خودکشی در اسرائیل

پدیده خودکشی به عنوان یک پدیده و آسیب اجتماعی در اکثر کشورها، مطرح می باشد. با توجه به شرایط نامساعد اجتماعی، علل و عوامل بسیاری محرک اصلی خودکشی به حساب می آیند و فرد را در موقعیتی قرار می دهند که وی ناتوان شده و به دلیل فقدان بهره مندی از قدرت تصمیم گیری صحیح به ناچار اقدام به خودکشی می نماید.

اندیشمندان زیادی نظیر کارل مانهایم، ماکس وبر، امیل دورکیم و دیگران در مورد خودکشی مطالعات وسیعی را انجام داده و در باب جامعه شناسی و روان شناسی آن نظریاتی را مطرح نموده اند. بسیاری از اندیشمندان، خودکشی را از زاویه روان شناسی مورد مطالعه قرار داده و آن را یک بیماری روانی محسوب کرده اند.

در زبان عبری به خودکشی (Suicide)به عنوان "ایبود" گفته می شود. خودکشی از نظر دین یهود جنایتی مانند قتل است. حاخامها با اشاره به مطلب ذکر شده در سفر پیدایش (9/5) خودکشی را حرام می دانند و به همین دلیل فرد خودکشی کننده و یا قاتل محکوم به اعدام در قبرستانهای یهودی دفننمی شد و مراسم دینی مخصوص دفن نیز در مورد وی اجرا نمی شد. با این حال برای خودکشی در "عهد عتیق" چهار مورد ذکر شده است که عبارت است از: سامسون، شائول، سلاح دار او و احیتوفل. حاخامها در دوران معاصر فتوا دادند که هر کس خودکشی می کند در حالت تعادل روانی نیست و بنابراین می توان آنها را همچون دیگر یهودیان و با همان مراسم، دفن کرد.

الف ـ علل و عوامل خودکشی:

پدیده خودکشی در اسرائیل عوامل متعددی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

1 ـ علل آسیب شناختی ـ روانی:

این عامل شامل بیماریهای جسمی و بیماریهای روانی همچون افسردگی می باشد.

پس از شروع انتفاضه مسجدالاقصی و افزایش عملیات استشهادی و نبود امنیت در مناطق اشغالی، میزان بیماریهای روانی و افسردگی در میان جامعه اسرائیل افزایش یافت. وزارت بهداشت رژیم صهیونیستی با ارائه گزارشها و آمارهایی منظم تحت عنوان "زمان سرخ" تأکید کرد: پس از شروع انتفاضه دوم در برابر هر بیمار جسمی که زخمی یا کشته می شوند 10 الی 13 نفر به بیماریهای روانی مبتلا می شوند.

در این آمارها آمده است که بیش از نیم میلیون اسرائیلی از ناراحتی شدید روحی و روانی (افسردگی) رنج می برند (این در حالی است که از هر شش اسرائیلی یک نفر از آنان معتقد است سیاستهای غلط دولت اسرائیل، عامل اصلی گسترش عملیات فلسطینیان است. براساس این گزارش با تشدید انتفاضه فلسطینیان آمار مراجعه کنندگان به مراکز درمان بیماریها و ناراحتی روحی و روانی در میان اسرائیلیها گسترش یافته است.

این وزارتخانه در گزارش خود تصریح کرد: شایع ترین بیماری روانی مراجعه کنندگان درواقع افسردگی روحی است که بیشتر در میان جوانان شایع است و این مشکل پس از آغاز انتفاضه مسجدالاقصی به طور چشمگیری به ویژه میان قشر جوان در جامعه افزایش داشته است. بنابراین گزارش، بیشترین مصرف داروهای ضد افسردگی از سوی یهودیهای ساکن در قدس می باشد.

همچنین 308 تن از سربازان و افسران اسرائیلی شرکت کننده در جنگ اکتبر 1973 از وخامت اوضاع روحی و روانی خود طی دوران انتفاضه فلسطین شکایت کرده اند. این سربازان که در مصر و سوریه اسیر بوده اند از عوارض روانی و روحی جدید خود شکایت کرده اند، اما شکایتهای آنها به شکل منظم نبوده، بلکه ظرف سالهای متعدد شکایتهای خود را به انضمام گزارشها و مدارک پزشکی وضعیت روانی شان به ارتش تحویل داده اند.

این افراد اظهار داشته اند ناراحتی روانی آنان روند مداومی داشته و به ویژه در طول دوران تشدید بحران و بحث و گفتگو از بروز جنگ فراگیر در منطقه،، وخیم تر می گردد. بنابراین شهروندان رژیم صهیونیستی به داروهای آرام بخش و ضدافسردگی - روانی روی آورده اند و مراجعه آنها به روان پزشک در مقایسه با قبل از انتفاضه افزایش یافته است.

در بیت المقدس که با بحران امنیتی مواجه است فروش داروهای آرامبخش نسبت به سال 2000 صددرصد افزایش داشته است. این افزایش در مناطق دیگر بین 35 الی 50 درصد در نوسان بوده است. دولت با کمک مراکز درمانی و روان شناسی، افرادی را که در پی عملیات استشهادی فلسطینیان و ناامنی موجود در منطقه دچار افسردگی و بیماری روانی شده اند شناسایی کرده و آنها را به مراکز درمانی و روان پزشکی معرفی می کردند.

29 درصد براساس نتایج تحقیقاتی که توسطمؤسسه بروکلی و همکاری سازمان جونیت انجام گرفته و به بررسی بیماریهای زنان و خشونتهای جنسی و میزان سلامتی پرداخته است در سال 2004 حدود 39 درصد از زنان اسرائیل از افسردگی رنج برده و نسبت افسردگی در زنان اسرائیلی به عواملی چون عدم مساوات و برابری در زمینه تعلیم و تربیت، کار و فعالیت، بحرانها، ناامنی و مشکلاتی که در زندگی زناشویی طی تربیت و پرورش فرزندان پیش می آید نسبت داده شده است.

2 ـ علل اقتصادی شامل بیکاری:

مشکلات اقتصادی، اخراج شدن از کار، ورشکست شدن و از دست رفتن پایگاههای اجتماعی از جمله عوامل اقتصادی اقدام به خودکشی می باشد.

با شروع انتفاضه مردم در فلسطین اشغالی علل اقتصادی بیشتر نمایان بوده به طوری که انتفاضه الاقصی بیشترین خسارات را بر اقتصاد رژیم صهیونیستی وارد نموده و اقتصاد این رژیم را دچار رکود کرده است. مطابق گزارش صندوق بین المللی پول مراکز اقتصادی اسرائیل به خاطر مسائل امنیتی که پس از آغاز انتفاضه با آن مواجه بوده، 40 میلیارد شیکل متضرر شده اند.

در همین راستا تعدادی از شرکتها و هتلها تعطیل شده و صنعت گردشگری با کاهش مستمر گردشگران مواجه بوده است.

تعطیلی شرکتها و هتلها و کاهش آمار صنعتگران و شغلهای وابسته به صنعت گردشگری و رکود اقتصادی حاکم، منجر به بیکاری هزاران نفر در اسرائیل شده چنانکه میزان بیکاری در رژیم صهیونیستی در سه ماهه اول سال 2004 حدود 8/10 درصد و تعداد بیکاران در همین دوره به 288 هزار نفر رسیده است و این عامل مستقیما در خودکشی افراد دخیل بوده و افرادی نیز مشخصا درپی این رکود اقتصادی و بیکاری اقدام به خودکشی کرده اند. آمار خودکشیهای اسرائیل در اثر وخامت اوضاع اقتصادی رخ داده حاکیست که در زمانی کمتر از دو ماه هفت نفر به خاطر فقر، گرسنگی، مقروض بودن، ورشکستگی، به زندگی خود خاتمه داده اند.

آمارهای افزایش خودکشی در دوره بحران اقتصادی نشان می دهد در شرایط بحران اقتصادی، نظام طبقاتی درهم می ریزد، فرد به موقعیتهای پایین تری تنزل می کند، پاداشی را که در مقام قبلی انتظار داشته دریافت نمی کند، احساس شکست و ناامیدی به او دست می دهد و در نتیجه به فکر اقدام به خودکشی می افتد.

3 ـ علل عاطفی:

این عوامل شامل شکست در عشق، از دست رفتن شخص مورد علاقه، مرگ یا بیماری خطرناک یکی از نزدیکان، درگیریها و اختلافات خانوادگی از جمله مصرف مواد مخدر و تجاوزات جنسی.

موارد متعدد و مربوط به علل عاطفی نیز در اسرائیل صادق بوده و منجر به خودکشی افراد شده است. پایه تحقیقاتی که "اورباخ" در سطح جامعه اسرائیل انجام داده علت اصلی این خودکشیها را مهاجرت، مصرف مواد مخدر، فقر، پایین بودن سطح زندگی اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و مشکلات خانوادگی عنوان نموده است.

مطابق گزارش دایره اطلاع رسانی سازمان ملل متحد در وین، بیش از 250 هزار اسرائیلی از نوع مختلف مواد مخدر به ویژه ماری جوانا و قرصهای روان گردان استفاده می کنند که تهدیدی برای جامعه اسرائیل محسوب می شود. آریل شارون نخست وزیر وقت اسرائیل در نشست هفتگی کابینه درباره همین مطلب اعلام نمود که همه گیر شدن مصرف مواد مخدر تهدیدی استراتژیک علیه جامعه اسرائیل به شمار می رود و باید در تمامی سال با مصرف موادمخدر مبارزه نمود.

وی افزود هر کسی که آمار مصرف مواد مخدر را در دانشگاههای کشور دنبال کند به اهمیت موضوع پی خواهد برد. افراد معتاد به خاطر احساس یأس و ناامیدی و ناتوانی، بیشتر در معرض اقدام به خودکشی هستند و با توجه به میزان افراد معتاد در اسرائیل، خودکشی در این قشر بیشتر می باشد. خودکشی نیز در بین افرادی که مورد تجاوز و آزار جنسی قرار گرفته اند نیز دیده شده است. هرچند که درصد خودکشی از این نوع کمتر می باشد.

براساس اظهارات مقامات اسرائیلی 386 نفر از سربازان دختر و پسر اسرائیلی که در سال 2003 توسط افسران این کشور مورد آزار جنسی قرار گرفته اند به دادگاه شکایت کرده اند. در سال 2002 تعداد این شکایتها 217 مورد بوده و در سال 2003، 78 درصد افزایش داشته است. براساس یکی از تحقیقات جامع انجام شده از هر پنج سرباز دختر اسرائیلی یک نفر از آنان به هنگام انجام خدمت سربازی مورد تجاوز قرار می گیرد. (جمعیت مشاوره های روانی به افراد نیازمند) مراجعه و عنوان کرده اند که قصد خودکشی دارند. دو درصد از مراجعه کنندگان عنوان کرده اند که در معرض آزارهای جسمی، جنسی و یا توهین قرار دارند. این موارد در میان جوانان چهار درصد بیشتر از گروههای سنی دیگر بوده است. به طوری که روزانه 15 مورد از تهدید به خودکشی و ارائه شکایتهایی در زمینه تعرض و آزار و اذیت جنسی به مرکز ارائه شده است.

ب ـ آمار خودکشی:

آمارهای سازمان بهداشت جهانی، نشان می دهد که سالیانه حدود چهارصد هزار نفر به دلیل خودکشی جان خود را از دست می دهند. خودکشی در ردیف دهمین علت مرگ و میر برای تمام سنین در بیشتر کشورهای جهان است. در حالی که آمار مرگ ومیر بیماران خودکشی کرده در بین مردان سه برابر بیشتر از زنان است، ولی زنها چهار برابر بیشتر از زنان است، ولی زنها چهار برابر بیشتر از مردها اقدام به خودکشی ناقص ـ که به مرگ آنها منتهی نمی شود ـ می کنند.

میانگین خودکشی در میان یهودیان و اسرائیلیها با توجه به شرایط مختلف اجتماعی و میزان پیشرفت و عقب ماندگی فرق می کند. دورکایم در اواخر قرن نوزدهم میلادی اعلام کرد که میانگین خودکشی در میان اعضای گروههای یهودی در مقایسه با کاتولیکها و پروتستانها کمتر است. همچنین که درصد خودکشی در اسرائیل تا همین اواخر رو به کاهش بود، ولی همزمان با بالا گرفتن ناآرامیهای روحی روانی در کشور صهیونیستی، درصد خودکشی نیز افزایش یافت.

در سال 1984 میلادی 270 تن در اسرائیل دست به خودکشی زدند که 240 تن آنها یهودی بودند. این میزان خودکشی در مقایسه با ژاپن و کشورهای اسکاندیناوی که دارای میانگین بالایی از خودکشی هستند، زیاد نیست، ولی در مقایسه با بیشتر کشورهای غربی درصد بالایی به شمار می رود. تعداد کسانی که اقدام به خودکشی کرده، ولی ناکام مانده اند و برای معالجه رهسپار بیمارستان شده اند نیز به مرز 1400 تن رسد. این تعداد نیمی از رقم واقعی را تشکیل می دهد؛ زیرا معمولاً آمار دقیق اقدام به خودکشی به اطلاع افکار عمومی نمی رسد. البته ارقام یادشده شامل کسانی که در زندانها و یا بازداشتگاهها خودکشی می کنند، نمی شود.

برخی معتقدند که این آمارها دقیق نیست؛ زیرا ارزشهای دینی باعث می شود که خانواده ها از موارد خودکشی به عنوان حوادث معمولی یاد کنند. همچنین گفته می شود که برخی افراد به گونه ای خودکشی می کنند که یک حادثه معمولی به نظر برسد. تا خانواده خود را در تنگنا قرار ندهند. میانگینخودکشی در میان سربازان اسرائیلی در هنگام اشغال جنوب لبنان افزایش یافت. برخی یهودیان فالاشا نیز پس از اسکان در فلسطین به دلیل ناهمخوانی زندگی آنها با شرایط جدید، خودکشی کردند. بیش از سی سرباز پس از انتفاضه در سال 1989 خودکشی کردند و به همین دلیل ارتش اسرائیل برای اولین بار افسران متخصص در روان شناسی را به خدمت گرفت.

صهیونیسم از خودکشی دسته جمعی ستایش می کند و بیشتر شخصیتهای اسطوره های قومی مانند ماسادا، سامسون و حتی برکوخیا اسطوره هایی بر مبنای خودکشی است. یهوشواط حرکبی، یکی از اندیشمندان اسرائیلی، از گرایش به خودکشی در میان اسرائیلیها به عنوان "عوارض برکوخیا" نام می برد و نویسندگان غربی هم از عقده ماسادا سخن می گویند.

در اسرائیل نیز براساس تحقیقی که پرفسور "الن افطر" در دانشگاه تل آویو انجام داد، در سال 1995 از هر 100 هزار شهروند اسرائیلی پنج نفر اقدام به خودکشی کرده اند. در همین راستا پرفسور "یسرائیل اورباخ" (Yisrael Auerbach)در دانشگاه بارایلان با انجام تحقیقی در این خصوص اعلام کرد که آمار دقیقی از شمار افراد 10 تا 24 ساله که دست به خودکشی زده اند در دست نیست، ولی شمار افراد خودکشی کننده در آمریکا و اسرائیل تقریبا یکسان است. بر پایه تحقیق اورباخ 13 درصد از جوانان اسرائیل به فکر خودکشی هستند و پنج درصد در تلاش برای دست زدن به این اقدام می باشند که این امر نشانگر یک فاجعه ملی است.

"یونه حکلنی" رئیس بخش اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز در جلسه کمیته پارلمانی حقوق کودک در اسرائیل اظهار داشت که براساس آمار بیمارستانهای عمومی اسرائیل شمار جوانان 15 تا 19 ساله که از اواسط دهه 1990 تا سال 2002 اقدام به خودکشی کرده اند، به 129 مورد می رسد، اما شمار جوانان 20 تا 24 ساله ای که اقدام به خودکشیکرده اند به 120 نفر می رسد. بیشترین خودکشیها در سنین 16 و 17 سالگی صورت گرفته است.

برپایه آمار روان پزشکان اسرائیل میانگین سالانه خودکشی 350 نفر است، اما آمار اصلی بیشتر از این بوده و در پاره ای از اوقات به 600 مورد در سال رسیده است.

مآخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد پنجم، چاپ اول، پاییز 1382.
2. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، (حوزه اجتماعی)، 23/4/1383، شماره 2 ـ 223.
3. گزارشهای مرکز اطلاع رسانی فلسطین، 26/5 و 25/10/2003.