شرم الشیخ اجلاس ـ 2000

مقدمه:

در پی دیدار آریل شارون از مسجدالاقصی و کشتار بی رحمانه مسلمانان نمازگزار فلسطینی، بار دیگر انتفاضه در سرزمینهای اشغالی شعله ور شد. از سرگیری انتفاضه موقعیتی را فراهم کرد تا روند مذاکرات صلح خاتمه یافته و مبارزات مسلحانه برای نابودی کامل رژیم صهیونیستی گسترش یابد.

علی رغم شهید شدن بیش از صد تن و زخمی شدن هزاران تن از مردم فلسطین در سرزمینهای اشغالی، تمام مجامع بین المللی بر آن شدند تا این قیام انتفاضه را در سرزمینهای اشغالی خاموش سازند، زیرا این میل و خواسته مقامات رژیم صهیونیستی بود تا درگیریها و خشونتها در منطقه پایان پذیرد و روند مذاکرات صلح از سرگرفته شود. چرا که در غیر این صورت (وجود درگیری و مبارزات مسلحانه اسرائیلیها و فلسطینیان) امنیت اسرائیل و در حدی وسیع تر موجودیت رژیم صهیونیستی را تهدید می کرد.

بنابراین به منظور جلوگیری از به وقوع پیوستن چنین امری رژیم صهیونیستی و حامیان وی تلاش کردند تا با تحت فشار قرار دادن فلسطینیان به موج درگیریها و انتفاضه جدید پایان بخشند.

از جمله تلاشهایی که به منظور پایان دادن به درگیریها و خاموش کردن انتفاضه انجام گرفت برگزاری اجلاس پاریس (13/7/1379 ـ 4 اکتبر 2000) بود که پس از گذشت پنج روز از شروع درگیریها در سرزمینهای اشغالی، آغاز شد. این مذاکرات با حضور یاسر عرفات رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، ایهود باراک، نخست وزیر رژیمصهیونیستی، مادلین آلبرایت وزیر خارجه آمریکا، ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه و کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل متحد تشکیل شد. هر چند در این اجلاس به طور شفاهی و بدون امضای توافقنامه ای آتش بس اعلام شد، اما درگیریها همچنان ادامه یافت حتی بر شدت حملات رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان افزوده شد و هلیکوپترهای ارتش اسرائیل، رام ا... و غزه را به موشک بستند.

پس از ناکام ماندن اجلاس پاریس، اجلاس شرم الشیخ با شرکت حسنی مبارک رئیس جمهور مصر، مادلین آلبرایت و یاسر عرفات در روز پنجشنبه (14/7/1379 ـ 5 اکتبر 2000) برگزار شد. حسنی مبارک از ایهود باراک نیز برای شرکت در اجلاس و پایان دادن به درگیریها دعوت به عمل آورده بود اما باراک از حضور در این اجلاس امتناع کرد. بنابراین این اجلاس نیز بدون دستیابی به توافقی ناکام ماند. و مادلین آلبرایت از هیأتهای مذاکره کننده اسرائیلی و فلسطینی دعوت کرد برای ادامه گفت وگوها بار دیگر به واشنگتن بازگردند.

تا اینکه بیل کلینتون و کوفی عنان با تلاش بیشتری برای پایان دادن به موج درگیریها به تکاپو افتادند. کوفی عنان با سفر به منطقه و دیدار با مقامات اسرائیلی و فلسطینی درصدد بود تا با برگزاری اجلاسی زمینه های دستیابی به پایان مخاصمات را فراهم آورد. پس از رایزنیهای کوفی عنان و حسنی مبارک و ملک عبدا... پادشاه اردن و بیل کلینتون، مذاکرات شرم الشیخ دیگری به منظور خاموش کردن شعله های انتفاضه شکل گرفت.

الف ـ واکنش فلسطینیان در قبال اجلاس:

مذاکرات شرم الشیخ با واکنشهای متفاوتیروبه رو بود. پیش از آغاز مذاکرات شرم الشیخ فلسطینیان در نوار غزه و کرانه باختری به تظاهرات پرداختند تا از این طریق مخالفت خود را با اجلاس شرم الشیخ ابزار کنند. تظاهرکنندگان از عرفات خواستند که در اجلاس شرم الشیخ شرکت نکند و هیچ گونه امتیازی به اسرائیل ندهد.

علاوه بر این، گروهها، احزاب و جنبشهای فلسطینی از قبیل جهاد اسلامی، حماس، جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین، جنبش آزادی بخش ملی فلسطین (فتح انتفاضه) و جبهه خلق برای آزادی فلسطین از عرفات خواستند تا اجلاس را تحریم کند. فلسطینیها از این بیم داشتند که عرفات متقاعد شود که تصمیماتی مخالف نظر مردم بگیرد مثلاً دستور بازداشت مجدد رهبران حماس و جهاد اسلامی را که از زندان آزاد شده اند صادر نماید و یا حکم بازداشت عاملین قتل دو سرباز اسرائیلی را صادر کند.

این ترس فلسطینیان به واقعیت پیوست و رئیس تشکیلات خودگردان در برابر خواسته های آمریکا و اسرائیل تسلیم و حاضر شد که شرایط آنها را بپذیرد و اسرای آزاد شده حماس و جهاد اسلامی را بازداشت و به زندانها بازگرداند.

ب ـ برگزاری اجلاس:

مذاکرات شرم الشیخ با محور اصلی آتش بس میان طرفین اسرائیلی ـ فلسطینی و با شرکت بیل کلینتون، یاسر عرفات، ایهود باراک، ملک عبدا...، حسنی مبارک، خاویر سولانا دیپلمات بلندپایه اتحادیه اروپا، روز دوشنبه (25/7/1379 ـ 16 اکتبر 2000) در مصر برگزار شد.

نشست شرم الشیخ با سخنان مبارک، به عنوان میزبان نشست و کلینتون کار خود را آغاز کرد. کلینتونگفت که اجلاس شرم الشیخ سه هدف را دنبال می کند: 1ـ قطع خشونت 2ـ از سرگیری همکاری میان اسرائیل و فلسطین 3ـ تعیین مکانیزمی برای جلوگیری از تکرار درگیری.

در طول مذاکرات شرم الشیخ روابط یاسر عرفات و ایهود باراک بسیار سرد بود. در ابتدای مراسم و دیدار رهبران با یکدیگر، عرفات و باراک با یکدیگر دست دادند ولی با یکدیگر صحبت نکردند. مذاکرات و گفت وگوهای بین صائب عریقات مذاکره کننده فلسطینی و شلومو بن آمی سرپرست وزارت خارجه اسرائیل انجام می گرفت که این دیدارها نیز بسیار پرتنش بود و هر یک طرف دیگری را به عنوان مسئول تشدید درگیریها متهم می کرد. تنش بین طرفین به حدی بالا بود که انتظار نمی رفت مذاکرات به نتیجه برسد. به طوری که بالا گرفتن اختلافات بین بن آمی و عریقات منجر به وقفه ای نیم ساعته در جریان نشست شرم الشیخ شد.

علی رغم اختلافات و درگیریهای مقامات اسرائیلی و فلسطینی طرفین پس از دو روز مذاکره در شرم الشیخ توانستند به توافق رسیده و در پایان بیانیه ای صادر نمایند. شایان ذکر است که هنگام قرائت بیانیه یاسر عرفات و ایهود باراک در کنار بیل کلینتون قرار داشتند اما باراک و عرفات با یکدیگر دست ندادند و این امر بیانگر این بود که عرفات و باراک چندان به یکدیگر اعتماد ندارند.

ج ـ بیانیه پایانی اجلاس:

در پایان نشست شرم الشیخ یک بیانیه صادر و توسط کلینتون قرائت شد که به شرح ذیل بود.

1ـ هر دو طرف (اسرائیلی ـ فلسطینی) توافق کردند بیانیه هایی را در مورد قطع خشونت صادر وتدابیری برای از میان برداشتن تنش اتخاذ کنند. همچنین طرفین با بازگشت به شرایط نظامی، امنیتی و ارتباطی پیش از شروع بحران موافقت نمودند.

2ـ آمریکا با کمک اسرائیل و فلسطین و با مشورت دبیرکل سازمان ملل یک هیأت حقیقت یاب درباره رویدادهای هفته های اخیر به منظور پیشگیری از تکرار آنها تشکیل خواهد داد. گزارش کمیته را شخص رئیس جمهور آمریکا به کمک دبیرکل سازمان ملل و با مشورت طرفهای درگیر تنظیم خواهد کرد. گزارش نهایی پیش از انتشار باید به امضای رئیس جمهور آمریکا برسد.

3ـ برای بررسی عمق و ریشه هایی بحران اخیر در روابط اسرائیل و فلسطینیها باید به مسیر از سرگیری روند صلح بازگشت و برای دستیابی توافقنامه قطعی و نهایی صلح تلاش کرد و چنین توافقی باید براساس قطعنامه های 242 و 338 شورای امنیت به دست آید.

پس از پایان اجلاس شرم الشیخ باراک ابراز خرسندی عمیق کرد و گفت همه هدفهای مهمی که وی برای دستیابی به آن در این کنفرانس شرکت کرده است در بیانیه پایانی اعلام شده است.

بیانیه کلیه مسئولیتهای خاموش کردن انتفاضه را بر عهده تشکیلات خودگردان گذاشت زیرا اسرائیل و آمریکا به این نتیجه رسیده بودند که خاموش کردن شعله های انتفاضه از عهده ارتش اسرائیل خارج شده است و باید این انتفاضه به دست خود فلسطینیان کنترل شود. آمریکا قصد داشت با کنترل انتفاضه و ایفای نقش محوری در آن، موقعیت حزب دموکرات را در انتخابات آینده آمریکا بهبود بخشد و حمایت یهودیان و صهیونیستها را جلب نماید.

عرفات حتی نتوانست بندی را مبنی بر تشکیلکمیته تحقیق بین المللی برای شناسایی مسئول ناآرامیهای سه هفته اخیر در مناطق خودگردان در بیانیه پایانی بگنجاند. در حالی که تمامی بندهای بیانیه، اهداف رژیم صهیونیستی را برآورده ساخت.

مأخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی علمی ندا، ضمیمه ویژه شماره 69 و 70.