یهودیان ایران، انتقال ـ به فلسطین

الف ـ آمار انتقال یهودیان ایران به فلسطین:

آمار انتقال یهودیان ایران به فلسطین اشغالی براساس سند زیر عبارت است از:

ساعت 30:18 روز 2/5/51 بنابر دعوتصندوق ملی از اعضای کلاس مدیریت جهت استماع سخنرانی آقای حیثم صادوک رئیس آژانس یهود درباره مهاجرت،... جلسه ای تشکیل گردید... آقای صادوک... از سال 69[19 ]به سمت رئیس آژانس یهود ایران منصوب شده و تاکنون در این سمت در ایران انجام وظیفه می کنند... در حدود یک ساعت در مورد مهاجرت یهودیان دنیا و ایران بحث نمود... (و گفت)

در سال های 1948ـ1949 افراد مهاجر ایرانی 821,1 نفر:

در سال 1950 مهاجر 935,1 نفر و

در سال 1951 مهاجر 048,11 نفر:

سال 1952 856,4 نفر؛

سال 1953 109,1 نفر؛

سال 1954 505نفر؛

سال 1955 237,1 نفر؛

سال 1956 652 نفر؛

سال 1957 255,1 نفر؛

سال 1958 658,5 نفر؛

سال 1959 482,1 نفر؛

سال 1960 503 نفر؛

سال 1961 923 نفر؛

سال 1962 199,2 نفر؛

سال 1963 842,2 نفر؛

سال 1964 798,2 نفر؛ سال 1965 814,2 نفر؛

سال 1966 072,1 نفر؛ سال 1967 425 نفر؛

سال 1968 200,1 نفر؛ سال 1969 100,2 نفر؛

سال 1970 576,1 نفر؛ سال 1971 تا آخر دسامبر 400,1 نفر؛

که تعداد کل در حدود 000,61 نفر است.

باید توجه کرد که سال 1948 و 1949 مقارن 1327 و 1328 شمسی سال اعلام تأسیس رژیم اسرائیل است. سال 1952-1331 شمسی که در ارقام بالا مقام دوم را دارد زمان حکومت دکتر مصدق است. سال 1958 ـ مقارن 1337 شمسی ـ با بیشترینرقم، در ایام جنگ کانال سوئز است. سال های 1962 و 1963ـ مقارن سال های 1341 و 1342 شمسی ـ که باز ارقام بالایی را دارد. شروع نهضت [[آیت الله العظمی امام خمینی، مواضع ـ نسبت به صهیونیسم و اسرائیل|امام خمینی]] است. در سال 1967 ـ مقارن 1346 شمسی ـ سال وقوع جنگ شش روزه است. چنان که از ارقام فوق معلوم می شود در سال های قبل از جنگ یعنی از 1962 تا 1965 هر سال بیش از دو هزار نفر به اسرائیل رفته اند تا برای آن جنگ آماده شوند.

ب ـ ایران ایستگاه انتقال یهودیان کشورهای همجوار به فلسطین:

اطلاع کشورهای عرب از حرکت یهودی های کشورهای مختلف به اسرائیل موجب اعتراض آنها می شد و برای عوامل و عناصر آن، من جمله ایران، گرفتاری درست می کرد و این، علاوه بر اعتراضات مردمی داخل ایران، از مواردی بود که رژیم شاه حتی المقدور از آن پرهیز می نمود.

در یکی از اسناد ساواک (شماره 195/224، تاریخ 1352) می خوانیم:

"موضوع: ایران ایستگاه مهاجرت یهودیان آسیا به اسرائیل است.

اخبار رسیده به مقالات سیاسی مصر حاکی است که ایران ایستگاه و مرکز یهودیان کشورهای آسیایی است که قصد مهاجرت به اسرائیل را دارند. به این نحو که یهودیان کشورهای آسیایی از کشورهای خود به ایران سفر می کند و عوامل اسرائیل در ایران ترتیب مسافرت آنها را از ایران به اسرائیل می دهند و تسهیلات لازم را برای آنان فراهم می آورند.

نظریه منشأ:

این اخبار مقرون به صحت است و از موضوعات مسلم به شمار می آید.

نظریه رهبر عملیات:

این خبر از نوع مطالبی است که دائما عراق در محافل بین الاعراب مطرح می کند. از طرفی مصر بی میل نیست ایران علنا به مبارزات و کارشکنی هایی علیه اسرائیل دست بزند.

نظریه نمایندگی:

دسترسی منشأ این قبیل اخبار مورد تأیید استو خبر از نظر صورت یعنی رسیدن خبرهایی از قبیل مقامات مصری قاعدتا صحیح است.

نظریه 224 ـ با توجه به دسترسی منشأ رسیدن اخبار فوق به مقامات سیاسی مصر صحیح است."

خیر مزبور مسبوق به سوابق طولانی در این زمینه بود. یعنی اسرائیل، از ایران به عنوان یک ایستگاه بین راه برای توقف یکی دو روزه یهودی های کشورهای اطراف جهت انتقال به فلسطین اشغالی استفاده می کرد.

گزارش سری ساواک، مورخ 12/11/1348 درباره انتقال یهودی های عراق به ایران و سپس به اسرائیل چنین حکایت می کنند:

"محترما به استحضار می رساند:

برابر گزارش ساواک کرمانشاه 3000 نفر یهودیان کشور عراق از طرف دولت مذکور مصادره و هیچ گونه کاری نیز به آنها داده نمی شود. بدین علت یهودیان عراق در حال حاضر وضع رقت باری دارند لذا یهودیان کرمانشاه تصمیم دارند که با پرداخت مبالغی به قاچاقچیان محلی ساکنین نوار مرزی ایران این عده را به تدریج از طریق غیرمجاز به کشور شاهنشاهی وارد تا بعدا وسیله اعزام آنان را به اسرائیل فراهم نمایند. رئیس انجمن یهودیان کرمانشاه در قصرشیرین در این زمینه با یکی از قاچاقچیان معروف مذاکره و نظر موافق وی را کسب نموده است.

ساواک کرمانشاه اضافه نموده با توجه به وضع نابسامان مقیم عراق انجمن یهودیان کرمانشاه در تلاش است که تعدادی از بهودیان و در صورت امکان همه آنان را به نحوی به ایران وارد و سپس ترتیب مهاجرت آنان را به کشور اسرائیل بدهند. ضمنا ساواک مزبور قید نموده چنانچه اقدام انجمن یهودیان کرمانشاه در مورد آوردن یهودیان مقیم عراق به وسیله قاچاقچیان به ایران صلاح می باشد مراتب را ابلاغ و در غیر این صورت از طریق منبع گزارش دهنده به نحو مقتضی از این اقدام یهودیان جلوگیری به عمل آید.

مراتب جهت استحضار و صدور هرگونه اوامر مقتضی از عرض می گذرد."

در هامش این گزارش عبارت گویای زیردستنویس شده است:

"به عرض رسید مقرر فرمودند: انجمن یهودیان کرمانشاه موظف هستند بلافاصله با تماس با انجمن مربوطه در تهران ترتیب مسافرت این قبیل افراد را به اسرائیل بدهند."

این اسناد نه فقط وقوف ساواک نسبت به عملیات مزبور که توافق و بلکه همکاری و مساعدت رژیم شاهنشاهی با آن حرکت صهیونیستی است. اخبار تکمیلی در این باره می افزاید:

"در اجرای امر مراتب به همین نحو به ساواک کرمانشاه اعلام گردید. اینک پاسخ واصله حاکیست: چون رابطی که قرار بوده است در عراق به آنان ملحق شود مورد اعتماد کلیمیان بغداد واقع نگردیده لذا تا کنون موفق به عزیمت آنان به مرز و از آنجا به خاک شاهنشاهی ایران نشده اند و ضمنا دلالی که قرار بوده یهودیان را به مرز راهنمایی نماید اضافه نموده با توجه به وضع اخیر ایران و عراق حاضر است هفته ای چند نفر از کلیمیان عراق را به ایران آورده و تحویل دهد." (گزارش ساواک، تاریخ 12/11/1348)

سند دیگر ساواک (شماره 23857/20 ه 4، تاریخ 29/6/1349) در این باره حاکی است:

"موضوع: ورود 100 نفر یهودی عراقی به تهران

رفیع سلیمانی [گفتگوی] خصوصی اظهار داشت تعداد 100 نفر از یهودیان عراقی که در بغداد تحت نظر و در زندان به سر می بردند به وسیله عده ای از اکراد عراقی به طور قاچاق از بغداد خارج و چند روز قبل به تهران وارد و قرار است به اسرائیل اعزام گردند این عده در هتل کمودور و هتل سنا اقامت گزیده و تاکنون به اسرائیل عزیمت نکرده اند.

همکاری مستمر ساواک با محافل صهیونیستی در انتقال یهودیان عراقی به فلسطین اشغالی به طور جدی ادامه داشت:

هفده نفر یهودی عراقی از عراق به تهران وارد گردیده اند که تعداد دوازده نفر از آنها هم اکنون در هتل سینا اقامت گزیده اند که آماده حرکت با لیسه پاسه [گذرنامه] می باشند و 5 نفر آنها به اسامی امین شرعالعبده نبی، روت معلم، گرجیه عینی، اسحاق ریاضی توفیق و وسیم توفیق در تاریخ 30/5/51 ساعت 50:6 با هواپیمای شرکت هواپیمایی ال ـ عال از کشور خارج گردیدند." (سند ساواک، شماره 4087/20 ه 21، تاریخ 6/6/1351)

دیگر همکاری رژیم شاهنشاهی با اسرائیل در همین زمینه، انتقال یهودی های هند و پاکستان به ایران و سپس به فلسطین اشغالی بود:

"در تاریخ یکشنبه هواپیمایی ایران از کراچی با 74 نفر زن [،] مرد [،] کوچک [،] و بزرگ از اهالی هندوستان یهودیان مهاجر به طور ترانزیت وارد فرودگاه و در ساعت 2 بعدازظهر ال ـ عال وارد و به لیدا پرواز نمود. در فرودگاه آقای رئیس آژانس یهود [،] معاون ایشان و آقای سیگل رئیس حزب مهاجرت آمده بودند." (گزارش ساواک، تاریخ 4/12/1336)

این حرکت، در آن دوره، به طور بی وقفه ادامه داشت. گزارش ساواک (شماره 2ـ3ـ937، تاریخ 18/3/1337) در این باره حاکی است:

"ساعت 10 صبح روز پنج شنبه مذکور 75 نفر مهاجرین یهودی هندوستان به وسیله هواپیمای شرکت هواپیمایی ایران به فرودگاه مهرآباد وارد و سپس با هواپیمای العال به سوی اسرائیل پرواز نموده اند و در فرودگاه، ساخور رئیس جدید آژانس یهود و سایر کارکنان مربوطه در تحویل و تحول اثاثیه مهاجرین حضور داشته اند.

مأمورین ذی ربط فرودگاه و حتی ساواک با دریافت رشوه از مؤسسات صهیونیستی حتی از بازرسی و بازبینی محموله های یهودیان مهاجر هندی صرف نظر می کردند:

موضوع: مهاجرت یهودیان هند به اسرائیل

شب چهارشنبه 15/12/41 هفتاد نفر از یهودیان مهاجر هندی برای عزیمت به کشور اسرائیل وارد فرودگاه مهرآباد گردیده و این عده سحرگاه امروز با هواپیمای بی.او.ا.سی به اسرائیل عزیمت نمودند. پس از آن که هواپیمای حامل مهاجرین مزبور در فرودگاه به زمین نشیند [نشست] رفیع یوسفی کارمند مؤسسه آژانس یهود به فرودگاه مهرآباد رفته مبلغ پنج هزار ریال بین ارزیاب ها، چهار هزار بین مسئولینگذرنامه و دو هزار ریال هم به رئیس بندر پرداخت نموده و در نتیجه هیچ یک از جامه دان های مهاجرین مزبور از لحاظ گمرکی و غیره بازرسی نشد." (سند ساواک، شماره 4815، بخش 312، تاریخ 16/12/1341)

گزارش دیگر ساواک (شماره 21072/20 ه 4، تاریخ 13/2/1350) درباره ورود یهودیان هندی و سپس انتقال آنها به اسرائیل چنین است:

"ساعت 30:12 روز 12/2/50، 19 نفر مهاجر هندی از دهلی وارد تهران شده و به وسیله رفیع یوسفی کارمند آژانس یهود به هتل سینا هدایت شدند. ضمنا قرار است نامبردگان روز 13/2/50 با هواپیمای شرکت العال تهران را به سوی اسرائیل ترک نماید."

گزارش های ساواک نشان می دهد که موضوع انتقال یهودیان هند به ایران و سپس فلسطین اشغالی حرکتی مداوم در آن سال ها بود که با همکاری رژیم پهلوی و کانون های صهیونیستی در جهت اهداف و مطامع رژیم صهیونیستی انجام می گرفت.

"ساعت 45:11 روز 3/10/51 وسیله هواپیمای ایران ایر تعداد 45 نفر مهاجر هندی وارد تهران گردیده اند که به وسیله اتوبوس ایران ایر به همراهی منصور موسی زاده به هتل کمودور فرستاده شدند. نامبردگان روز دوشنبه 4/10/51 با هواپیمای ال ـ عال تهران را به مقصد اسرائیل ترک نمودند." (سند شماره، شماره 43819/20 ه 21، تاریخ 10/10/1351)

براساس مندرجات اسناد و گزارش های ساواک، یهودیان پاکستانی نیز همچون یهودیان هند، با همکاری رژیم پهلوی و اسرائیل، پس از ورود به تهران به فلسطین اشغالی منتقل می شدند:

موضوع: 6 نفر مهاجر پاکستانی

"روز 9/6/51 از طریق مرز زاهدان 6 نفر مهاجر یهودی پاکستانی به تهران وارد و در هتل سینا اقامت گزیده اند که روز 13/6/51 کشور را به وسیله هواپیمایی العال به سوی اسرائیل ترک نمودند.

همکاری رژیم شاهنشاهی با اسرائیل جهت انتقال یهودیان مناطق و ممالک همجوار ایران بهفلسطین اشغالی بلافاصله پس از اعلام تأسیس رژیم صهیونیستی در سال 1948م/1327ش نُضج گرفت. بنابراین می توان گفت که ایران شاهنشاهی از همان زمان به عنوان ایستگاه انتقال یهود ایران و حتی برخی کشورهای اطراف به فلسطین اشغالی عمل کرده است:

وزارت کشور، شهربانی کل کشور، قسمت امور همگانی، اداره اقامت اتباع خارج و گذرنامه، شماره 21055/ه ، تاریخ 26/7/29 [13]

وزارت کشور

تعقیب نامه شماره 17296/ه ، 25/6/29 به استحضار می رساند که در تاریخ 9/7/1329 تعداد 174 خانواده پناهنده عراقی که جمع نفرات آنها از مرد و زن و بچه 847 نفر بوده اند به تهران وارد و پس از رسیدگی و انجام تشریفات لازمه پروانه عبور (لسه پاسه) جهت آنها صادر گردید که هرچه زودتر به فلسطین عزیمت نمایند.

[293004097]از طرف رئیس شهربانی کل کشورـ سرهنگ، سرتیپ پورکارگشا [امضا]

مساعدت و حمایت رسمی دستگاه های دولت شاهنشاهی برای انتقال یهودیان کشورهای اطراف از طریق ایران به فلسطین، در آن دوران، از زوایای گوناگون قابل تأمل است:

وزارت امور خارجه، اداره گذرنامه و روادید

شماره 6387/22940، تاریخ 21/6/30 [13] پیوست دارد.

وزارت کشور

به طوری که استحضار دارند چندی قبل کمیسیونی در نخست وزیری با حضور نماینده آن وزارتخانه و اداره کل شهربانی و نماینده آژانس یهود Agency Jewish تشکیل گردید و نماینده مؤسسه نامبرده متعهد شد که در کوتاه ترین مدت ممکنه مهاجرین یهودی مقیم ایران را به فلسطین اعزام نمایند[...]

[290000648]وزیر امور خارجه [امضاء سید باقر کاظمی]

کانون ها و مؤسسات صهیونیستی نیز در مقابل همکاری های مستمر دولت شاهنشاهی در امر انتقالیهودیان به فلسطین اشغالی، همواره مقامات و دستگاه های رسمی کشور را مورد تقدیر و تشویق قرار می دادند و از همکاری ها و مساعدت صمیمانه [!] آنان تشکر می کردند:

"[آژانس یهود برای فلسطین، دفتر تهران[ ]Jewish Aqency for palestine. office. forsat, tel: 3-7933

]شماره ثبت وزارت کشور 25906]، مورخ 24 تیر ماه 1330

وزارت محترم امور خارجه کشورهای شاهنشاهی

بخش مهاجرت آژانس یهود در ایران خود را موظف می داند مجددا از آن مقام محترم به خاطر کمک های جوانمردانه و روح بشردوستی قابل ستایش که درباره امور مربوطه به پناهندگان عراقی درباره آنها روا داشته اند، صمیمانه تشکر نماید. اولیای محترم آن وزارتخانه حقیقتا نهایت مساعدت و همراهی را با گذشت و سخاوتمندی که خاصه ایرانیان است درباره این اشخاص مبذول داشته و در راهنمایی و کمک به پناهندگان عراقی که به عنوان ترانزیت از ایران عبور می کنند و همچنین درباره یهودیان ایرانی که به ملاحظات مذهبی به اماکن مقدسه مسافرت می نمایند، حقا که شیوه دیرینه ایرانیان باستانی و کوروش کبیر] را] ادامه داده اند.

از ایام باستانی نام پادشاهان بزرگ ایران به همین ملاحظات و به خاطر احساسات مقدس بشردوستی و کمک به یهودیان با تجلیل و احترام شایسته پیامبران در کتب مذهبی و تاریخی یهود ذکر شده است و اینک یهودیان جهان امروز شاهد تجلی همان روح بلند و سخاوتمند و تجدید بشردوستی قابل تقدیس و فراموش نشدنی فرزندان همان پادشاهان می باشند. آژانس یهود مفتخر است به عرض برساند که این بلندهمتی و مساعدت ایران و ایرانی و اولیای دولت شاهنشاهی به طور قطع هرگز برای یهودیان فراموش نخواهد شد و فرزندان آنان هم تا هر وقت که باشد آن را در مدنظر خواهند داشت[...]

احترامات فایقه خود را تجدید می نماید

[290000648 ک.ک]ی] یهود] داتنر] امضا [رئیس بخش مهاجرت

آژانس یهود در ایران ـ تهران

نکته قابل توجه درباره انتقال یهودیان به فلسطین آن است که اولاً، نه تنها پس از اعلام تأسیس رژیم غاصب اسرائیل، که ده ها سال قبل از آن زمان نیز این قبیل تحرکات مرموز در ایران شاهنشاهی وجود داشت. ثانیا، ایران شاهنشاهی فقط ایستگاه انتقال یهودیان عراق یا هند و پاکستان نبود، بلکه یهودیان برخی مناطق آسیای میانه و دیگر ممالک و مناطق جهان نیز از طریق ایران به فلسطین منتقل می شدند. سند ذیل نمونه بسیار گویا در این باره است:

وزارت داخله، اداره اول

نمره 101، تاریخ اول اردیبهشت ماه 1310، محرمانه

وزارت جلیله امور خارجه

عطفا به مرقومه نمره 3054 راجع به سیزده کلیمی بخارا زحمت افزا می شود مطابق تلگراف اخیر ایالت خراسان از طرف مأمورین دولت انگلیس به آنها اجازه صادر شده است که به فلسطین بروند و بین دو روز از مشهد حرکت کرده و از ایران خارج خواهند شد.

]امضا علی اصانلو]

سند دیگر در این باره چنین حکایت دارد:

وزارت داخله

نمره 9، مورخه اول اردیبهشت 310[1]، استخراج تلگراف مشهد وزارت جلیله داخله

نمره 101، این اشخاص [یهودیان بخارایی مقیم ایران] تابعیت ایرانیه خود را نتوانست[ ـه] حاضر نمایند ولی از انگلیس ها اجازه گرفته اند [به] فلسطین بروند. این جانب هم به مهاجرت آنها موافقت دارم. این دو روز از مشهد حرکت می نمایند.

[293004220 ک.ک]اول اردیبهشت نمره 9، جم

و اما کارگزاران و گردانندگان خارجی و ایرانی این حرکت و نحوه شکل گیری آن به روایت اسناد ساواک چنین است:

به موجب اطلاع واصله موقعی که ایران شناسایی اسرائیل را در گذشته پس گرفت و سفارت اسرائیل در تهران بسته شد گذرنامه سیاسی لئون یهودا داتنر سفیر وقت اسرائیل در تهران به گذرنامه معمولی تبدیل گردید و به این ترتیب داتنر در تهران ماند و به منظور رسیدگی به امور مربوط به یهودی هاآژانسی در این شهر باز کرد و با همان قدرت دوره سفیر بودن اقدامات خود را انجام می داد.

داتنر به عنوان نماینده اسرائیل ارتباط خود را با وزیر امور خارجه ایران ادامه داده، مسافرین عازم اسرائیل از ایران حتی خود یهودی ها بدون روادید آژانس مزبور اجازه ورود به خاک اسرائیل را نداشتند. این آژانس سپس سازمانی به نام "کمپ بهشتیه" تشکیل داد که وظیفه آن پناه دادن یهودی های وارده به ایران از کشورهای مجاور بوده در حال حاضر سازمان مزبور بسیاری از افسران کلیمی را گرد هم جمع آوری می کند وظیفه این افسران تعلیم عملیات نظامی و طرق استفاده و استعمال اسلحه به جوانان کلیمی و تهیه وسایل حرکت آنها به اسرائیل پس از تکمیل تعلیمات آنها می باشد و به این تعلیم یافتگان گذرنامه مجانی داده می شود.

سازمان مزبور در تهران، چهارراه فوزیه، کوچه نوح واقع است علیهذا در اجرای اوامر ریاست اداره یک خواهشمند است دستور فرمایند به طور بسیار محرمانه و غیر محسوس در مورد مراتب مذکور بررسی نموده نتیجه را به این بخش اعلام نمایند." (سند ساواک، تاریخ 17/7/1339)

ساواک در سند ذیل (شماره 175ـ7511، تاریخ 5/6/1345) آمار یهودی های ایرانی را که به اسرائیل رفته اند نیز ارائه کرده است:

با بررسی هایی که به عمل آمده است؛ در شهرستان شیراز آقای موسی کهن کوچک فرزند پیناس تحت عنوان نماینده آژانس یهود، اغلب وسایل مسافرت کلیمیان مقیم آن شهر را به اسرائیل فراهم می نماید. همچنین در شهرستان اصفهان آقای گرشون ابراهیمیان فرزند سلیمان شغل آموزگار دبیرستان اتحاد تحت عنوان نماینده آژانس مذکور از سال 1338 تا حال [1345 ]کلیمیانی را که قصد مهاجرت به اسرائیل را دارند به تهران اعزام می دارد تا وسیله آژانس مزبور ترتیب خروج آنان از کشور داده شود. بعضی مواقع از طرف آژانس فوق الذکر نمایندگانی هم برای تشویق و ترغیب کلیمیان برای مسافرت به اسرائیل به شهرستان ها اعزام می شوند [...]

به طور تقریب و بنابه اطلاعی که به دست آمدهتا کنون کلیمیانی که از شهرستان های مشروحه زیر محل سکونت خود را به قصد اسرائیل ترک نموده اند بدین شرح می باشد: از شهرستان یزد 100,4 نفر؛ شیراز 500،2 نفر؛ کرمانشاهان 11 خانوار؛ کازرون 78 نفر؛ سنندج 9 خانوار؛ کرمان 4 نفر. ضمنا از خروج کلیمیان از سایر شهرستان ها اطلاعی به دست نیامده [...]" (سند ساواک، شماره 175ـ/751، مورخ 5/6/1345.

مأخذ:

1. اقتباس از: سازمان های یهودی و صهیونیستی در ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، تهران، بهار 1384.