شاو، کمیسیون

قیام سال 1929 در فلسطین باعث شدنگرانی های بریتانیا از اوج گیری مخالفت اعراب با سیاست های این دولت در حمایت از طرح صهیونیستی، افزایش یابد. انگلیسی ها دریافتند که درگیری های ایجاد شده میان شهروندان فلسطینی از یک سو و مهاجران صهیونیست و حکومت سرپرستی از طرف دیگر می تواند به دیگر مناطق در داخل و خارج فلسطین گسترش یابد و منافع بریتانیا در منطقه را تهدید کند. در تلاشی که برای مهار بحران صورت گرفت، لرد پاسفیلد ـ وزیر مستعمرات بریتانیا در آن زمان ـ به سرعت کمیسیونی به ریاست والتر شاو (Shaw) (قاضی انگلیسی) برای بررسی حوادث این قیام تشکیل داد.

علت اصلی این قیام ادعای مالکیت مهاجران صهیونیست نسبت به دیوار غربی حرم مسجدالاقصی (دیوار براق) بود.

کمیسیون (Commission) کار خود را در اواخر سپتامبر 1929 آغاز کرد. ابتدا شهادت تعدادی از کارمندان ارشد دولت سرپرستی را مورد توجه قرار داد و به اطلاعاتی درباره شرایط اقتصادی شهروندان فلسطینی و میانگین های مهاجرت یهودیان به فلسطین و نهادهای نمایندگی طوایف (فرقه ها) دست پیدا کرد. پس از آن، کمیسیون جلسات استماع را تشکیل داد که در آن، آژانس یهود نماینده مستوطنان یهودی به شمار می رفت و کمیته اجرایی (منتخب کنگره هفتم عربی ـ فلسطینی در سال 1927) هم نماینده فلسطینیان کار کمیسیون دو ماه طول کشید. پس از آن، اعضای کمیسیون به لندن رفتند و پس از دو ماه گزارشی تهیه کردند که در مارس 1930 به وزیر مستعمرات بریتانیا ارائه شد.

کمیسیون اعراب را در شروع کردن ماجرا مقصر دانست؛ اما در گزارش خود ذکر کرد علت واقعیشعله ور شدن آتش درگیری ها رفتارهای تحریک آمیز مهاجران صهیونیست بوده است. علاوه بر این، فعالیت های صهیونیستی مربوط به کوچاندن فلسطینیان و تصرف زمین هایشان باعث نگرانی و عدم امنیت اقتصادی آنان شده است. فلسطینی ها همچنین نگران افزایش اختیارات آژانس یهود از طرف دولت سرپرستی هستند. مهم ترین توصیه های کمیسیون بدین شرح بود:

1. صدور بیانیه صریحی از سوی دولت بریتانیا درباره وظایف اتباع خود در فلسطین و در عین حال تبیین معنا و مفهوم و هدف احکام سند سرپرستی و خصوصاً مسائل مربوط به حقوق طوایف غیریهودی در فلسطین.

2. تبیین دقیق بند مربوط به وظایف آژانس یهود (مذکور در سند سرپرستی) تا بتوان تأکید کرد حق مشارکت در دولت فلسطین در میان امتیازاتی که آژانس به موجب این بند از آن برخوردار است، وجود ندارد.

3. محدود کردن انتقال مالکیت اراضی، حمایت از کشاورزان فلسطینی و ممانعت از اخراج آنان از زمین های کشاورزی شان؛ به منظور جلوگیری از ناآرامی ها در آینده.

4. فرو نشاندن خشم و نفرت شهروندان فلسطینی با توجه به محرومیت آنان از داشتن یک دولت مستقل؛ زیرا ادامه اوضاع کنونی بر مشکلات دولت سرپرستی خواهد افزود.

5. صدور بیانیه صریحی درباره مهاجرت یهودیان به فلسطین و بررسی راه های سازماندهی و محدود کردن مهاجرت.

6. تشکیل کمیسیون بین المللی زیر نظر شورای جامعه ملل برای تعیین حقوق فلسطینیان و مهاجرانیهودی در دیوار براق.

گزارش کمیسیون با مخالفت محافل صهیونیستی روبه رو شد؛ اما اعراب با نوعی رضایت آمیخته با احتیاط با آن برخورد کردند. بر مبنای پیشنهادهای این گزارش، کمیسیون دیوار براق تشکیل شد. همین گزارش یکی از عوامل صدور کتاب سفید 1930 نیز بود.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.