یونیفل

الف ـ تاریخچه:

یونیفل یا "نیروی موقت ملل متحد در لبنان" UNIFIL-United Nations Interim Force in Lebanon در مارس 1978 و به منظور نظارت بر خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان به وجود آمد. پس از خشونت های سال 1975 بین مسیحیان و مسلمانان و تقسیم شهر بیروت بین آنها، ارتش اسرائیل در سال 1978 اقدام به تجاوز به جنوب لبنان و ظاهرا علیه فلسطینیان کرد و یک منطقه اشغالی را تحت نظر سرگرد سعد حداد تشکیل داد.

قطعنامه 425 شورای امنیت، در این زمان صادر شد و از یونیفل خواست، که بر خروج نیروهای اسرائیلی از لبنان نظارت کرده، صلح و امنیت بین المللی را برقرار کند و دولت لبنان را در برقراری اقتدار مؤثر خود در منطقه یاری دهد. البته درگیری ها ادامه یافت و ارتش اسرائیل نیز به طور کامل خارج نشد و مأموریت نیروهای یونیفل تمدید شد.

در سال 1982 که عملیات صلح جلیله یا همان تجاوز نظامی گسترده اسرائیل به لبنان اتفاق افتاد، برخی از نیروهای یونیفل در ناحیه اشغالی باقی مانده و به ارائه کمک های بشردوستانه پرداختند و برخینیز در نواری واقع در منطقه شمالی به ایفای نقش پرداختند.

عده نیروهای یونیفل، شش هزار نفر تعیین شده بود، اما عملاً چهار هزار و 500 نفر مستقر شدند. حدود 70 نفر نیز از طرف سازمان نظارت بر آشتی ملل متحد ـ آنتسو ـ UNTSO-UN Truce Supervision Organisation، وظیفه گروه ناظر را برعهده داشتند و باید بر اجرای توافقنامه آتش بس عمومی اسرائیل و لبنان مورخه 23 مارس 1949 نظارت می کردند.

نیروهای یونیفل، هم قدرت عملیاتی استفاده از نیروهای نظامی خود و هم اطلاعات لازم برای انجام برنامه جداسازی طرف های درگیر در جنوب لبنان (ارتش اسرائیل، مزدوران آنتوان لحد و نیز نیروهای حزب اللّه لبنان) را نداشتند.

بنابراین اگرچه بر اثر حضور آنها تا حدی از شدت درگیری ها کاسته شد و غیرنظامیان را در پناه خود گرفتند، اما توفیق آنها محدود بود.

یونیفل در هنگام خروج ارتش اسرائیل از جنوب لبنان در علامت گذاری مرز جنوب لبنان با اسرائیل و ایجاد خط آبی، با هیئت اعزامی سازمان ملل متحد همکاری کرد.

این خط دقیقا بر مرزهای بین المللی و به رسمیت شناخته شدن لبنان با فلسطین اشغالی منطبق نبود اما هدف این بود که زمینه ای برای علامت گذاری و تعیین دقیق مرز نهایی فراهم شود.

اختلافات مرزی دو طرف در این زمان، به درستی حل نشد، اما یونیفل و نیروهای ژاندارمری و پلیس لبنان، در این خط مرزی و نیز مناطق بر جا مانده از اشغالگری اسرائیل تأسیساتی را ایجاد کردند. پس از آن، کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل خواستار آن شد که نیروهای یونیفل تقویت شده و تعداد آنها به بیش از چهار هزار و 500 نفر افزایش یابد تا بهتر از عهده نظارت بر مناطق جدید برآیند. با این حال، کمتر کشوری حاضر شد نیروهای جدیدی را برای تقویت یونیفل اعزام کند.

در سال 2000 ترکیب نیروهای یونیفل و کشورهای حاضر در آن برحسب تعداد نیروهایصلحبان به شرح زیر بود: فیجی 592، فنلاند 632، فرانسه 251، غنا 783، هند 619، ایرلند 656، ایتالیا 46، نپال 712، لهستان 630، سوئد 44 و اوکراین 110 نفر (جمعا 5075 نفر) یونیفل در این زمان، به موجب قطعنامه های 425 و 426، 3 وظیفه اصلی را برعهده داشت و در وهله اول باید آتش بس را بین طرفین حفظ می کرد و برای این منظور به نظارت و گشت زنی می پرداخت و مراکز ثابت نظارتی داشت.

یونیفل همچنین موظف بود که به مردم غیرنظامی یاری رسانده، کمک های غذایی بهداشتی، آموزشی و اجتماعی را ارائه کند و در پروژه های مربوط به آب شرکت جوید و به پاکسازی منطقه از مین و گلوله های منفجر نشده بپردازد.

منطقه نظارتی یونیفل از سال 2000 نسبتا آرام بود. بنابراین دبیرکل سازمان ملل متحد به این نتیجه رسید که نیاز فوری به یونیفل وجود ندارد، لذا علی رغم چندین مورد نقض حریم خط آبی از سوی دو طرف و درگیری هایی که بین حزب اللّه و اسرائیل رخ داد از آنجا که به موجب چندین گزارش دبیرکل، اوضاع در این منطقه نسبتا آرام بود، مقرر شد که از تعداد نیروهای یونیفل کاسته شده و تا پایان سال 2002 در حد دو هزار نفر تثبیت شوند.

تا پیش از آغاز نبرد حزب اللّه و اسرائیل، یونیفل حدود دو هزار نفر نیروی مسلح داشت و 50 ناظر غیرمسلح آنتسو (سازمان نظارت بر آشتی ملل متحد) با آن همکاری می کردند. یونیفل همچنین 95 پرسنل غیرنظامی بین المللی و 295 پرسنل غیرنظامی محلی داشت و مرکز آن در ناقوره بود. یونیفل همچنین بودجه سالانه ای در حدود 2/94 میلیون دلار داشت و فرماندهی آن نیز با سرلشکر فرانسوی آلیان پلگرینی (Alain Pellegvini) بود.

یکی از مشکلات یونیفل تلفات نیروهای آن و حملاتی بود که علیه آنها صورت می گرفت. حدود 229 پرسنل غیرنظامی و 235 پرسنل نظامی سازمان ملل طی جنگ های داخلی لبنان کشته شدند همچنین حملات علیه یونیفل و تلفات افراد آن بسیار بوده است. از جمله در تاریخ 25 ژوئیه 2006 چهار عضو آنتسو از کشورهای چین، اتریش، فنلاند و کانادا، درحمله هوایی اسرائیل به یک مرکز نظارت ملل متحد در ناحیه خیام به قتل رسیدند. این امر شاید یکی از دلایل عدم تمایل کشورها به توسعه نیروهایشان در یونیفل باشد.

قطعنامه 1701 تغییراتی در وضعیت یونیفل، وظایف و ترکیب نیروهای آن حاصل کرد.

ب ـ وظایف یونیفل در لبنان:

قبل از شروع درگیری ها (پیش از 12 جولای 2006) نیروهای یونیفل وظایف زیر را در لبنان برعهده داشتند:

ـ استقرار در مرز خط آبی

ـ جلوگیری از ایجاد تنش نظامی میان نیروهای دفاعی اسرائیل و نیروهای مقاومت حزب اللّه لبنان.

ـ پاکسازی مناطق مین گذاری شده.

ـ کمک های بشردوستانه به مناطق توسعه نیافته جنوب لبنان.

ـ گشت زنی در راههای کوهستانی مرز لبنان با فلسطین اشغالی.

ـ ارائه خدمات پزشکی، اجرای پروژه های آبی تجهیز و ارائه خدمات به مدارس و پرورشگاه ها و ارائه خدمات اجتماعی به نیازمندان.

ـ تخلیه غیرنظامیان از مناطق درگیری و پرخطر.

ج ـ یونیفل و جنگ اسرائیل ـ حزب اللّه:

تهاجم نظامی اسرائیل به لبنان در 12 جولای 2006 و متعاقب آن تشدید فضای بحرانی در مرزهای جنوبی این کشور، مأموریت نیروهای یونیفل را دستخوش دگرگونی هایی ساخت، به طوری که این نیروها در جلوگیری از تشدید خصومت ها نتوانستند کارایی مفیدی را از خود نشان دهند و بی طرفی را رعایت کنند ولی علی رغم اتخاذ این موضع از سوی یونیفل، کابینه ایمود اولمرت، نیروهای یونیفل را متهم به جانبداری از نیروهای حزب ا... کرد و به مقر این نیروها در جنوب لبنان، طی روزهای 16، 24 و 25 جولای 2006 حملات هوایی انجام داد که منجر به کشته شدن چهار نفر از اعضای یونیفل (اتباع کشورهای کانادا، چین و استرالیا) شد.

با وجود تلفات بیش از 261 نفر از نیروهای یونیفل از سال 1978 تا 2006 طی عملیات مختلف در جنوب لبنان، این نیروها نقش مهمی را به عنوان نیروی سوم در بحرانها ایفا می کردند، به طوری که در جریان [[جنگ 33 روزه اسرائیل ـ حزب الله|جنگ 33 روزه اسرائیل ـ حزب الله]] در تابستان 2006، نیروهای یونیفل، 400 نیروی پلیس لبنان که پس از به محاصره در آمدن 100 نیروی اسرائیلی توسط نیروهای حزب ا...، در پادگان شهرک مسیحی نشین "مرجعیون" توسط این نیروهای اسرائیلی به عنوان سپر انسانی گروگان گرفته شده بودند را از این پادگان خارج کردند و همچنین نقش مهمی در انتقال افراد غیرنظامی از مکانهای درگیری به مناطق امن پس از مذاکره با مقامات اسرائیلی برای گشودن کریدور امن داشتند. هر چند که در مقاطعی نیروی هوایی اسرائیل، این کاروانهای تحت پوشش یونیفل را مورد هجوم هوایی خود قرار داد و به مذاکرات صورت گرفته وقعی نگذاشت.

د ـ یونیفل در قطعنامه 1701:

قطعنامه 1701 به جنگ یک ماهه بین حزب اللّه و اسرائیل در آگوست 2006 خاتمه داد. این قطعنامه را همه 15 عضو شورای امنیت تأیید کردند و به موجب آن، که در 19 بند تهیه شده است، دو طرف منازعه (حزب اللّه و اسرائیل) باید به دشمنی و جنگ و خونریزی خاتمه داده و از تهاجم به یکدیگر بپرهیزند.

همچنین شورای امنیت مقرر می کند که ارتش لبنان و نیروهای یونیفل در جنوب لبنان مستقر شده و اسرائیل، ارتش خود را از این منطقه خارج سازد. دولت لبنان باید کنترل بر تمامی نقاط این کشور را برعهده گیرد، به نحوی که هیچ سلاحی بدون اجازه این دولت وارد لبنان نشود. خط آبی (مرز اسرائیل و لبنان) باید محترم شناخته شود، قطعنامه به اعطای کمک های مالی و انسانی به لبنان اشاره می کند و بر حاکمیت لبنان تأکید می ورزد.

وظایفی که شورای امنیت سازمان ملل در قالب قطعنامه 1701 برای یونیفل مشخص کرده و در بند 11 این قطعنامه بدان پرداخته است، عبارتند از:

ـ بر توقف خصومت ها نظارت کنند.

در کنار نیروهای مسلح لبنان، همزمان با استقرار آنها در سراسر جنوب لبنان از جمله خط آبی قرار گیرند و آنها را همراهی کنند.

ـ فعالیتهای خود را با دولت لبنان هماهنگ کنند.

ـ کمکهای خود را در زمینه امور بشر دوستانه به مردم غیرنظامی تعمیم داده و به بازگشت داوطلبانه و امن آوارگان کمک کنند.

ـ به نیروهای مسلح لبنان کمک کنند تا اقدامات لازم را برای ایجاد منطقه ای عاری از سلاح انجام دهند.

ـ ترتیبات امنیتی برای جلوگیری از شروع مجدد خصومت ها از جمله تشکیل منطقه عاری از پرسنل نظامی و تسلیحات غیر از آنچه در اختیار دولت لبنان است در میان خط آبی و رودخانه لیطانی را فراهم کنند.

ـ نیروهای مسلح لبنان را با استفاده از امکانات مورد نیاز، برای انجام وظایف محوله تقویت کنند.

قطعنامه در بند 8 تصریح می کند که بین رودخانه لیطانی و خط آبی نباید هیچ نیروی مسلحی غیر از ارتش لبنان و یونیفل، مستقر باشد و در بند 11 از تصمیم شورای امنیت مبنی بر تقویت یونیفل از نظر تعداد نیروها، وظایف محوله، محدوده عملیات و تجهیزات خبر می دهد و اینکه هدف، تقویت و توانمند ساختن هرچه بیشتر یونیفل است به همین دلیل به موجب بند 11 قطعنامه مذکور، تعداد پرسنل یونیفل به 15 هزار نفر افزایش خواهد یافت.

به موجب بند 11، یونیفل وظیفه دارد بر توقف دشمنی ها نظارت و نیروهای مسلح لبنان را به هنگام استقرار در جنوب این کشور همراهی کند. یونیفل باید فعالیت های خود را با دولت های لبنان و اسرائیل هماهنگ کرده، کمک های خود را گسترش دهد به نحوی که کمک های بشردوستانه به صورت تضمین شده به غیرنظامیان برسد و افرادی که در نتیجه جنگ آواره شده اند با ملاحظه این کمک ها، به میل خود و بدون رویارویی با خطر به خانه و کاشانه خود بازگردند.

یونیفل باید به نیروهای مسلح لبنان به منظور ایجاد یک منطقه عاری از سلاح و نیروهای مسلح بین لیطانی و خط آبی (البته به استثنای ارتش لبنان و یونیفل) که در آن خلع سلاح گروه های شبه نظامی به موجب قطعنامه های 1559 (مصوب 2004) 1680 (مصوب 2006)، توافقنامه طائف و تصمیم کابینه لبنان در تاریخ 27 ژوئیه 2006 دایر بر گسترش حاکمیت دولت در سراسر خاک این کشور (اینکه هیچ نیرو و حاکمیتی به غیر از حاکمیت یا تسلیحات دولت مرکزی در خاک این کشور وجود نداشته باشد) محقق شده باشد، کمک کند.

یونیفل باید به نیروهای مسلح لبنان کمک کند تا نیروهای خارجی غیرمجاز (بدون کسب اجازه از دولت مرکزی لبنان) و نیز تسلیحات غیرمجاز در لبنان نباشد و میدان های مین در نواحی اشغال جنوب لبنان شناسایی شوند.

به موجب بند 11 قسمت V ، یونیفل برای اجرای بند 14 به دولت لبنان کمک می کند و بند 14 از دولت لبنان می خواهد مرزهای خود و نیز همه مبادی ورودی این کشور را چنان کنترل کند که جنگ افزار و مواد مرتبط با آن بدون نظر و اطلاع این دولت وارد کشور نشود.

قطعنامه 1701 در بند 12 خود اشعار می دارد از آنجا که دولت لبنان خود از سازمان ملل خواسته که آن را در اعاده حاکمیتش بر سراسر خاک لبنان یاری کند، به یونیفل اقتدار لازم داده می شود که در منطقه استقرار خود هرگونه اقدام لازم را برای جلوگیری از اقدامات خصومت آمیز به عمل آورده و در برابر کسانی که سعی دارند این نهاد را از انجام وظایف خود باز دارند بایستد و امنیت نیروهای عضو سازمان ملل را تأمین کند و حوزه این امنیت شامل: امنیت افراد، تجهیزات، وسایل و تأسیسات، رفت و آمد آزاد و امن است و حتی امنیت کارگرانی که خدمات بشردوستانه ارائه می دهند نیز در ذیل امنیت مورد بحث قرار گرفته است.

ماده 13 از دبیرکل می خواهد که فورا شرایط و لوازمی که برای انجام وظایف نامبرده شده در این قطعنامه لازم است را فراهم و دولت های عضو راملزم کند که فورا نیروهای مورد نیاز یونیفل را اعزام کنند و احساسات صمیمانه و سپاسگزاری خود را به دولت هایی که نیروهای خود را سریع تر فرستاده اند، تقدیم کند.

به موجب بند 14، یونیفل می تواند تسلیحات و تجهیزات مورد نیاز خود را وارد خاک لبنان کند و دولت لبنان که در این بند موظف به حفظ و نگهداری مرزها و ممانعت از ورود تسلیحات به خاک خود است باید به یونیفل برای این امر مجوز دهد و این سلاح و تجهیزات را یونیفل براساس بند 11 و برای انجام وظایف مقرره نیاز دارد.

در بند 15 قسمت ب نیز از دولت های مختلف جهان می خواهد آموزش یا کمک فنی برای فراهم آوری، تولید، نگهداری یا استفاده از سلاح ها، مهمات، قطعات یدکی، خودروهای نظامی و وسایل شبه نظامی را به هیچ فرد یا گروهی در لبنان نرسانند مگر اینکه این کمک و آموزش برای مقاصد نظامی نبوده و دولت لبنان اجازه دهد یا اینکه مربوط به یونیفل و براساس بند 11 باشد.

بند 16، مأموریت یونیفل را تا تاریخ 31 اوت 2007 تمدید می کند و در تاریخ مذکور شورای امنیت قطعنامه جدیدی را صادر کرده و توسعه یا تحدید فعالیت های یونیفل را مشخص خواهد کرد.

به این ترتیب در قطعنامه 1701 محدوده عمل و مسئولیت یونیفل بسیار گسترش می یابد، از جمله کمک به دولت لبنان برای اعاده حاکمیت خود یا حراست از مرزها در جهت ممانعت از ورود سلاح های خارجی، خلع سلاح شبه نظامیان، تضمین امنیت نیروهای سازمان ملل و فعالان حقوق بشر، کمک به بازگشت آوارگان و از بین بردن میدان های مین و مواردی از این قبیل.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه تحقیقات سیاسی ـ علمی ندا، 6/6/1385، شماره 308 و 14/6/1385، شماره 309.
2. Cordesman Anthony H, Peace And War, The Arab-Israeli Military Balance Enters
3. the 21st Century: wesport connectcut London, 2002p 382.
4. www.un.org/depts/dplo/missions/unifil/background.html
5. www.un.org/depts/dpko/missions/unifil/facts
6. www.haaretz.com/hasen.objects.pages/print Article En Jhtml? item No=749631.
7. www.unifil.br/activitys/2006/8/14.
8. www.unifilvereniging.nl/roles/2006/8/15.
9. www.moheet.com/2006/7/25.
10. www.assafir.com, 2006/8/12.