مورن، ادگار
ادگار مورن (Edgar Morin) در هشتم ژوئیه سال 1921 در شهر پاریس در یک خانواده یهودی به دنیا آمد. خانواده وی از جمله یهودیان سفاردی بودند که از بندر سالونیک (Salonique)(بندری در شمال یونان) به فرانسه مهاجرت کردند.
پدر ادگار، ویدال نائوم (Vidal Nahoum)و مادرش لونا (Luna) نام داشتند، اما وی در سن 18 سالگی، یعنی در سال 1942 با ورود به حزب کمونیست فرانسه، به دلیل برخی ملاحظات حزبی نام خانوادگی خود را تغییر داده و نام مورن را بر خود نهاد.
محتویات
الف ـ پیشینه فعالیت:
1 ـ پیشینه علمی:
ادگار مورن بخش اعظم تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته های تاریخ، جغرافیا، جامعه شناسی، اقتصاد و حقوق در دانشگاه سوربن پاریس به پایان رساند. علاقه مورن به دانش اندوزی و کسب علم در زمینه های مختلف آن قدر زیاد بود که به وی لقب "شیفته علم و دانش" لقب داده شد. وی به دلیل این علاقه علمی از سال 1950 تا 1989 به عنوان مدیر ممتاز و برجسته "مرکز ملی پژوهشهای علمی" (CNRS: Centre Nationale des Recherches Scientifiques) انتخاب شد که یکی از مهمترینمراکز علمی و تحقیقاتی در فرانسه است. مورن نه تنها یک چهره برجسته علمی و فرهنگی در فرانسه است، بلکه در اکثر کشورهای قاره اروپا نیز چهره ای شناخته شده به شمار می رود. وی همچنین از سوی بسیاری از دانشگاههای اروپایی مفتخر به دریافت دکترای افتخاری شده که برای نمونه می توان به دکترای افتخاری از دانشگاه پروجیا (Perugia) ایتالیا در رشته علوم سیاسی، دانشگاه پالرمو (Palermo) ایتالیا در رشته روان شناسی، دانشگاه ژنو سوئیس در رشته جامعه شناسی، دانشگاه آزاد بروکسل بلژیک، دانشگاه اودنس (Odense) دانمارک و شورای آموزش عالی اندلس (Conseil de eEnseignement Superieur dAndalousie) در اسپانیا اشاره نمود.
2 ـ فعالیت اجتماعی:
فعالیتهای اجتماعی مورن را می توان از طریق ارزیابی تلاشهای مستمر وی برای راه اندازی و تأسیس مراکز علمی و پژوهشی مورد توجه قرار داد. زمینه تأسیس این مراکز علمی و تحقیقاتی می توان به مؤسسه علمی "اندیشه های گوناگون (Association Pour la Pensee Complexe) اشاره نمود. مؤسسه مذکور توسط مورن تأسیس شده و خود وی مدیریت آن را برعهده دارد. یکی از اهداف این نهاد، بررسی اندیشه های مختلف و نظریات سیاسی و اقتصادی و ارائه مباحث تئوریک با محتوای موضوعات فلسفی می باشد. از دیگر اقدامات مورن در این راستا می توان به تأسیس مؤسسه علمی ـ تحقیقاتی "ارتباطات و رسانه های جمعی" Centre dEludes des Communications de Masse اشاره نمود که هدف آن ارائه اطلاعات و بولتنهایی در خصوص رسانه های جمعی، عملکرد آنان و اخبار مربوطه به این رسانه ها می باشد.
فعالیت در عرصه مطبوعات و تصدی نشریات از دیگر فعالیتهای اجتماعی مورن است. دهه 1950 را می توان آغاز فعالیتهای ژورنالیستی ادگار مورن در مطبوعات فرانسه عنوان نمود. وی مدتی تصدی نشریاتی همچون "آرگومان" (Argument) (نشریه سیاسی، اقتصادی ـ اجتماعی به زبان فرانسه) و"ارتباطات" (Communications) را برعهده داشته و در طول این مدت مقالات متعددی در زمینه های مختلف سیاسی، فلسفی و جامعه شناسی در عصر معاصر ارائه و چاپ نمود.
3 ـ پیشینه سیاسی:
علاوه بر سوابق پر بار علمی، فرهنگی و اجتماعی، پیشینه سیاسی مورن با توجه به همزمانی آن با وقوع جنگ جهانی دوم از اهمیت ویژه ای در کارنامه فعالیتها و سوابق وی به شمار می رود. مورن در سال 1942 به حزب کمونیست فرانسه پیوسته هرچند مدت حضور وی در این حزب طولانی نبود، به گونه ای که وی در سال 1948 از این حزب کناره گیری کرد، اما می توان از آن به عنوان شروع فعالیتهای سیاسی و نظامی وی یاد کرد. مورن در طول جنگ جهانی دوم با درجه ستوانی در ارتش فرانسه فعالیت نمود و در سال 1945 به سمت یکی از اعضای ستاد مشترک ارتش فرانسه منصوب گردید. دیری نپایید که وی به عنوان رئیس دفتر اطلاعاتی ارتش فرانسه درآمد. با پایان یافتن جنگ جهانی دوم مورن فعالیتهای سیاسی و حزبی را ترک کرده وارد فعالیتهای فرهنگی شد. وی اولین اثر خود پیرامون تحولات جنگ جهانی دوم و خاطرات وی در طول سالهای جنگ را در کتابی تحت عنوان "سال صفر آلمان" (LAn Zero de LAllemagne) در نقطه آغاز فعالیتهای فرهنگی مورن در عرصه نویسندگی بعد از جنگ جهانی دوم و با نگارش کتاب سال صفر آلمان آغاز گردید.
ب ـ دیدگاهها و مواضع:
هرچند که بسیاری از آثار ادگار مورن به عنوان یک چهره علمی و فرهنگی، پیرامون موضوعاتی همچون جامعه شناسی، فلسفه و مباحث آموزشی می باشد، اما وی علاوه بر پرداختن به موضوعات مذکور، مقاله هایی نیز با محتوای مناقشه اسرائیل و فلسطین و انتقاد از سیاستهای رژیم صهیونیستی تحت عناوین "اسرائیل ـ فلسطین: نگاهی دوگانه" Israel-Palestine: Le double regard و "اسرائیل ـ فلسطین: سرطان" palestine-Lecancer به رشته تحریر درآورده است. در ذیل دیدگاهها و مواضع مورن با مروری اجمالی بر مقدمات وی در سه مبحث هولوکاست، اسرائیل و آوارگان فلسطینی مورد بررسی قرار می گیرد.
1 ـ هولوکاست:
مورن در یکی از مقالات خود تحت عنوان "اسرائیل ـ فلسطین: نگاهی دوگانه" که در یازدهم سپتامبر سال 1997 در نشریه چپ گرای لیبراسیون به چاپ رسید، افسانه هولوکاست و امتیازات آن برای رژیم صهیونیستی را از سه منظر مورد بررسی قرار داد. وی در این مقاله نوشت: "از منظر اول هولوکاست (شوآ) و تبلیغات پیرامون آن، به واقع می تواند تنها بزرگنمایی سختیها و مشقات یهودیان در طول جنگ باشد، در حالی که در طول جنگ جهانی دوم تنها یهودیان نبودند که متحمل سختی و مشقتهای دوران جنگ شدند؛ از سوی دیگر با دیدی منصفانه حتی می توان گفت که سیاهپوستان از ابتدای قرن شانزدهم میلادی تاکنون به شکلی ناعادلانه و مشقت بار از سوی قدرتهای استعماری استثمار شده اند، اما برخلاف یهودیان هیچ گاه مدعی تحمل این مشقتها نبوده اند. به گونه ای که از طریق این ادعا مطالباتی را مطرح کنند."
مورن در بخش دیگری از مقاله خود یکی دیگر از دلایل بزرگنمایی هولوکاست را سرپوش گذاشتن بر جنایات رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی عنوان می نماید. مورن در این باره نوشت: "از منظر دیگر می توان گفت ترویج این اندیشه که یهودیان در طول جنگ جهانی دوم بیشترین صدمات و خسارات را متحمل شده اند، باعث مشروعیت بخشی به ایده تجاوز به حقوق حقه ملت فلسطین و نادیده گرفتن حقوق آنان گردیده است. در حال حاضر "شوا" و بزرگنمایی آن از سوی یهودیان به وسیله ای مبدل شده است که توجیهی برای سیاست آپارتاید و استعماری اسرائیل است."
مورن در بخش دیگری از مقاله خود می نویسد: "چه کسی تصور می کرد که با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، یهودیان که خود مدعی متحمل شدن مشقات و سختیهای فراوان در اردوگاههاینازیها بوده اند، به شکلی ناعادلانه به اشغال فلسطین و آزار فلسطینیان و آواره نمودن آنان بپردازند."
2 ـ مناقشه اسرائیل ـ فلسطین:
دو مقاله مفصلی که مورن در حوزه مناقشه اسرائیل ـ فلسطین تحت عناوین "اسرائیل - فلسطین: نگاهی دوگانه" و "اسرائیل - فلسطین: سرطان "به رشته تحریر درآورده است، تا حد زیادی بیانگر مواضع و دیدگاهها و مواضع وی در خصوص موضوعات مذکور است. وی در مقاله خود تحت عنوان "اسرائیل ـ فلسطین، سرطان" که در تاریخ چهارم ژوئن سال 2002 در نشریه لوموند به چاپ رسید، با انتقاد از سیاستهای شارون در اراضی اشغالی، آغاز انتفاضه دوم و اوج گرفتن حملات استشهادی را نتیجه سیاستهای اشتباه وی خوانده و تصریح می کند: "کشتار دسته جمعی ملت بی دفاع فلسطین در صبرا و شتیلا و قتل عام گروهی آنان از سوی این رژیم آغازگر حملات استشهادی بود. بنابراین باید اذعان کرد که اسرائیل خود مبدع چنین عملیاتی بود. در حالی که در این مقطع نیز اسرائیل سیاستهای تروریستی و سرکوبگرانه خود در قبال فلسطینیان را نوعی سیاست دفاعی تلقی کرده و با محکوم کردن اقدامات گروههای مقاومت و جهادی آنان را تروریست معرفی می کند.
مورن در مقاله دیگر خود ضمن اشاره به سیاستهای اشتباه شارون و حزب لیکود در اراضی اشغالی، ادامه این سیاستها را تنها موجب تشدید فضای بحرانی موجود تشدید فعالیتهای گروههای جهادی فلسطین و در نهایت منزوی شدن اسرائیل خواند.
3 ـ آوارگان فلسطینی:
مورن در مقاله خود تحت عنوان "اسرائیل ـ فلسطین: سرطان"، ضمن محکوم نمودن عدم رعایت حقوق آوارگان فلسطینی از سوی اسرائیل تصریح می کند: "در حال حاضر نه تنها مسئله بازگشت آوارگان فلسطینی به عنوان حق مسلم و محرز آنان تلقی نمی شود، بلکه مسئله ای است که علی رغم درخواست مکرر از سوی سران فلسطینی، به انحاءمختلف طی سالیان طولانی، به بهانه از بین رفتن توازن جمعیتی اسرائیلیها از سوی این رژیم رد شده است. در حالی که یهودیان در هر کجای دنیا که باشند می توانند بدون هیچ گونه محدودیتی به اسرائیل مهاجرت کنند."
مورن در مقاله دیگر خود ضمن اشاره به عصب سرزمین فلسطین از سوی اسرائیل می نویسد: "به واقع اسرائیل سرزمینی را که هیچ تملک و تعلقی بدان نداشته را با خشونت غصب نموده و با ادعای مالکیت دروغین بر اراضی این سرزمین فلسطینیان را که مدتهای مدیدی است در آن ساکن هستند از سرزمین خود آواره و روانه اردوگاهها و کشورهای مجاور نموده است."
ج ـ آثار مورن:
بخش اعظم آثار مورن در حوزه ادبیات، فلسفه و جامعه شناسی بوده که عبارتند از:
انسان و مرگ (LHomme et La Mort) (1951)، زمزمه های اورلئان (La rumeur dOrleans)(1996)، ماهیت طبیعت (La Nature de La nature)(1977)، دانش به همراه خودشناسی (Science avec conscience) (1982)، سیاست تمدن (Pour une Politique de civilisation) (2003)، فرزندان آسمان (Les enfants du Ciel) (2003)، ورود به قرن بیست و یکم (Pour entrer dans le xxle Siecle)(2004) و...
مآخذ:
- بولتن رویداد و گزارش صهیونیسم، 12/4/1384، شماره 76.
- http://agora.qc.ca/encyclopedia/index.nsf/impressio n/degar-morin.
- http://perso.wanadoo.fr/felina/libertes/edgar-morin.htm.
- http://college-heraclite.ifrance.com.
- http://encyclopedia.snyke.com.
- http://radio-canad.ca/par 4/maitres/mentors/morin-bio.html.
- http://nicol.club.fr/ciret/bulletin/b 12. b12 c13.htm.
- www.mcxapc.org/docs/conscien ceinex/mornext.htm.
