رابین، اسحاق، مذاکرات دو جانبه کنفرانس صلح خاورمیانه در دوره نخست وزیری

قبل از برگزاری دور هفتم مذاکرات اعراب و اسرائیل، همه طرفهای عربی شرکت کننده در گفت وگوهای صلح علی رغم خوشبینی های قبلی خود، نسبت به نتایج دور ششم اظهار نارضایتی کرده و مشترکا اسرائیل را عامل شکست مذاکرات معرفی نمودند. علاوه بر آن مسأله انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز که ذهن شرکت کنندگان را به خود جلب کرده بود و همراه با اظهار نظرهای طرفهای شرکت کننده در گفت وگوهای صلح واشنگتن حاکی از عدم خوشبینی به نتایج این دور گفت وگوها بود اسرائیل با اندک تغییر جزئی در مواضع و طرحهای خود بیشترین اظهار نظر را کرد و در صدد جلب نظر هیأتهای فلسطینی و اردنی برآمد.

اسحاق رابین در یک مصاحبه، نقطه نظرات رژیم صهیونیستی را در مورد مذاکرات صلح بیان داشت که مهمترین نکات آن چنین بود.

1 ـ تأکید بر ادامه احداث شهرکهای یهودی نشین که قبل از دور ششم صحبت از توقف آن بود.

2 ـ تشکیل هرگونه دولت مستقل فلسطین، با اظهار اینکه فلسطینیان برای تأسیس دولت مستقل فلسطینی بلندپروازی می کنند.

3 ـ عدم توانایی اردن در تأثیرگذاری برفلسطینیان.

4 ـ تأکید بر اهمیت گروههای دهگانه فلسطینی مستقر در سوریه و اینکه مشکل کنونی، گروه عرفات نیست بلکه گروههای مخالف دهگانه مشکل اصلی می باشند.

5 ـ لبنان تحت حمایت سوریه بوده و مذاکرات این کشور در پرتو نتایج مذاکره با سوریه باشد.

به دنبال مواضع رابین، یاسرعرفات در صدد جلب اعتماد صهیونیستها برآمد و طی مصاحبه ای آمادگی خود را برای دیدار با اسحاق رابین در هر زمان و مکان اعلام نمود.

سرانجام هفتمین دور مذاکرات اعراب و اسرائیل در زمان ریاست جمهوری [[بوش، جورج، فرایند صلح با اسرائیل در دوره ریاست جمهوری|جورج بوش]] در روز 21/10/1992 در واشنگتن آغاز شد. تبلیغات و جو حاکم بر دور هفتم به گونه ای بود که برخلاف دور ششم که کنفرانس صلح با جار و جنجال تبلیغاتی شروع شد. این دور بدون تبلیغات و سر و صدا انجام گرفت و با وجودی که در محافل منطقه ای و جهانی انتظار می رفت این دور مذاکرات به پیشرفت محدودی برسد ولی در مرحله اول بدون هیچ گونه نتیجه ای به کار خود پایان داد.

در این مرحله الیاکین روبنشتایی رئیس هیأت مذاکره کننده اسرائیل به هیأت مشترک اردنی ـ فلسطینی گفت: پیشنهادهای اسرائیل در برگیرنده صلحی مرحله ای است که به تغییرات ریشه ای در وضعیت فلسطینیان منجر می شود. صلح مرحله ای با صلح دائمی تفاوت دارد و این امکان باقی است که در مذاکرات بعدی به توافقات دائمی دست یابیم. وی افزود پیشنهاد ما به فلسطینیان ایجاد شورای اداری با اختیارات زیاد در زمینه های زیر ساختی و زمین و آب می باشد و لازم است در این زمینه ها مذاکره کرد.

اختیارات شورای اداری قوانین قانونی را نیز در برمی گیرد و امکان توافق در مورد خودمختاری به فلسطینیان بستگی دارد و ما آماده ایم درباره همه مسائل به مذاکره گسترده و عمیق بپردازیم البته همگان تأکید می کنند که این مسائل پیچیده اند مثلاً کرانه غربی و نوار غزه دو منطقه از هم جدا هستند و در رابطه با آنها توافقات امنیتی ضروری است و مسأله اشتغال به کار فلسطینیانی سرزمینهای اشغالی در مرحله انتقالی نیز قابل بحث می باشد.

در این رابطه برخی مسئولین رژیم صهیونیستی اظهار داشتند که اسرائیل طرح خود را در مورد خودمختاری اراضی اشغالی تغییر داده است بدین صورت که فلسطینیان مجلسی انتخاب کنند که بخشی از اختیارات نظامی اسرائیل را داشته باشد. در این راستا آمریکا قبل از انتخابات ریاست جمهوری خود، با آگاهی از اینکه سوریه می تواند کلید حل بحران خاورمیانه باشد و در صورت کوتاهی و نرمش آن در مذاکرات صلح، دیگر طرفهای عربی به ویژه فلسطینیان نیز حاضر به دادن امتیاز بیشتر به اسرائیل هستند در صدد شکستن دیوار بین سوریه و اسرائیل برآمد و لذا اسرائیل را مجبور به اعطا بعضی امتیازات به سوریها نمود از جمله اینکه هیأت اسرائیلی در دیدار با هیأت سوری اعلام کرد که شکل نوینی از پیشنهادات قبلی را ارائه خواهد داد که به اصل مشکل یعنی ماهیت صلح و امنیت و زمین می پردازد و این سه مسأله مجموعه واحدی را تشکیل می دهد.

وی افزود که در این پیشنهادها کلمه عقب نشینی به نحو محتاطانه ای گنجانده شده است. رادیو اسرائیل نیز به نقل از این هیأت گزارش داده بود که پیشنهادها شامل آمادگی اسرائیل در عقب نشینی از جولان است در حالی که اسحاق رابین نخست وزیر رژیم صهیونیستی اعلام کرد که: اسرائیل از بلندیهای جولان عقب نخواهد نشست اما پیشنهاد کرده استچند کیلومتر از مناطق مرزی می تواند در چارچوب یک موافقتنامه صلح با سوریه بازگردانده شود!

سرانجام هفتمین دور مذاکرات اعراب و اسرائیل، در حالی که جو انتخابات آمریکا از یک سو و تحولات جنوب لبنان و نبرد مقاومت، اسلامی با صهیونیستها از سوی دیگر بر آن سایه افکنده بود همراه با اعلام مواضع کشورهای عربی شرکت کننده در مذاکرات، و فلسطینیان و حتی عرفات مبنی براینکه مذاکره میان آنها و اسرائیل به بن بست رسیده و سیاستهای شامیر و رابین به بن بست صلح میان فلسطینیان و اسرائیل منجر شده است بدون هیچ گونه پیشرفت و دستاورد مهم و اصولی به کار خود پایان داد و همانند دیگر دوره های قبلی امید کشورهای عربی برای دسترسی به یک صلح فراگیر با اسرائیل قطع و خواب و خیال آنها همچون سرابی در بیابان محو و از نظرها دور شد.

سوریه پیشنهادات جدید اسرائیل که برای اولین بار در آن کلمه "عقب نشینی" گنجانده شده را رد کرد، در این خصوص موفق علاف رئیس هیأت سوری گفت: "چیز جدیدی برای گفتن وجود ندارد و در پیشنهاد اسرائیل هیچ چیز جدیدی نیست."

مذاکرات هیأتهای لبنانی و اسرائیلی نیز در بحث پیرامون تشکیل کمیته ای نظامی برای بررسی مسائل امنیتی در جنوب گره خورده بود زیرا اسرائیل پیشنهاد کرده بود کمیته جداگانه ای برای بررسی مسائل امنیتی تشکیل شود در حالی که هیأت لبنانی ترجیح می داد کارشناسان نظامی در هیأتهای اصلی شرکت داشته باشند و بالاخره نتایج این مذاکرات با حملات نیروهای مقاومت اسلامی لبنان به مواضع تحت اشغال اسرائیل بار دیگر به نقطه صفر رسید.

حیدر عبدالشاقی رئیس هیأت فلسطینی در رابطه با پیشنهادات جدید اسرائیل نیز اعلام کرد که به چیز جالبی دست نیافته است و هیأت فلسطینی پاسخ خود را به پیشنهاد اسرائیل اعلام خواهد کرد.

تنها جناحی که در این دور از مذاکرات اعلام شد که به نتایج اولیه رسیده است مذاکرات اردن با اسرائیل بود. دو هیأت در پایان مذاکرات خود اعلام کردند که به توافقی اولیه در مورد دستور کار برای رسیدن به یک معاهده صلح کامل دست یافته اند. (نک: توافقنامه اردن و اسرائیل، سند ـ اکتبر 1992) مفاد این توافقنامه که تحت عنوان "سند توافقنامه اردن و اسرائیل" در مورخه 27 اکتبر 1992 بین هیأت اسرائیل و اردن امضا شد چنین اعلام گردید:

اول ـ هدف: تحقق صلح عادلانه، پایدار و جامع میان کشورهای عربی و فلسطینیان و اسرائیل به گونه ای که سازگار با دعوتنامه کنفرانس مادرید باشد.

دوم ـ عناصر مذاکرات صلح اردن و اسرائیل:

1 ـ جست وجوی راههایی برای رسیدن به وضعیت صلح مبتنی بر جنبه های مختلف در قطعنامه 242 و 338 شورای امنیت.

2 ـ امنیت:

الف ـ خودداری هر یک از طرفین از دست زدن به اعمال و فعالیت هایی که ممکن است بر امنیت طرف دیگر تأثیر منفی بگذارد و یا در مورد نتایج نهایی مذاکرات از قبل حکم نماید.

ب ـ خودداری از خطرات امنیتی ناشی از تمامی انواع تروریسم.

ج ـ 1 ـ پای بندی متقابل طرفین نسبت به عدم تهدید یکدیگر از طریق استفاده از همه گونه انواع زور و عدم استفاده هر یک از طرفین از سلاح علیه طرف دیگر از جمله سلاحهای متعارف یا غیر متعارف با قدرت تخریبی زیاد.

ج ـ 2 ـ پایبندی متقابل به عنوان یک مسألهدارای اولویت و در اسرع وقت ممکن به کوشش در جهت ایجاد یک منطقه عاری از سلاحهای دارای قدرت تخریبی زیاد، متعارف و غیر متعارف. و این هدف باید در چارچوب صلح همه جانبه و پایدار و مبتنی بر آشتی و انعطاف پذیری و پرهیز از به کارگیری زور تحقق یابد.

د ـ ترتیبات امنیتی و اقدامات امنیتی مورد توافق برای ایجاد اعتماد.

3ـ آب:

الف ـ تأمین سهمیه های آب استحقاقی دو طرف.

ب ـ جست وجوی راههایی برای جلوگیری از کاهش آب (جست وجوی راههایی برای جبران کمبود آب)

4 ـ پناهندگان و آوارگان

ایجاد راه حل عادلانه و مورد توافق برای جنبه های دوگانه مشکل پناهندگان و آوارگان بر مبنای قوانین بین المللی.

5 ـ مرزها و موضوعات منطقه ای (مرزها و موضوع اراضی)

حل موضوعات منطقه ای و ترسیم مشخص و مورد توافق مرزهای بین المللی بین اردن و اسرائیل با مراجعه به مرزهای تعیین شده دوره قیمومیت بدون اجحاف به وضعیت سرزمینهایی که در حال حاضر تحت سلطه حکومت نظامی اسرائیل می باشد. دو طرف مرزهای بین المللی فوق را محترم و نسبت به آنها پای بند می شوند.

(حل مسایل مربوط به اراضی و توافق در مورد ترسیم روشن مرزهای بین المللی بین اسرائیل و اردن با استناد به مرزهای دوره قیمومیت انگلیس بدون برخورد با وضعیت سرزمینهایی که در حال حاضر تحت مدیریت غیر نظامی اسرائیل هستند. دو طرف این مرزهای را بین المللی محترم شمرده و نسبت به آنها پای بند می شوند).

6 ـ شناسایی امکانات همکاری دوجانبه در زمینه های زیر در چارچوب منطقه ای و هرگاه مناسب تشخیص داده شود:

الف ـ در زمینه منابع طبیعی

ـ آب، انرژی و محیط زیست

ـ توسعه فلات اردن

ب ـ منابع انسانی

ـ جمعیت

ـ اشتغال

ـ بهداشت

ـ آموزش

ـ مبارزه با مواد مخدر

ج ـ زیربنا

ـ حمل و نقل دریایی و هوایی

ـ ارتباطات

د ـ زمینه های اقتصادی از جمله جهانگردی

7 ـ تعیین مراحل بحث و توافق و اجرای بندهای فوق از جمله مکانیسم برای مذاکره در زمینه های تعیین شده.

8 ـ گفت وگوها در خصوص مسایل مربوط به دو جبهه (مذاکرات دوجانبه و چندجانبه) طبق توافق مقرر می گردد.

سوم ـ انتظار می رود که تلاشهای فوق الذکر نهایتا ـ و پس از دستیابی به راه حلهایی برای عناصر دستور کار به گونه ای که مورد رضایت طرفین باشد ـ به معاهده صلح بیانجامد.

(سوم: از قرار معلوم انتظار می رود که این کوشش به یک معاهده صلح ناشی از روند راه حلهای مورد رضایت طرفین درباره موضوعات فوق الذکر منجر گردد).

توافق اعلام شده فوق بین اردن و اسرائیل به عنوان اولین موفقیت در ورود به مسائل زیربنایی در مذاکرات دوجانبه اعلام گردید، و علی رغم اینکه اعراب کوشید تا این دور مذاکرات بتواند عاملی برای پیروزی [[بوش، جورج، فرایند صلح با اسرائیل در دوره ریاست جمهوری|جورج بوش]] در انتخابات آمریکا گردد اما با موضع گیری تند اسرائیلیها که چندان مایل به روی کار آمدن [[بوش، جورج، فرایند صلح با اسرائیل در دوره ریاست جمهوری|جورج بوش]] نبودند با شکست روبه رو شد و نهایتا بوش شکست خورد.

هشتمین دور مذاکرات دوجانبه صلح خاورمیانه:

علی رغم اوضاع و شرایط نامناسب سیاسی خاورمیانه و شکست [[بوش، جورج، فرایند صلح با اسرائیل در دوره ریاست جمهوری|جورج بوش]] در انتخابات ریاست جمهوری و تبعید بیش از 400 نفر فلسطینی از سرزمین خود توسط دولت ائتلافی کارگر اسرائیل که جو نامساعدی را برای ادامه مذاکرات طرفهایعربی شرکت کننده در فرایند صلح خاورمیانه فراهم آورده بود، هشتمین دور مذاکرات اعراب و اسرائیل تحت فشار آمریکا اعلام گردید اما هیأت فلسطینی شرکت کننده در مذاکرات به عنوان اعتراض به تبعید 400 فلسطینی به جنوب لبنان دور هشتم مذاکرات با اسرائیل را تحریم کرد و عملاً این دور گفت وگوها همانند دیگر دوره های قبلی بدون نتیجه پایان یافت.

ادوارد جرجیان مدیرکل امور خاورمیانه در وزارت خارجه آمریکا، ضمن اعتراف به شکست دور هشتم مذاکرات، پیشرفت در فرایند صلح را بسیار اندک توصیف کرد و اقرار نمود که آینده صلح در پرده ای از ابهام پیچیده شده است. وی در همان مصاحبه نیز اظهار داشت که با وجود دشواریهای موجود، برای برقراری صلح راستین در سال 1993 فرصت فراهم است. (ن. ر: کلینتون، بیل، فرایند صلح خاورمیانه در دوره ریاست جمهوری ـ)

مأخذ:

1. صفاتاج، مجید: سراب صلح، دور هفتم و هشتم مذاکرات، روزنامه اطلاعات، ضمیمه، 14 ـ 12/4/1372.