبر 1996 به این سمت منصوب گردیده است.

ب ـ اهداف:

طبق آمار اعلام شده از سوی شرکت برق اسرائیل، ظرفیت رسمی کنونی تولید برق اسرائیل 6/8 گیگاوات از مجموع 29 ایستگاه مولد برق در داخل اسرائیل است. در نتیجه رشد اقتصاد و مهاجرت گسترده به اسرائیل، تقاضا برای انرژی برق نیز افزایش چشمگیری یافته است. در طول سالهای 1995 تا 2004 تقاضا برای برق در اسرائیل رشدی معادل 3/5 درصد در سال یافت که از نرخ رشد تولید ناخالص داخلی اسرائیل در همان دوره یعنی 9/2 درصد بیشتر بوده است.

بنابر اعلام IEC پاسخگویی به رشد میزانتقاضایی که در طول شش سال آینده، حدود 4 تا 5 درصد نسبت به زمان کنونی افزایش خواهد داشت، نیازمند تولید 3/14 گیگاوات انرژی برق تا سال 2010 است. البته رسیدن به این سطح مستلزم صرف هزینه ای بالغ بر 2/1 تا 3/1 میلیارد دلار در سال برای راه اندازی و تعمیر شبکه های نیروگاههای مولد، انتقال و توزیع خواهد بود.

شرکت برق اسرائیل، در زمینه بهینه سازی شبکه های انتقال و توزیع برق مصرفی، تلاش برای دستیابی به اهداف زیر را اعلام کرده است:

"اسرائیل در نظر دارد برای بهینه سازی سیستم انتقال برق خود، محدوده ای به مقیاس 380 کیلومتر از خطوط انتقال موجود را به خطوط انتقالی با قابلیت انتقال Kv 400 (خطوطی که قابلیت انتقال ولتاژ بالا را دارند) تبدیل کند. همچنین حدود 670 کیلومتر از خطوط کنونی را بین سالهای 2005 تا 2010 به سیستم انتقال خطوط با قابلیت انتقال ولتاژ بالای Kv 161 بهبود بخشد و علاوه برآن، 28 کیلومتر کابلهای زیرزمینی به خطوط موجود با قابلیت انتقال ولتاژ بالا اضافه کند".

شرکت مذکور در تبیین دیگر اهداف خود اعلام داشته است: در زمینه سیستمهای مبدل، اسرائیل تلاش می کند تا نیروگاه مولد پتح تیکوا (Petah Tiqva) را از طریق اضافه کردن یک مبدل 300 مگاواتی روزآمد کند و قرار است تا پایان سال 2007 یک مبدل 500 مگاواتی به ایستگاه زفولون (Zevulun)اضافه شود. به هر حال، تا پایان سال 2010 مطابق برآوردهای رسمی منتشر شده اسرائیل، 10 ایستگاه مبدل در اختیار شرکت برق قرار خواهد گرفت که با افزایش 37 درصدی خروجی برق ایستگاههای مذکور توان آنها را به 12 هزار و 50مگاوات خواهد رساند.

در زمینه سیستم توزیع نیز بین سالهای 2005 تا 2010 در حدود پنج هزار و 159 کیلومتر خطوط توزیع با قابلیت توزیع برق با ولتاژ بالا ـ هوایی و زیرزمینی ـ به مجموعه حاضر اضافه خواهد شد. از این میزان، حدود 10 درصد در حوزه حیفا، 25 درصد در حوزه شمال، 44 درصد در حوزه جنوب، 14 درصد در حوزه اورشلیم و 7 درصد در حوزه دان خواهد بود.

در پایان دوره پنج ساله اجرای طرح، مجموعه خطوط با قابلیت توزیع ولتاژ بالا 27 هزار و 481 کیلومتر خواهد بود. به علاوه بین سالهای 2005 تا 2010 برآورد می شود تا سه هزار و 670 کیلومتر خط توزیع با قابلیت توزیع ولتاژ پایین ـ به صورت زیرزمینی و هوایی ـ به خطوط موجود اضافه شود که سهم حوزه های حیفا، شمال، جنوب، اورشلیم و دان به ترتیب 10، 36، 20، 14 و 20 درصد خواهد بود. در پایان دوره اجرای طرح مجموع خطوط با قابلیت توزیع ولتاژ پایین 21 هزار و 62 کیلومتر خواهد بود.

ج ـ اقدامات و پروژه ها:

شرکت برق اسرائیل برای پاسخگویی به نیاز روزافزون تقاضای برق، سه راهکار را اتخاذ کرده است: همکاری مشترک با کشورهای خارجی، مشارکت شرکتهای خصوصی در تولید برق و تجدیدنظر در نوع سوخت مصرفی نیروگاههای مولد برخی از مهمترین پروژه های انجام شده یا در دست اقدام عبارتند از:

1) در سال 1966 آمریکا، نصب یک رآکتور هسته ای با نام "پیامبر روبین" با قدرت 200 میلیون وات حرارت را در شهر المجدل طراحی و اجرا کرد.هدف از این طرح شیرین کردن آب دریا و تولید انرژی برق به میزان 200 مگاوات اعلام شده است.

2) یکی از اهداف استراتژیک اسرائیل در زمینه صنعت برق مشارکت شرکتهای خصوصی در تولید 10 درصد از کل برق کشور است. به منظور تحقق بخشی از این استراتژی، دولت اسرائیل، شرکت برق این کشور را موظف کرد تا حداقل 900 مگاوات برق مصرفی خود را از شرکتهای خصوصی خریداری کند. البته شرکتهای خصوصی نیز موظف بودند 150 مگاوات از این مقدار را از انرژی خورشیدی و باد و مابقی را از سوخت گاز طبیعی تولید کنند. به همین منظور در ژانویه 1997 کنسرسیومی مرکب از شرکت پی.اس.ای گلوبال (PSE Global) و گروه اوفر (Ofer group) در منطقه رامات هوفا (Ramat Hova) در صحرای نقب اولین نیروگاه دوگانه سوز و ترکیبی را طراحی کردند که در سال 2002 به بهره برداری رسید.

3) در اکتبر 1999 اسرائیل و اردن در جریان امضای قرارداد صلح، بر امکان همکاری دو کشور در ساخت نیروگاههایی با سوخت نفت تصریح کردند. به عبارت دیگر، امضای قرارداد با اردن، منوط به استفاده از سوخت فسیلی (نفت) برای تولید برق بود. از جمله توافقات دو کشور تلاش برای احداث یک طرح با هزینه تقریبی یک میلیون دلار بود. براساس توافقات مذکور مقرر شد یک نیروگاه با قابلیت تولید هزار مگاوات برق واقع در مرزهای دو کشور، یک نیروگاه بادی با قابلیت تولید 100 مگاوات برق، یک نیروگاه خورشیدی 150 مگاواتی در صحرای عوافه (Avava)نزدیک ایلات و یک نیروگاه 800 مگاواتی در داخل خاک اردن، به منظور تأمین برق اسرائیل با همکاری یکدیگر، راه اندازی شوند.

4) شرکت ترکیه ای "از ولور انرژی" با مشارکت شرکت "سوپر اینداستریز" با امضای قراردادی به ارزش 260 میلیون دلار از سال 2005 در حال احداث یک نیروگاه عظیم تولید برق در اسرائیل است.

5) در 29 ژانویه 2000 نیروگاه 1100 مگاواتی بندر عسقلان (Ashkelon) در ساحل دریای مدیترانه با سوخت زغال سنگ افتتاح شد. این نیروگاه اولین نیروگاهی بود که اسرائیل در آن فیلترهای ضدآلودگی هوا را نصب کرد.

6) در سال 2002 رژیم صهیونیستی تصمیم به ساخت یک نیروگاه هسته ای تولید برق گرفت. به گفته ایتام وزیر امور زیربنایی وقت رژیم صهیونیستی، ساخت نیروگاه هسته ای به مثابه پله ای دیگر برای تضمین استقلال رژیم در زمینه برق بود. رژیم صهیونیستی ادعا کرد ساخت این رآکتور با کاربرد غیرنظامی و تولید برق در منطقه النقب صورت می پذیرد. پرسنل علمی موردنیاز این پروژه در دانشگاه بئرالسبع آموزش می بینند. این طرح در منطقه "شبطه" واقع در ده کیلومتری مرز فلسطین با مصر اجرا شد، در حالی که این منطقه ابتدائا برای احداث روستایی عربی برای عشایر النقب در نظر گرفته شده بود. پیمانکاران این طرح شرکتهای روسی و فرانسوی بودند، در حالی که برحسب قوانین بین المللی احداث این نیروگاهها ممنوع و انتقال تکنولوژی هسته ای به اسرائیل غیرقانونی است. قرار است این پروژه در سال 2020 به بهره برداری برسد.

7) در 9 می 2005، اسرائیل تشکیلات خودگردان و اردن توافقنامه ای تحت عنوان "کانال دو دریا Two Sea Canal " به منظور مرتبط کردن دریای سرخ و بحرالمیت را با یکدیگر امضاء کردند. هدف ازاین پروژه تولید برق و آب آشامیدنی برای طرفین قرارداد بود. این موافقتنامه توسط رعد ابومسعود وزیر آب اردن، بنیامین بین الیعزر وزیر امور زیربنایی اسرائیل و قسان الخطیب وزیر برنامه ریزی تشکیلات خودگردان به امضاء رسید.

هدف پروژه سرازیر کردن آب از عمق 170 متری خلیج عقبه در اردن به بحرالمیت بود. پروژه به حدود 250 کیلومتر احداث تونل، کانال و لوله گذاری در مرزهای اسرائیل و اردن نیاز دارد. این طرح در سال 2010 تکمیل و راه اندازی می شود. نیروی حاصله از این پروژه، در حدود 190 مگاوات می باشد. این پروژه پنج میلیارد دلاری شامل یک دستگاه مولد برق 550 مگاواتی است که برق لازم برای پمپاژ کردن آب در مراحل اولیه را تأمین می کند. یک دستگاه آب شیرین کن دریا نیز با استفاده از نیروی برق این دستگاه سالانه 850 میلیون مترمکعب آب آشامیدنی تازه برای سه کشور را فراهم می سازد.

البته مصر از اجرای این طرح ناراضی بود، زیرا معتقد بود که کانالهای موردنیاز، فعالیتهای لرزه ای منطقه را افزایش می دهد. ضمنا اسرائیل آب مورد نیاز برای خنک کردن رآکتورهای هسته ای خود در نزدیکی دیمونا را از این طریق فراهم می کند. مصر از تبدیل صحرای نقب به منطقه مسکونی اسرائیل و افزایش درجه شوری چاههای آب منطقه نگران است.

8) اسرائیل تا پایان سال 2006 با استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی در مناطق رامات سیرین (Ramat Sirin) و معال گیلبوآ (Maal Gilboa) نیروگاهی با قدرت تولید 50 مگاوات برق را راه اندازی کرد.

9) راه اندازی هشت واحد چرخه ترکیبی جدید در مناطق: گذر (Gezer) (2 واحد)، زفیت (Zefit) ،اشکول (Eshkol) ، هاگیت (Hagit) ، حیفا (2 واحد) و آلون تاوور (Alon Tavor) تا سال 2008 از دیگر پروژه های در دست انجام اسرائیل است. این ایستگاهها توان تولید برق تا دو هزار و 950 مگاوات را دارند.

10) اسرائیل درصدد طراحی و راه اندازی یک ایستگاه برق با قدرت تولید 600 مگاوات تا پایان سال 2010 است. البته به منطقه و محل نیروگاه اشاره ای نشده است. سوخت این نیروگاه دو واحدی، زغال سنگ است.

11) IEC در تلاش است با مشارکت سوریه یک نیروگاه بادی را در بلندیهای جولان تأسیس کند که مسلما لازمه انجام این طرح، امضای قرارداد صلح دوجانبه است.

د ـ حوزه ها و پراکندگی نیروگاههای اسرائیل:

حوزه های استقرار نیروگاههای مولد برق اسرائیل به پنج حوزه اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از:

1 ـ حوزه شمالی:

با مرکزیت تی بریاس (Tiberias) دارای چهار توربین گازی در نواحی کیناروت (Kinarot) ، آلون تاوور (Alon Tavor) ، هاگیت (Hagit) ، حاضریه (Chaeseria) و یک نیروگاه مولد در "اوروت رابین" با توان تولیدی 21 هزار و 950 مگاوات و یک ایستگاه سوئیچینگ است.

2 ـ حوزه حیفا:

در این حوزه یک نیروگاه مولد با ظرفیت 426مگاوات در شهر حیفا و یک توربین گازی در همین شهر و 2 ایستگاه سوئیچینگ در شهرهای حیفا و زفولون (Zevulun) وجود دارد.

3 ـ حوزه اورشلیم:

سه دستگاه توربین گازی در شهرهای هارتوف (Hartuv) آتاروت (Atarot) و گذر (Gezer) به همراه دو ایستگاه سوئیچینگ در شهرهای ایون ساپیر (Even Sapir) به همراه دو ایستگاه سوئیچینگ در شهرهای ایون ساپیر (Even Sapir)و گذر در این حوزه مستقرند.

4 ـ حوزه دان (Dan) :

این حوزه دارای یک نیروگاه در شهر ریدینگ (Reading) با ظرفیت تولیدی 428 مگاوات و یک ایستگاه سوئیچینگ در شهر یارکون است.

5 ـ حوزه جنوبی:

این حوزه به لحاظ وسعت، بزرگترین حوزه اسرائیل است. دو نیروگاه مولد در روتنبرگ (Routenberg) با ظرفیت تولید دو هزار و 250 مگاوات برق و اشکول (Eshkol) با ظرفیت تولید هزار و 62 مگاوات برق در این حوزه قرار دارند و در هر یک از شهرهای پنج تیکوا (Petah Tiqva) ، گانسورک (Gansorek) ، یافتح (Yavneh) ، زافیت (Zafit) و رامات حاواو (Ramaat Havvav) یک ایستگاه سوئیچینگ مستقر است.

در ضمن هر یک از شهرهای رامات حاواو، ایلات، روتنبرگ، اشکول و رعنانا (Raanana) یک توربین گازی دارند.

ه ـ نوع سوخت نیروگاههای مولد:

سوخت 70 درصد نیروگاههای برق اسرائیل از زغال سنگ، 25 درصد آن از نفت و مابقی از گازوئیل تأمین می شود. اسرائیل بیشتر نفت خام مورد نیاز خود که حدود 45 میلیون بشکه در سال است را از مصر، مکزیک و نروژ تأمین می کند. بیشترین حجم نفت خام وارده در پالایشگاه حیفا ـ که توانایی تصفیه بیش از شش میلیون تن نفت در سال را دارد ـ تصفیه می شود. منبع تأمین زغال سنگ مورد نیاز نیروگاههای برق اسرائیل را کشورهای آفریقای جنوبی، استرالیا و بریتانیا تشکیل می دهند. IEC مصمم است تا سوخت نیروگاههای خود را از نفت و گازوئیل به گاز طبیعی تغییر دهد، به طوری که تا سال 2005 سهم گاز طبیعی در سوخت نیروگاههای برق اسرائیل به 25 درصد افزایش یافت. منابع گاز عمدتا در سواحل مدیترانه یا نوارغزه قرار دارند.

در سال 2000، IECروزانه 250 میلیون فوت مکعب گاز را از چهار شرکت گاز مدیترانه شرقی (EMG) ، یام تتیس (Yam Thetis) ، شرکت بین المللی گاز انگلیس و اسدوت یام (Sdot Yam) خریداری می کرد.

اسرائیل همچنین درصدد استخراج نفت از منطقه ناحال زین (Nahal Zin) در بحرالمیت است.

استفاده از منابع تجدیدشونده مخصوصا انرژی خورشیدی، از جمله پروژه هایی است که اسرائیل مصمم به اجرای آنهاست. از جمله این که اسرائیل در سال 2005 تصمیم به مشارکت در پروژه "اکوستور Ecostor" اروپاییها گرفت. هدف این پروژه کاهش قیمت برق با استفاده از انرژی خورشیدی است. تنها مشکل این طرح، هزینه بالای آن بود.

در این پروژه، مراکز هوافضای آلمان، فرانسه،اسرائیل، روسیه، اسپانیا و سوئیس با هم همکاری می کنند.

اسرائیل اگرچه ادعا می کند که حداقل برای 20 سال آینده درصدد استفاده از انرژی هسته ای به منظور تولید برق نیست، اما رآکتور دیمونا در صحرای نقب در 25 مایلی مرز غربی اردن و یک رآکتور تحقیقاتی در ناحال سوریک (Nahal Sorek) در جنوب تل آویو به فعالیتهای هسته ای مشغولند.

و ـ صنعت برق اسرائیل از نگاه آمار:

1 ـ تحولات میزان مصرف برق در اسرائیل:

در طول سالهای 1996 تا 2004 تقاضا برای برق در داخل اسرائیلی رشدی معادل 3/5 درصد در سال داشت که تقریبا دو برابر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی اسرائیل (یعنی 9/2 درصد) در همان دوره بود. در حالی که در سال 1995 تعداد مشترکان شرکت برق اسرائیل 8/1 میلیون مشترک و مقدار مصرف 69/2 گیگاوات ساعت بود. این مقدار در پایان سال 2000 به 78/3 گیگاوات ساعت و در پایان سال 2004 با 3/2 میلیون مشترک به 29/4 گیگاوات ساعت رسید.

به عبارتی نرخ رشد تقاضا برای برق بین سالهای 1996 تا 2000 سالانه 2/7 درصد و بین سالهای 2000 تا 2004 سالانه 2/3 درصد بوده است.

2 ـ گروههای مصرف کننده:

گروههای زیر، مشترکان و مصرف کنندگان اصلی برق در اسرائیل محسوب می شوند:

منازل مسکونی، بخش تجاری، بخش کشاورزی، بخش صنعتی و پمپاژکنندگان آب ومتفرقه. نرخ تقاضا و مصرف برق گروههای فوق در یک نگاه کلی در پایان سال 2004 عبارت بود از:

مصارف خانگی 32 درصد، بخش تجاری 29 درصد، بخش کشاورزی چهار درصد، بخش صنعتی 23 درصد، پمپاژکنندگان آب 6 درصد و متفرقه نیز 6 درصد.

3 ـ درآمدهای صنعت برق در تولید ناخالص داخلی:

اسرائیل در سال 2000 با تولید 95/3 گیگاوات ساعت سیزدهمین کشور تولیدکننده برق در جهان بود و از لحاظ توان اسمی تولید نسبت به تولید ناخالص داخلی نیز در سال 2003 در بین کشورهای جهان با 113 کیلووات ساعت تولید نسبت به هزار دلار تولید ناخالص داخلی، در رده یازدهم قرار داشت.

ظرفیت اسمی تولید این رژیم از 69 مگاوات ساعت در سال 1948 به دو هزار و 182 مگاوات ساعت در سال 1975، پنج هزار و 65 مگاوات ساعت در سال 1990 و نه هزار و 129 مگاوات ساعت در سال 2000 رسید. این در حالی است که تولید ناخالص داخلی در مقیاس میلیون شیکل (به قیمت سال 1995) از 12 میلیارد و 806 میلیون شیکل در سال 1950 به 118 میلیارد و 231 میلیون شیکل در سال 2000 رسید. در یک جمع بندی کلی درآمد حاصله اسرائیل از محل فروش نیروی برق از هفت میلیارد و 900 میلیون دلار در سال 1994 به 12 میلیارد و 300 میلیارد دلار و 900 میلیون در سال 2004 رسید.

%%%محل جدول%%%

مشکل ریشه ای اسرائیل در تولید برق، ناتوانی آن رژیم در ذخیره انرژی موردنیاز در مواقع ضروری است. اسرائیل در حالی که به لحاظ تولید در ردیف پانزده کشور اول دنیاست، اما به لحاظ ذخیره برق برای استفاده در مواقع ضروری بسیار ناتوان است. ذخیره برق در اسرائیل تنها هفت درصد است. در حالی که این رقم در مورد کشورهای اروپایی به طور معمول 25 الی 30 درصد می باشد.

از دیگر مشکلات اسرائیل در صنعت برق مخالفت و اعتراض طرفداران محیط زیست به آلودگیهای ناشی از فعالیت نیروگاهها از جمله نیروگاه ریدینگ (Reading) می باشد.

به طوری که به دنبال اعتراض طرفداران محیط زیست این نیروگاه تا مرز تعطیلی پیش رفته است. اعتراض نسبت به این نیروگاهها و در نتیجه تعطیلی آنها مشکل کمبود در تولید نیروی برق را مضاعف کرده است.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، 11/4/1385، شماره 301.
2. www.mni.gov.il.
3. www.Jewishvirtual library.org/Jsource/Envirement/ener gy.html.
4. www.investor.i.ecnet.il.
5. www.enwikipedia.org/wiki-Two-sea-canal.
6. www.plane tark.com/daily newsstory. cfm/newsid/3 180 1.27 (July 2005).
7. The Israel Electric corporation Statical Report 2000;2004.