نهاد یهودیت اومانیست و لائیک (AJHL)

در کشور فرانسه، یهودیان لائیک بخش قابل توجهی از جمعیت یهودیان این کشور را تشکیل می دهند که به صورت سازمان یافته در قالب نهادها و تشکیلات مختلف، به انجام فعالیتهای فرهنگی و سیاسی می پردازند. یکی از اولین نهادهای یهودیان لائیک در فرانسه، "نهاد یهودیت اومانیست و لائیک (Association Pounun Judaisme Humaniste et Laique)است که در تشکیل سازمانهای لائیک یهودی در فرانسه سهم عمده ای داشته است.

"نهاد یهودیت اومانیست و لائیک" در سال 1989 به ابتکار آلبرت ممی (Albert Memmi) نویسنده و جامعه شناس تونسی مقیم فرانسه تشکیل شد.

این نهاد با هدف ارائه چهره تازه ای از هویت یهود با مشخصه های لائیک بودن، تسامح و آزاداندیشی، به وجود آمد. دلبستگی این سازمان به این نوع هویت مدرن به طرق مختلف، مخصوصا از طریق اهتمام و توجه خاص آن به نظام لائیک حاکم بر فرانسه بیان می شود که بهترین تضمین کننده استقلال نهادها از قدرتهای دینی و همین طور ضامن پلورالیسم و مدارا در میان گروههای مختلف جامعه است.

ممی در 15 دسامبر 1921 در یک خانواده یهودی عرب زبان در تونس به دنیا آمد و تحصیلات عالیه اش را در رشته فلسفه در دانشگاه الجزیره وسپس دانشگاه سوربن فرانسه به انجام رساند. از سال 1965 و پس از استقلال تونس، وی در پاریس ساکن شد و تدریس فلسفه را در مراکز آموزش عالی این کشور آغاز کرد. ممی استاد دانشگاه نانتر (Nanterre) فرانسه است. شهرت اصلی آلبرت ممی به خاطر آثار متعدد او در زمینه رمان و مباحث جامعه شناسی است.

مهمترین اثر تئوریک ممی که با مقدمه ژان پل سارتر، فیلسوف بزرگ فرانسه، در سال 1957 منتشر شد "چهره استعمار مصر و استعمار شده" نام دارد که مبین مواضع آزادیخواهانه آلبرت ممی و حمایت وی از جنبشهای استقلال طلب است. این چهره برجسته دانشگاهی آثار مختلفی را درباره یهودیان و موقعیت آنها در دنیای جدید منتشر کرده است.

الف ـ اهداف:

هدفهای بنیانگذاران این سازمان از تشکیل آن را می توان چنین برشمرد:

1. بسط و ترویج یهودیت لائیک و کثرت گرا.

2. تلاش برای معرفی هویت یهود در همه ابعاد متنوع آن، نظیر اخلاق، دین، فرهنگ، فلسفه، تاریخ، سنتها و یادبودها.

3. فعالیت در جهت هویت بخشی به یهود معاصر در پرتو جامعه لائیک فرانسه: از این رو طراحی یک پروژه فرهنگی که به این هدف یاری رساند و در جهت پاسخگویی به نیازها و انتظارات جدید یهودیان معاصر که درصدد ابراز هویت خود از طرفی غیرمذهب یهودند، عمل کند، در زمره اهدافاین سازمان قرار گرفت.

4. تعهد و تلاش برای برقراری صلح و دوستی.

5. تلاش برای ایفای نقشی مؤثر در تاریخ یهودیان.

ب ـ مواضع و دیدگاهها:

"نهاد یهودیت اومانیست و لائیک" مطابق مبانی فکری خود که بر اصول لائیک، استوار است، دیدگاهی خاص درباره مسائل مربوط به یهودیان دارد. عمده ترین دیدگاههای این نهاد عبارتند از:

1 ـ هویت یهودیت مدرن:

تعریف این سازمان از هویت یهود کاملاً متمایز از برداشت سنتی مذهبی است که آن را بر مبنای پیوند خونی ارزیابی می کند. بدین ترتیب که این سازمان هویت یهودیت مدرن را براساس بینش لائیک خود تعریف می کند که بر این مبنا، یهودیت، فرهنگی است که مذهب هم جزئی از آن است و علاوه بر آن، اخلاق، بینشهای فلسفی، سیاست، تاریخ، ادبیات و زبان را نیز در برمی گیرد.

این سازمان به تنوع گرایشهای لائیک یهودیان احترام گذاشته و آن را نشانه غنای تاریخی یهود می داند. با این وجود، همه این گرایشها به ارزشهای جمهوری فرانسه ـ که شهروندی در آن بر مبنای شخصیت انسانی و مشارکت در زندگی جامعه و نه بر مبنای تعلق نژادی و مذهبی معین می شود ـ وفادار هستند.

2 ـ مناقشه اسرائیل ـ فلسطین:

نهاد یهودیت لائیک، از ابتکارات صلح میان اسرائیل و فلسطینیان چون نقشه راه، جنبش صلح اکنون و توافقنامه ژنو حمایت کرده و موضع گیری اش درباره این بحران را بر مبانی زیر استوار کرده است:

1) اعتقاد به ویژگی یهودی بودن دولت اسرائیل و ماهیت مشروع آن. از این رو سازمان با ایده "دو دولت" مخالف و آن را به معنای از میان رفتن دولت یهود می داند. در نتیجه مسئله بازگشت آوارگان فلسطینی نیز از مسائل مورد بحث و مناقشه این نهاد است که به طور کلی با بازگشت آنها مخالف است.

2) محکومیت حضور و تسلط نیروهای افراطی و رادیکال در دو طرف فلسطینی و اسرائیلی. این نهاد معتقد است تا زمانی که این گروهها نفوذ دارند، تحقق صلح مسیر نخواهد بود.

3) محکومیت مبارزه مردم فلسطین علیه اشغالگری و مساوی دانستن آن با تروریسم. این سازمان معتقد است که خشونت فلسطینیان را به هیچ عنوان نمی توان توجیه کرد و مبارزه علیه اشغالگری و استعمار و سیاست استعماری اسرائیل نیز توجیه مناسبی برای مبارزه فلسطینیان نیست.

4) نقد سیاست اسرائیل در سرزمینهای اشغالی: این نهاد، اقدامات استعمارگرانه دولت اسرائیل را محکوم کرده و آن را به عنوان یک "جنایت جنگی" تلقی می کند.

برطبق مواضع سازمان، اشغالگری و استعمار منشأ خشونتهایی است که امروز خاورمیانه را در برگرفته است. البته منظور، اشغال سرزمینهای فلسطین پس از 1967 است. این سازمان یکی از امضاءکنندگان فراخوان عمومی ای بود که در مارس2003 به وسیله "کمیته فلسطینی مقاومت" منتشر شد. در این اعلامیه که در بحبوحه اعلام جنگ آمریکا علیه عراق صورت گرفت، نسبت به بهره گیری و فرصت طلبی اسرائیل از حمله احتمالی آمریکا به عراق در جهت پاکسازی نژادی در سرزمینهای اشغالی هشدار داده شده بود.

5) بنابر دیدگاههای نهاد یهودیت اومانیست و لائیک، الزامات تحقق صلح عادلانه بین اسرائیل و فلسطینیان، باید مبتنی بر موارد زیر باشد: عقب نشینی اسرائیل از بخشی از سرزمینهای غزه و کرانه باختری، به رسمیت شناختن مرزهای 1967، حل واقع بینانه مسئله آوارگان فلسطینی به شرط احترام به حاکمیت اسرائیل، تشکیل دولت مستقل فلسطینی و تقسیم اورشلیم به عنوان پایتخت دو دولت.

مواضع این سازمان درباره مناقشه خاورمیانه، از خلال برنامه های "شبکه یهودیان اروپا برای صلح عادلانه" مشخص می شود.

2 ـ آنتی سمیتیسم:

این سازمان، از افزایش بی سابقه حملات ضدیهودی و آنتی سمیتیک در فرانسه اظهار نگرانی کرده و معتقد است که این رفتارها ـ صرف نظر از علتها و انگیزه ها ـ باید از جانب همه گروهها محکوم شوند. به اعتقاد این نهاد، فضای ضد صهیونیستی به وجود آمده، به واسطه فعالیت نیروهای رادیکال مسلمان و از جانب دیگر گروههای راست افراطی فرانسه، به وجود آمده است که اظهارات و اقدامات برخی از گروههای چپ نیز به بهانه حمایت از فلسطین به تشدید این فضا کمک کرده است، لذا در چنین شرایطی، تهاجم گسترده علیه یهودیان در فرانسه، آغاز شده است. برای نمونه در مقابله مفصلی با عنوان "چپ و صهیونیسم"؛ عملکرد برخی از نهادها و شخصیتهای چپ یهود که این مقاله، آنها را "چپ منحصرا مدافع فلسطین" می خواند، ارزیابی شده و نتایج دفاع بی قید و شرط گروههای چپ از فلسطینیان را تذکر داده است.

در این مقاله همچنین از مجلاتی همچون، لوموند دیپلماتیک و شخصیتهای با نفوذ چپ یهودی چون دومینیک ویدال و آلن گرش، یاد شده که چندان وفادار به صهیونیسم نبوده و حمایت آنها از موضع فلسطینیان در مناقشه خاورمیانه، افراط گونه و مخالف ارزشهای چپ است. برطبق این تحلیل، نوعی "آنتی سمیتیسم چپ" در فرانسه بروز یافته است که در پشت بیانات به ظاهر محترمانه پنهان می شود.

بنابر دیدگاه این نهاد، جامعه یهود باید برای مقابله با تحرکات ضد یهود بسیج شده و نیروهای چپ نیز باید از موضع مبهم خود در این باره دست بردارند. برطبق مقاله "چپ و صهیونیسم" سکوت رسانه های خبری در قبال تهاجمهای واقعی به یهودیان و بی تفاوتی و عدم مداخله برخی از چهره های چپ نسبت به این تهدید جدی علیه یهودیان، بحران آنتی سمیتیسم در فرانسه را شدت بخشیده است.

ج ـ برنامه و فعالیتها:

"سازمان یهودیت اومانیست و لائیک" اهداف موردنظر خود را از طریق برنامه های متنوع فرهنگی و سیاسی زیر دنبال می کند:

1. برگزاری میزگردها و کنفرانسهای منظم درباره موضوعات مرتبط با یهود معاصر و نحوه مواجهه آن با نظام لائیک. در این جلسات مسائلی نظیر نحوه ورود یهودیان به جامعه مدرن و آزاد، ارتباط میان ادیان و فرهنگهای مختلف و سنتها و میراث فرهنگی یهود به بحث گذاشته می شود. این جلسات به صورت مرتب، در مرکز این سازمان یا در دانشگاههای معتبر پاریس برگزار می شود.

2. گفتگوهای مستقیم با نویسندگان و محققان و برگزاری نشستهای تخصصی به مناسبت نشر کتابهایی در زمینه های مربوط به یهودیان و لائیسیته در فرانسه یا دیگر کشورهای اروپایی از جمله برنامه های ثابت این نهاد است.

3. برگزاری میتینگهای بزرگ سیاسی، درباره مسائل روز، به ویژه بحران خاورمیانه: به عنوان نمونه می توان به نشست بزرگی اشاره کرد که به همت این سازمان و همکاری برخی نهادهای دیگر فرانسه، در باب توافقنامه صلح ژنو در سال 2003 در دانشگاه سوربن برگزار شد. مناقشه اسرائیل - فلسطین، یکی از محورهای همیشگی مباحث سیاسی این سازمان است که از طریق همایشهای مختلف سیاسی، با حضور صاحب نظران، محققان و سیاستمداران دنبال می شود.

4. برگزاری کلاسهای تاریخ یهودیت.

5. انعکاس فعالیتها و موضع گیریهای این نهاد از طریق انتشار "سه ماهنامه" AJHL (La Lettre de LAJHL) این مجله از سال 1998 با هدف اطلاع رسانی منظم به اعضا، درباره برنامه های سازمان و انعکاس اخبار و فعالیتهای آن، کار خود را آغاز کرده است.

6. انتشار سالنامه پلوریل (Plurielles) که تنها مجله یهودیان لائیک فرانسه است.

این نشریه، به بحثهای مطرح در موضوعات فرهنگی، اجتماعی، فلسفی و تاریخی مربوط به هویت یهود می پردازد.

هر شماره از این نشریه شامل یک ویژه نامه، درباره یک موضوع مشخص است. چند موضوع این ویژه نامه، عبارتند از: "یهودیان در میان ملتها"، "زبانهای یهودیان دیاسپورا؛ پرسشها و دغدغه ها".

7. فعالیتها در جهت پایان مناقشه اسرائیل ـ فلسطین و تشویق و حمایت از راه حلهای صلح مبتنی: از جمله مهمترین اقدامات این سازمان در این باره، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1) انتشار فراخوانی با عنوان "2 دولت، 2 ملت" در اواخر سال 2003 با همکاری چند نهاد دیگر فرانسوی، با هدف دفاع از توافقنامه ژنو. متن این فراخوان که انعکاس وسیعی در میان رسانه های اروپا و مجامع سیاسی داشت، در سال 2004 به تأیید و امضای سازمانهای مختلف یهودی و غیریهودی و همین طور حدود سه هزار و 800 شخصیت دانشگاهی و سیاسی رسید. به این ترتیب، این فراخوان که به ابتکار سازمان یهودیان اومانیست و لائیک و معدودی از نهاد دیگر منتشر شد، حمایت جدی بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی فرانسه را به همراه داشت. هدف از این ابتکار، حمایت از صلح اسرائیل و فلسطین بود که قرارداد صلح ژنو، نقطه شروع آن به شمار می آید.

2) مشارکت در جهت ایجاد شبکه "یهودیاناروپا برای صلح عادلانه" که متشکل از 17 سازمان یهودی است و به منظور همگرایی و همکاری در جهت کمک به حل مناقشه خاورمیانه در سال 2003 ایجاد شده است. این شبکه در واکنش به تبلیغات گسترده صهیونیستها در اروپا، مبنی بر حمایت بی قید و شرط همه یهودیان از سیاستهای اسرائیل شکل گرفت. شبکه یهودیان اروپا برای صلح عادلانه، یکی از اهداف خود را افشای جنایتهای جنگی اسرائیل در سرزمینهای اشغالی می داند.

8. مشارکت فعال برای نزدیک کردن سازمانهای لائیک: این نهاد یکی از بانیان و مؤسسان اصلی اولین نشستهای یهودیان لائیک فرانسه در دهه 1990 بوده است. به این ترتیب، نهاد یهودیت اومانیست و لائیک، سهم مؤثری در تشکیل کمیته ارتباط نهادهای یهودی لائیک در فرانسه داشته است. علاوه بر این، این سازمان عضو "فدراسیون بین المللی یهودیان اومانیست و لائیک" (Federation Internationle des Juifs Humanistes et Laiques) نیز بوده و چند سالی است که به عضویت کریف (شورای نمایندگی نهادهای یهودی فرانسه) نیز درآمده است.

با وجود عدم سازگاری گرایشهای لائیک و چپ درباره نزدیکی این نهاد با کریف، اما اصول مشترک "دفاع از صهیونیسم و اسرائیل به مثابه دولت یهود" و مبارزه با آنتی سمیتیسم، این دو سازمان را به هم نزدیک کرده است. هرچند "نهاد یهودیت اومانیست و لائیک" همواره به انتقادهای جدی نسبت به سیاست جنگ طلبانه دولتهای اسرائیل علیه ملت فلسطین می پردازد، اما همچون انتقاد هر نهاد صهیونیستی دیگری، این انتقاد به معنای نفی اسرائیل و زیر سؤال بردن ماهیت استعماری آن نیست. با وجود این، عضویت در کریف مانع پیگیری اهداف اولیه این نهاد نشده و همچنان به فعالیتهای مستقل خود ادامه می دهد. این نهاد در عمل، تریبونی برای نشر و انعکاس افکار متنوع و متکثر یهودیان شده است و در کنفرانسها و نشستهای سیاسی و فرهنگی این سازمان، اغلب چهره های مختلف چپ حضوری فعال داشته اند.

9. همکاریهای مستمر با نهادهای لائیک فرانسه: این سازمان با اغلب سازمانهای لائیک فرانسوی در ارتباط است و در پروژه های فرهنگی و سیاسی خود، از مشارکت آنها نیز بهره می گیرد. برخی از این مؤسسات و سازمانها عبارتند از:

1) مرکز یهود لائیک (Le Centre Juif Laique) .

2) حلقه شالوم ارشاو (Shalom Arshav)یا صلح اکنون.

3) نهاد فکری گاستون کرمیو (Gaston Cremieux) .

4) جنبش مسلمانان لائیک.

5) نهاد یهودیت پلورالیست.

6) نهاد برنارد لازار پاریس (Cercle Bernard Lazar) .

7) آزادی یهودیت (LDJ) .

8) "ملاقات ترقی خواهانه یهود" (Rencontre Progressiste Juire) .

د ـ ساختار تشکیلاتی:

در تشکیلات این نهاد، دو بخش معین قابلتفکیک است.

1 ـ مجمع عمومی که وظیفه انتخاب اعضای شورای مرکزی را برعهده دارد.

2 ـ شورای مرکزی (Conseil dAdministration) رئیس این سازمان بوده است. این روان شناس و روانکاو برجسته، مدیریت مرکز ملی تحقیقات علمی پاریس (CNRS) را نیز برعهده دارد.

الی بارنفلد (Elie Barenfeld) و تونی فیتوسی (Tony Fitoussi) هم به ترتیب، در سمتهای معاون رئیس و خزانه دار فعالیت می کنند. شش عضو دیگر شورای ریاست نیز عبارتند از: کلت آتال (Colette Attal) ، دینه بله (Dinah Bellec) ، ادویژ آنکاوا (Edwige Encaoua) ، ژاکلین لندن (Jacqueline London)، آلن موتو (Alain Moutot) و آلن سماما (Alain Scemama) . علاوه بر این، "آلبرت ممی" بنیانگذار نهاد و "ویولت اتال - لفی" (Violett Attal-Lefi) رئیس قبلی این نهاد هم رؤسای افتخاری این سازمان محسوب می شوند.

فعالیتهای "نهاد یهودیت اومانیست و لائیک" در شهرهای دیگر فرانسه نیز گسترش یافته و به این ترتیب، دفتر این سازمان علاوه بر پاریس، در برخی مناطق دیگر همچون مون پلیر (Moapolier) فعال است. این نهاد یک سایت به نشانی www.ajhl.orgنیز دارد.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش صهیونیسم، 14/4/1385، شماره 125.
2. www.iperl.com/iperl-odp/scat/id/world/franc A$$ais/sou A Religion-et-spiritu alit A juda A- sme/assoctations-et-organi sat...
3. www.3.fnac.com/item/author.do?id=36292.
4. www.limag.refer.org.
5. www.uejf.org/tohubohu/dossier/opinion.html.
6. www.Ajhl.org/revue-plurielles.html.
7. www.col.fr arche/article.php 3? id- article=7.
8. http://julienas.int.univ-paris$$fr/journal/actualites/israel.cop 6/pre sentation. JEPJ.html.
9. www.manuscril-universite.com/universite/temps rosenman.asp. 26k.