مونتفیوری، کلود (1938 ـ 1858)

کلود مونتفیوری (Claude Montefiore) روحانی یهودی و نوه سر مونتفیوری و اسحاق لئون گلد اسمید بود. در آکسفورد آموزش دید (و در آنجا به اندیشه های بنیامین جودیت، دانشمند لیبرال مسیحی، گرایش پیدا کرد. پس از آن در مدرسه علم یهودیت برلین تحصیل کرد تا حاخامی اصلاح طلب شد. البته او خود را همگام با یهودیت اصلاح طلب نیافت و به همین دلیل منصب یاد شده را نپذیرفت. وی با اسرائیل آبرامز و سولومون شختر آشنایی یافت و جوییش کوارتر ریویو را در سال 1888 با آبرامز تأسیس نمود.

درباره عقاید عبرانیان باستان چیدن سخنرانی داشت و آنها را با نام "گفتارهایی درباره اصل دین و تحولات آن در عقاید باستانی اسرائیل" چاپ و منتشر کرد.

مونتفیوری بنیانگذار لیبرال شمرده می شود کهشکل افراطی یهودیت اصلاح طلب است. او به همراه لیلی مونتاگو اتحادیه دینی یهودی را در سال 1902 تأسیس کرد. که بعدها متحول شد و نام اتحادیه لیبرال یهودی به خود گرفت.

مونتفیوری در سال 1911 رئیس کنیسه یهودیان لیبرال در لندن بود. او در سال 1926 به عنوان رئیس اتحادیه بین المللی یهودیان پیشرو انتخاب شد و تا زمان مرگ در این منصب باقی ماند. مونتفیوری با همکاری دانشمند کاتولیک، بارون فون هیوگل گروه پژوهشهای دینی لندن را تأسیس کرد. این گروه تشکیل یافته از روحانیانی بود که به شکل دوره ای به منظور بحثهای دینی گردهم می آمدند. مونتفیوری به مباحث مربوط به نقد "عهد عتیق" توجه خاصی داشت.

وی معتقد بود که تحقیقات جدید ثابت کرده است که بدون شک اسفار پنج گانه موسی به روزگار حضرت موسی باز نمی گردد و به عبارت دیگر وحی الهی نیست. البته این به معنای کنار گذاشتن شریعت و قانون نیست؛ زیرا قانون در درون انسان است و وحی آن را کشف می کند. بدین ترتیب، فرد به همان مرجعیت مطلق تبدیل می شود.

عملاً نیز می بینیم که یهودیت لیبرال می کوشد تا عقاید یهودی را با نیازهای اخلاقی و روانی یهودیان سازگار گرداند. به همین دلیل مونتفیوری سعی کرد تا یهودیت را امروزینه نماید به گونه ای که یهودیتی پیراسته از عقاید گذشته و در عین حال پایبند به اخلاق شرافتمندانه سر برآورد. او معتقد بود که هدف یهودیت لیبرال جهانی شدن و کاستن از اهمیت عناصر نژادی و قومی یهودیت است. وی همچنین اعتقاد داشت که دیدگاه یهود نسبت به خداوند، رابطه خدا با انسان و رابطه دین با اخلاق بسیار نزدیک به دیدگاه مسیحیت است، اما مترادف با آن نیست.

تفاوت یهودیت در این است که خداوند را نهفته در طبیعت و تاریخ و در عین حال منزه از آنها می داند. مونتفیوری به مسیحیت تمایل شدیدی داشت. هدف آثارش نیز به طور کلی عمق بخشیدن به درک مسیحیان نسبت به یهودیت و در عین حال عمقبخشیدن به درک یهودیان نسبت به تعالیم حضرت مسیح بود. به نظر می رسد که وی چشم به روزی دوخته بود که در آن اعتقاد جدیدی که در بردارنده ابعاد مثبت مسیحیت، یهودیت و دیگر ادیان باشد پدید آید. مونتفیوری معتقد بود که برخی ابعاد اخلاقی مثبت مسیحیت در اخلاقیات یهود یافت نمی شود و ابعادی عرفانی در "انجیل" وجود دارد که در عهد عتیق دیده نمی شود.

از نظر مونتفیوری، مسیح معلم بزرگی بود ولی قداست نداشت و به همین دلیل با هرگونه تلاشی برای همردیف قرار دادن عهد جدید با عهد عتیق و یا قرائت بخشهایی از عهد جدید در نمازهای یهودی مخالفت می کرد. آحاد هاعام به شدت دیدگاههای وی را مورد حمله قرار داد؛ زیرا اخلاقیات مبتنی بر عدالت آیین یهود با اخلاقیات مبتنی بر محبت مسیحیت کاملاً در تضاد است و امکان ندارد که فردی بتواند همزمان به این دو دیدگاه و نظام فکری ایمان داشته باشد.

کلود مونتفیوری درباره صهیونیسم معتقد بود که یهودیت اساسا یک گرایش دینی است و نه گرایش قومی سیاسی. دین از نظر وی موضوعی کاملاً حساس و مهم است و زندگی فرد دیندار را چنان پر می سازد که دیگر فرصت پرداختن به امور دیگری از قبیل مسائل سیاسی و قومی برای او باقی نمی ماند و بنابراین یهودیت همان "حکومت کاهنان" است. معنای این اصطلاح، تنها و تنها دینی و معنوی است؛ زیرا در غیر این صورت بسیار تناقض آمیز خواهد شد. افزون بر این مونتفیوری معتقد بود که دیدگاه جهانی و فراگیر یهودیت سبب می شود که محصور نمودن آن در قوم یا نژادی خاص بسیار دشوار گردد. به همین دلیل هر امتی که به آن ایمان آورد هویت سیاسی خود را از دست داده، به امتی دینی تبدیل می شود.

ایمان یهود به این که خدا یکی است و او پروردگار جهانیان است و طرفدار ملت خاصی نیست باعث تقویت این رویکرد می شود. بر این اساس مونتفیوری به شدت با صهیونیسم و وعده بالفور مخالفت کرد. مونتفیوری تألیفات متعددی داشت که مهم ترین آنها عبارت است از: خطوط اصلی یهودیتلیبرال (1920)، عهد عتیق و بعد از آن (1923) و گلچین حاخامی (1938).

مأخذ

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد پنجم، چاپ اول، پاییز 1382.