مهاجرت معکوس

از مشکلات مهم جامعه صهیونیستی، مهاجرت های معکوس یا مهاجرت از اسرائیل است. این پدیده که در عبری یریداه ـ به معنی هبوط ـ نامیده می شود؛ تازگی نداشته و در دوران قیمومت 17% از مهاجران یهودی را شامل می شد.

آمار دقیقی از مهاجرت های معکوس در دست نیست خصوصاً که بیشتر آنان بدون مجوز، فلسطین اشغالی را ترک کرده اند، بنابر آمار اسرائیل، مهاجران معکوس کسانی هستند که بیش از یک سال خارج از این رژیم به سر برده اند (غیر از دانشجویان خارج کشور) بنابراین، تعداد مهاجران معکوس تا پایان سال 1993 میلادی حدود 800,471 تن 500,10 مهاجران در سال ـ بوده و اگر تعداد مهاجران به اسرائیل 477,363,2 باشد نسبت مهاجرت معکوس 20% از جمعیت را تشکیل می دهد. این نسبت در اواسط دهه 70 میلادی 14% و در اوایل دهه 90 به 408% افزایش یافت... مهاجرت به اسرائیل در مجموع روند نزولی داشته و در برابر، مهاجرت معکوس از نیمه دهه 70 ـ به ویژه از جنگ 1973 ـ از 5400 نفر در سال های 1973 تا 1974 به 000,11 نفر در سال های 1975ـ1979 افزایش یافته است.

انتفاضه مردم فلسطین نیز در کرانه باختری و نوار غزّه عامل مهمی در افزایش این مهاجرت ها بوده و در سال اول این قیام 14600 تن فلسطین را ترک گفتند.

در زیر آمار مهاجرت معکوس را مورد توجه قرار می گیرد.

%%%محل جدول%%%

یکی از یهودیان عاصی با طنزی تلخ می نویسد:

"از دو هزار سال پیش، یهودیان جهان هر شب دست ها را به سوی آسمان برده و در حال دعا می گفتند: "سال دیگر در اورشلیم".

امروزه و بخصوص از جنگ اکتبر سال 1973 تنها امیدی که در سینه یهودیان وجود دارد این است که دست دعا به آسمان برده و می گویند: "سال آینده در نیویورک یا پاریس یا لندن یا مونیخ یا فرانکفورت" همه جا به جز اورشلیم."

نارضایتی یهودیان ایرانی از مهاجرت بهاسرائیل را به روشنی در اسناد ساواک می توان مشاهده کرد:

"مهاجرت یهودیان ایران به اسرائیل از سال 1327 شروع و هنوز هم [1337] ادامه دارد. لیکن 10% این مهاجرین به علل و جهاتی که ذیلاً به عرض خواهد رسید مصمم به مراجعت به ایران می باشند و حتی عده ای مراجعت و بقیه به علت تصمیمات شدید دولت اسرائیل قادر به بازگشت نمی باشند. به همین ترتیب مهاجرین یهودی ساکن هندوستان به این محظور گرفتار شده اند.

علت مراجعت اغلب از مهاجرین اختلاف مذهبی بین آنان می باشد. به این ترتیب که در مذهب یهود دو فرقه یکی به نام (سفارادی) و دیگری (اشک نازی) وجود دارد و دسته اول چندان به امور مذهبی پای بند نبوده و اکثراً از یهودیان ساکن آفریقا، خاورمیانه، خاور دور و قسمتی از آمریکا و همچنین فرانسه، هلند، بلژیک و اسکاتلند و دسته دوم (اشک نازی) عموماً در امور مذهبی متعصب و از یهودیان ساکن روسیه شوروی، لهستان، فرانسه، چکسلواکی [چک و اسلواکی] و آلمان شرقی و غربی می باشد و چون دسته اخیر افرادی جنگ دیده و کاردان و اغلب دکتر، پروفسور و مهندس بوده و پس از مهاجرت به اسرائیل پست ها و مشاغل حساس را اشغال نموده و غالباً به دایر کردن کارگاههای صنعتی، کشاورزی و هنری پرداخته اند لذا دسته اول را به بازی نگرفته و امتیازی نسبت به آنها برای خود قائل هستند.

مهاجرین یهودی ایرانی نیز عموماً از طبقه سوم و بی سواد بوده اند که فاقد هنر و معلومات می باشد و روی همین اصل در اسرائیل کاری از پیش نبرده و زندگی آنها مختل شده و اغلب قصد مراجعت به ایران را دارند. ضمناً عده ای از مهاجرین یهود ایرانی که به علت سختی وضع معیشت و اشتغال به کارهای بدنی از اسرائیل با خانواده های خود مراجعت نموده اند مجدداً پس از مدتی سرگردانی در ایران قصد مهاجرت و مجدد را دارند ولی از طرف آژانس مهاجرت یهود هزینه عزیمت مجدد آنها پرداخت نمی شود و حتی از بازگشت مجدد به اسرائیل جلوگیری می نمایند و این موضوع باعث نارضایتی یهودیان ایران شده است." (سند ساواک، شماره 2ـ3ـ3178، تاریخ 29/7/37)

در گزارش دیگر ساواک به ضبط و توقیف گذرنامه های یهودیان مهاجر ایرانی، به علت ممانعت از خروج آنها، اشاره شده است:

"در مسافرتی که مأمور ویژه به اسرائیل نموده مشاهده کرده که مأمورین اسرائیل (آژانس یهود) در فرودگاه تل آویو به محض ورود یهودیان ایرانی که دارای گذرنامه غیر مهاجرت هستند پس از رسیدگی و ثبت نام آنها در دفاتر مربوطه گذرنامه و مدارک آنها را اخذ و ضبط می نمایند که مجدداً مورد استفاده آنها قرار نگیرد و به طوری که استنباط گردیده دولتاسرائیل حتی الامکان می خواهد از خروج افراد جلوگیری و آن کسانی که از وضع اسرائیل ناراضی هستند از کشور خارج نشوند و مهاجرین یهودی ایرانی را به آن کشور جلب نماید و دوم استفاده از گذرنامه های مزبور در موقع لزوم برای مهاجرت دسته جمعی یهودیان ایرانی می باشد." (سند ساواک، شماره 2ـ3ـ6040، تاریخ 21/12/1339)

"دکتر داود صبی یکی از رؤسای اقلیت کلیمی در ایران می گفت اخیراً در کشور اسرائیل نسبت به مهاجرین ایرانی که به کشور اسرائیل مسافرت می نمایند سختگیری هایی می شود و روی این اصل عده زیادی از آنان در صدد مراجعت به ایران برآمده اند و در نتیجه اکنون مهاجرت کلیمیان ایران به کشور اسرائیل عملاً متوقف گردیده است." (سند شماره 26/312، تاریخ 11/1/1341)

طبق گزارش های ساواک، رفتارهای مبتنی بر تبعیض نژادی عامل عمده ای در مهاجرت معکوس ایرانیان یهودی بود:

"اطلاعات واصله از کشور اسرائیل حاکی است که جوانان مهاجر ایرانی در آن کشور از رفتاری که با آنها می شود ناراضی هستند زیرا آنان را پس از انجام خدمات سربازی روانه مزارع اشتراکی (موشا و کیبوص ها) نموده و روزانه 16 ساعت از آنها کار می کشند و کلیه محصول و حاصل دسترنج آنها را در مزارع اشتراکی دولت اسرائیل تحویل گرفته و در عوض فقط سالی 360 لیره اسرائیلی به آنها می دهند در حالی که با سایر مهاجرین اروپایی و آمریکایی این گونه رفتار نمی شود." (سند شماره 3491/312، تاریخ 7/9/1341)

در یکی از گزارش های ساواک درباره تمایل یهودیان ایرانی به خروج از اسرائیل به خروج از اسرائیل آمده است:

"در تاریخ 26/10/44 هنگامی که آقای علی اکبر فرازیان از فرودگاه تل آویو عازم تهران بوده آقای دکتر صدریه سرکنسول شاهنشاهی در برن که مقیم تل آویو می باشد به ایشان اظهار می نماید (در تاریخ 26/10/44) تعدادی از ایرانیانی که به اسرائیل مهاجرت و تابعیت کشور مزبور را پذیرفته اند از اینجانب تقاضای ملاقات نموده و در ضمن مراجعه اعلام داشته اند: "هر چند ما مدتی است از کشور خوددور هستیم و تابعیت کشور اسرائیل را قبول نموده ایم معذالک هنوز شاهنشاه آریامهر را حامی خود و کشور شاهنشاهی را وطن اصلی خود می دانیم، اخیراً مقامات اسرائیل خانه های ما را که در قسمت جنوب شهر است خراب نموده و با وجود آن که قرار بوده ما را به آپارتمان های حدید منتقل نمایند از این کار خودداری و اکنون حتی شب ها را در خیابان ها می گذرانیم بدین جهت در این زمینه ما به شما مراجعه و تقاضای کمک داریم."

آقای دکتر صدریه اظهار می نماید با توجه به اینکه از طرف پلیس تل آویو قبلاً تلفنی اطلاع دادند که در نظر است عده ای به نمایندگی کشور شاهنشاهی مراجعه نموده و تظاهراتی بر پا سازند اینجانب به ایرانیان مذکور اظهار داشتم شما تابعیت دولت اسرائیل را قبول نموده اید و اکنون نیز باید تابع مقررات کشور مزبور باشید. نمایندگان افراد مذکور که در حدود 300 یا 400 نفر هستند با توجه به اظهارات فوق محل نمایندگی را ترک و اعلام داشته اند که اگر به خواسته آنان تا روز سه شنبه 28 و یا چهارشنبه 29/10/44 ترتیب داده نشود و متفقاً در مقابل نمایندگی کشور شاهنشاهی تظاهراتی خواهند نمود.

نظر آقای دکتر صدریه این بوده است که در صورتی که ترتیبی اتخاذ گردد تا به نحوی که باعث ایجاد کدورت در روابط موجود بین دو کشور نشود مراتب در روزنامه های کشور شاهنشاهی درج تا از مهاجرت های بدون تعمّق ایرانیان به کشور اسرائیل به طور غیر محسوس جلوگیری شود مناسب خواهد بود.

توضیحاً به عرض می رساند برابر قوانین و مقررات کشور اسرائیل کسانی که خانه مسکونی آنان در قسمت جنوبی شهر تل آویو خراب می شود به آپارتمان های جدید منتقل [می شوند] و بهای آپارتمان مورد نظر به اقساط طویل المدت ضمن استهلاک قیمت خانه قبلی که از آنان اخذ گردیده است مستهلک خواهد شد." (سند ساواک، تاریخ 27/10/1344)

موضوع مهاجرت معکوس یهودیان ایرانی به قدری برای مقامات صهیونیستی ناگوار بوده که موجب بروز اختلافاتی در میان آنان گردید:

"آقای دکتر دوکین یکی از رؤسای آژانس یهودجهانی که از اورشلیم به تهران آمده و با آقای اسحاقیان که یکی از مأمورین اعزامی اسرائیل به ایران است در آژانس یهود ملاقات نمودند همچنین انجمن کلیمیان تهران نیز با وی تماس گرفته و چندین جلسه با حضور آقایان لیانون رئیس آژانس یهود ایران، امیدوار رئیس قسمت فرهنگی، نی ینو رئیس قسمت اطفال و کودکان مهاجر یهودی، آقای شمطوب، رکنی اعضاء آژانس در مورد اختلافات شدیدی که بین سفارت اسرائیل در ایران و با دکتر دوریل و ربی مئیر عرزی وزیر مختار روی داده و اختلافات به قدری شدید است که ربی مئیر عزری که سمت وزیر مختاری دارد چند روز است به اسرائیل مسافرت کرده تا طبق اظهار آقای اسحاقیان در تعویض آقای لبانون اقدام نماید و آمدن آقای دوکین از اداره مهاجرت اسرائیل به تهران بستگی به این اختلاف دارد.

نظریه منبع: مدتی است جداً مهاجرت یهودیان ایرانی به علت وخیم بودن اوضاع اقتصادی و غیره اسرائیل بسیار کم شده و برعکس دسته دسته یهودیان ایرانی مهاجر که هنوز 5 سال تمام در اسرائیل به سر نبرده اند به تهران (ایران) مراجعت می نمایند و اغلب با سرمایه در تهران مشغول خرید و فروش زمین می باشند. از طرفی این موضوع مقامات اسرائیل و آژانس مرکزی اسرائیل را سخت ناراحت نموده و کارکنان سفارت سعی دارند گناه را به گردن کارکنان[... ]آژانس یهود بگذارند. آقای دوکین پس از رسیدگی به این موضوع روز 15/12/45 به اسرائیل مراجعت کرده است." (سند ساواک، شماره 3242/ه 4، تاریخ 22/12/1345)

در یکی دیگر از گزارش های ساواک به موضوع پشیمانی یهودیان مهاجر ایرانی چنین اشاره شده است:

"مهاجرت یهودیان ایرانی مدتی است به کندی گراییده [است] با وجود این اخیراً انجمن کلیمیان تهران و آژانس یهود در ایران و از طرف دیگر نمایندگی های اسرائیل فشارهایی بر یهودیان ایران وارد که به مهاجرت بروند. آن هم با وعده و عیدهای بسیار که ترک تابعیت [ایران ]کنند. با برخوردهایی که با بسیاری از یهودیان ایرانی به عمل آمده و همگی اظهار ناراحتی می کنند. موقعی که به اسرائیل مهاجرت کرده اند با مشکلات بسیاری مواجه شده اندو از این که ترک تابعیت نموده اند بسیار پشیمان می باشند و حتی گرفتاریهای زیادی برای وزارت امور خارجه و اداره گذرنامه فراهم کرده اند." (سند ساواک، شماره 44286/20، ه 41، تاریخ 28/11/1350)

در گزارش خواندنی دیگر ساواک درباره مهاجرت معکوس یهودیان ایران آمده است:

از یکصدوبیست هزار [000/120] یهودی ایرانی و ایرانی الاصل مقیم اسرائیل در حدود یک هزار خانواده هنوز تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده و سالانه برای تهدید و یا تجدید گذرنامه خود به کنسولگری نمایندگی سیاسی شاهنشاهی مراجعه می کنند. در میان ایرانی های مقیم اسرائیل نارضایی هایی بر اثر موانعی که برای بازگشت آنها به ایران وجود دارد موجود است.[...] اکثریت قریب به اتفاق ایرانی الاصل های مقیم اسرائیل مایلند بتوانند تابعیت قبلی خود را به دست آورده و به ایران مراجعت کنند. (سند ساواک، شماره 1677، تاریخ 24/4/1335) ن. ر: کوچ یهودیان از فلسطین.

مأخذ:

1. اقتباس از: سازمان های یهودی و صهیونیستی در ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، تهران، بهار 1384.