بگین ـ سادات، مرکز مطالعات استراتژیک

مقدمه:

در دنیای معاصر مراکز مطالعاتی از جایگاه مهمی برخوردار می باشد. این گونه مراکز مطالعاتی که به گروههای فکری معروف هستند زمینه را برای مدیریت جوامع توسط حکومتها آماده می کنند. در دنیای کنونی با توجه به تخصصی و پیچیده تر شدن امور، جایگاه این مراکز به مراتب ضروری تر از گذشته به نظر می رسد. مراکز مطالعاتی سعی کرده اند با رشد و گسترش دامنه فعالیت تخصصی خود حتی الامکان زمینه را برای مدیریت هرچه بهتر مسئولان فراهم کرده و شکاف موجود میان عرصه نظر و عمل را پر کنند.

در یک رویکرد کلان، هدف از تشکیل این گونه مراکز مطالعاتی را می توان در ایجاد بانکهای اطلاعاتی در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی اجتماعی و فرهنگی در کشورها و مناطق مختلف جهان به منظور بهره گیری سیاستمداران و مدیران از این گونه اطلاعات دانست. این امر به ویژه با توجه به این که ما هم اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم و اطلاعات در اداره امور جاری از ارزش بسیاری برخوردار است، دارای اهمیت است.

از این جهت، توجه به این نوع مراکز، از نظر رژیم صهیونیستی نیز پنهان نمانده و اسرائیل سعی وافری در بهره برداری از این گونه مراکز دارد. این رژیم بنابر اهدافی که برای خود ترسیم نموده به فراخور اوضاع و شرایط از این گونه مراکز بهره برداری می نماید. مؤسسات و مراکز اطلاعاتی مختلفی که این رژیم را در رسیدن به اهدافش یای می رسانند،می توان به دو سطح داخلی و بین المللی تقسیم بندی کرد. برخی از این گونه مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات در سال 1991 تشکیل گردید.

این مرکز از جمله مراکز تحقیقاتی مهم رژیم صهیونیستی در داخل این کشور محسوب می گردد. ذکر نام بگین (نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی) و انورسادات (رئیس جمهور پیشین مصر) یادآور انعقاد قرارداد کمپ دیوید می باشد. در این مکان (کمپ دیوید) که سه طرف آمریکایی، مصری و اسرائیلی حضور داشتند، مصر به رهبری انورسادات اولین رئیس جمهور یک کشور عربی بود که رسما رژیم اسرائیل را به رسمیت شناخت و مهر تأییدی بر مشروعیت حضور او در سرزمین فلسطین زد. ابتکار استفاده از نام این دو به خاطر تجلیل از افرادی است که با بهره مندی از گرایشات به ظاهر صلح طلبانه در امضای قرارداد مذکور نقش داشته اند.

الف ـ معرفی:

مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات، مؤسسه ای است که به عنوان یکی از بخشهای تحقیقاتی دپارتمان مطالعات سیاسی دانشگاه بار ـ ایلان اسرائیل به فعالیت می پردازد. درواقع مرکز مطالعات بگین ـ سادات تنها یکی از مراکز تحقیقاتی وابسته به دپارتمان مطالعات سیاسی دانشگاه بار ـ ایلان است که در سال 1991 توسط توماس او هچت (Thomas O Hecht)رهبر جامعه یهودیان کانادا تأسیس شده است. فعالیت این مرکز عمدتا بررسی مسائل امنیتی و صلح در خاورمیانه به ویژه سیاست خارجی و امنیت ملی اسرائیل است. موضوعاتی مانند: کنترل تسلیحات در خاورمیانه، روابط آمریکا و اسرائیل، نیروهای نظامی اسرائیل، منابع آبیخاورمیانه، صنایع نظامی، مواضع فلسطینیان در فرایند صلح، گسترش سلاحهای کشتارجمعی، تروریسم، افکار عمومی اسرائیل در مورد امنیت ملی، پیوندهای اسرائیل در مورد امنیت ملی، پیوندهای استراتژیک ترکیه و اسرائیل و نیروهای دفاعی اسرائیل در آینده، در دستور کار مؤسسان مرکز قرار دارد.

از لحاظ تنوع محققان، کارشناسان این مرکز از برجسته ترین دانشمندان و نظامیان اسرائیلی هستند که در داخل و خارج اسرائیلی هستند که در داخل و خارج اسرائیل شناخته شده اند. به عبارتی دیگر مرکزی مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات علاوه بر محققان ارشد و همکار که اعضای اصلی آن را تشکیل می دهند، دارای دو هیأت بین المللی نیز می باشد. هیأت مشورتی علمی بین المللی (international academic Advisory board) و هیأت مشورتی بین المللی (international advisory board) که ریاست آن برعهده توماس او هچت است.

آنچه که در این سالها مورد تأکید ویژه مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات قرار گرفته است، دو موضوع عمده منابع آب خاورمیانه و روابط استراتژیک ترکیه و اسرائیل است که وقت و هزینه زیادی را از این مؤسسه مصروف به خود داشته است. همچنین این مرکز با اکثر مؤسسات تحقیقاتی دنیا از آنکارا تا واشنگتن و از لندن تا سئول در ارتباط بوده و همکاری نزدیکی را با آنها برقرار نموده است.

ب ـ اهداف:

از جمله اهدافی که برای فعالیت مرکز مطالعات استراتژیک ترسیم شده می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

این مرکز به دنبال آن است که تحقیقاتی جهت دار در موضوعات امنیتی، استراتژیک و مربوط به صلح، به ویژه در خاورمیانه انجام دهد. آنها به دنبال این هستند که تحقیقات، کتب، همایشها و سخنرانیهایی که برگزار می کنند، برای دولت اسرائیل، جامعه یهود، دیپلماتها، نظامیان و... خطوط راهنمایی را فراهم کند که براساس آن، افراد مذکور بتوانند تصمیمات و موضع گیریهای مناسبی را اتخاذ نمایند. آنان بدین منظور از کنفرانسها و همایشهایی که در موارد مربوط به حوزه فعالیت آنان برگزار می شود حمایت می نمایند. بدین منظور مرکز مطالعات مذکور می کوشد در راستای دستیابی به اهداف خویش، برجسته ترین دانشمندان داخلی و خارجی را در زمینه های مرتبط، گردهم آورد تا با اطمینان بیشتری نسبت به صدور توصیه ها و آراء مشورتی اقدام نمایند.

به علاوه این مرکز در راستای دستیابی به اهداف خویش اولویت بندیهایی را نیز رعایت می کند. اهدافی مانند تبیین روابط استراتژیک در سطوح دوجانبه میان کشورهایی چون: ایالات متحده، ترکیه، چین و هند با اسرائیل به کرات در کنفرانسها و نشریه این مرکز مورد تأکید قرار گرفته است.

در مجموع می توان گفت که اهداف مرکز چندان متنوع و گسترده نیست، بلکه آنان با تمرکز بر دو کلید واژه صلح و امنیت به هدف گذاری مشغول هستند.

ج ـ فعالیتها:

مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات در راستای به ثمر رساندن اهداف خویش فعالیتهای متنوع و گسترده ای را تدارک دیده است. این فعالیتهاشامل برگزاری همایشها، جلسات سخنرانی، انتشار کتاب و بولتن و چاپ نشریه می باشد. در یک تقسیم بندی کلی فعالیتهای این مرکز را می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود:

1 ـ همایشها:

این مرکز در راستای رسیدن به اهدافی چون ارائه توصیه هایی به نهادهای مختلف اسرائیلی، سلسله همایشهایی را از سال 1997 آغاز نموده است. از جمله موضوعاتی که در این همایشها مورد بررسی قرار گرفته است می توان به مسئله تروریسم، امنیت ملی اسرائیل، آمریکا و خاورمیانه، اقلیتهای نژادی خاورمیانه، روابط استراتژیک هند و اسرائیل، آینده دولت فلسطین، نیروهای مسلح در خاورمیانه، ترکیه در قرن بیست و یکم و سیاستهای دفاعی اتحادیه اروپا اشاره نمود.

مسئولان این مرکز در راستای نشر افکار و عقاید خود نتایج این همایشها را به طور کامل در دسترس عموم قرار می دهند.

2 ـ انتشارات:

در بخش انتشارات این مرکز سه نوع فعالیت علمی، اطلاع رسانی و تحقیقاتی به انجام می رسد که این سه حوزه شامل انتشار کتاب، بولتن و یک نشریه تخصصی می باشد.

1) انتشار کتاب:

مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات بالغ بر دهها کتاب در زمینه های مرتبط با اهداف خویش منتشر نموده است. این کتابها عمدتا حول محور روابط بین الملل، سیاست خارجی ایالات متحده و اسرائیل، صنایع دفاعی، امنیت ملی، افراط گرایی مذهبی، کنترل تسلیحات و جنگهایخاورمیانه منتشر شده اند.

2) انتشار بولتن:

انتشار بولتن مرکز مطالعات استراتژیک نیز همزمان با آغاز برگزاری همایشها در سال 1997 آغاز شده و تاکنون نیز 18 شماره از آن منتشر گردیده است. از مطالبی که در آخرین شماره این بولتن چاپ شده است، می توان به موضوعاتی نظیر پیوندهای بین اسرائیل و ترکیه، اقتدار فلسطینیان؛ از آنارشی تا دموکراسی و سیاست آمریکا در خاورمیانه پس از انتخاب مجدد بوش اشاره نمود.

3) انتشار نشریه تخصصی:

نشریه تخصصی مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات، مریا (MERIA) (نشریه امور بین الملل خاورمیانه) نام دارد. بری روبین (Barry Rubin)معاون مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات، مدیر مسئول و سردبیر این نشریه می باشد. انتشار این نشریه به صورت فصلنامه از سال 1997 آغاز شده و تاکنون 9 شماره از آن به چاپ رسیده است. موضوعات مختلفی در این نشریه به چاپ می رسد که همه آنها در راستای اهداف موردنظر مرکز می باشد.

د ـ ترکیب اعضاء:

شناخت اعضای یک سازمان تا حدودی ماهیت و جهت گیری آن سازمان را مشخص می کند. به عبارت دیگر آگاهی از ترکیب اعضاء سابقه کاری و نوع تخصص آنها می تواند تا حدی گویای خط مشی، شیوه و حوزه کاری هر سازمانی باشد.

در همین راستا به معرفی مختصر اعضای اصلی و بیان اسامی اعضای همکار می پردازیم.

1 ـ اعضای اصلی:

1) پروفسور افرایم اینبار:

نک: اینبار، افرایم.

2) پروفسور پری روبین:

نک: روبین، بری.

3) دکتر زیو بنن:

نک: بنن، زیو.

4) پروفسور استوارت کوهن:

نک: کوهن، استوارت.

5) دکتر گیل فیلر:

نک: فیلر، گیل.

6) دکتر هیلل فریش:

نک: فریش هیلل.

7) دکتر آمیکام ناچمانی:

نک: ناچمانی، آمیکام.

8) سرلشکر اوراهام راتم:

نک: راتم، اوراهام.

9) پرفسور شموئل ساندلر:

نک: ساندلر، شموئل.

10) دکتر مکس سینگر:

نک: سینگر، مکس.

11) پرفسور جرالد اشتاین برگ:

نک: اشتاین برگ، جرالد.

2 ـ اعضای همکار:

از جمله اعضای همکار مرکز مطالعات بگین ـ سادات می توان افراد زیر را نام برد:

شلومو شپیرو (Shlomo Shpiro) دکتر جاناتان فوکس (Jonatan Fox) ، دکتر مردخای کدار (Mordechai Kedar) ، دکتر اوی کابر (Avi Kober)، دکتر زیو ماگن (Zeev maghen) ، دکتر جاناتان رینولد (Jonathan Rynhold) ، دکتر ان اشلیفر (Ron Schleifer) و دکتر دنی شوهام (Danny Shoham).

3 ـ اعضای هیأت مشورتی بین المللی:

این هیأت 25 عضو دارد که از میان آنها می توان به پرفسور هچت، پروفسور موشه آرنز (Moshe Arens) ، پرفسور یاول نیمن (Yuval Neeman) و پرفسور آگن روستو (Eugene v. Rostow) اشارهنمود. ریاست این هیأت برعهده پرفسور توماس هچت است.

اعضای هیأت مشورتی علمی بین المللی

اعضای این هیأت افرادی چون دسموند بال (Desmond ball) ، الیوت، ای. کوهن (Eliot A. Cohen) ، اروین کاتلر (Irvin Cotler) ، استیون. آر. دیوید (Steven R. David) ، ویزکل درو (Yehezkel Dror) را شامل می شود.

ه ـ مواضع مرکز در قبال وقایع بین المللی:

این مرکز همواره در قبال وقایع و رخدادهای منطقه ای و بین المللی اعلام موضع کرده است. درواقع این مرکز به نوعی تیم فکری رژیم صهیونیستی قلمداد می گردد که این رژیم را در نیل به اهدافش یاری می رساند. به طور مثال می توان به موضع گیریهای این مرکز که در قالب بولتنها، مقالات، کتابها، سخنرانیها و همایشها انعکاس می یابد، اشاره کرد. مرکز مطالعات استراتژیک بگین ـ سادات، همواره ایران را مهمترین و خطرناک ترین دشمن منطقه و اسرائیل دانسته و معتقد است اولاً ایران به دنبال سلاح هسته ای است و ثانیا دستیابی این کشور به سلاح هسته ای، جهت تهدید اسرائیل و سلطه بر منطقه می باشد. لذا به کرات ایران هسته ای را مهمترین دشمن اسرائیل و اعراب در منطقه معرفی می کند که حضورش برای منطقه و جامعه بین المللی خطرناک است.

درواقع مواضع این مرکز در خصوص ایران با موضع ایالات متحده و اسرائیل تفاوتی ندارد. در خصوص اوضاع فلسطین و روند صلح در خاورمیانهنیز مرکز معتقد است که اسرائیل از هر گونه تلاشی برای برقراری صلح دریغ نکرده و این طرف فلسطینی و حامیان آن همچون ایران و سوریه هستند که صلح را نقض می کنند. این مرکز در برخی از موضع گیریهایی خود حتی به کشتار مردم غیرنظامی فلسطین نیز اشاره کرده و آن را برای دستیابی به اهداف رژیم صهیونیستی و دفاع از خود لازم و ضروری دانسته است. در مجموع مواضع این مرکز را باید در راستای منافع رژیم صهیونیستی دانست.

این مرکز در طول سالیان گذشته توانسته است یک گروه فکری منسجم و یکپارچه را در زمینه های مورد توجه ایجاد کرده و محصولات فکری و کاری خود را به جامعه علمی و دانشگاهی و به ویژه صهیونیستی ارائه نماید. در مجموع برگزاری همایشهای مختلف با موضوعات متنوع را می توان نمونه ای از دغدغه های حاکم بر مسئولین و گردانندگان این مؤسسه دانست که سبب گردیده در هر دوره زمانی بررسی موضوعات ویژه در محوریت اهداف و برنامه های مرکز قرار گیرد.

مجموعه اهداف و موضوعاتی که این مؤسسه در طی سالهای گذشته دنبال کرده بر دو محور ثابت و متغیر تقسیم بندی می شود. محور ثابت کاری این مرکز را می توان موضوعاتی دانست که در هر شرایطی و در هر فضای گفتمانی حاکم بر عرصه منطقه ای و جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و لذا همواره مورد توجه قرار گرفته است. از جمله این محورهای ثابت می توان به اهمیت موضوع ترکیه، روند صلح و مسئله آب در خاورمیانه اشاره کرد. این موضوعات مباحثی بوده اند که چه قبل از حادثه 11 سپتامبر 2001 و چه پس از آن به یک نسبت مورد توجه این مرکز قرار داشته و به آن پرداخته شده است.

از سوی دیگر محورهای متغیر این مرکز را می توان موضوعاتی دانست که تابع رخدادهای بین المللی و منطقه ای بوده است. به طور مثال حادثه 11 سپتامبر سبب گردید تا این مرکز سلسله همایشهایی را در خصوص تروریسم، سلاحهای کشتار جمعی، خطر ایران هسته ای و اشغال عراق و پیامدهای آن و جایگاه جدید اسرائیل در منطقه پس از 11 سپتامبر برگزار نماید. عمده موضوعات مورد بحث قبل از یازده سپتامبر حول مباحثی چون نقش هژمونی ایالات متحده پس از جنگ سرد، جایگاه اتحادیه اروپا در روند صلح، رابطه اسرائیل با همسایگان و... متمرکز بوده است.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، 18/3/1384، شماره 250.