گردشگری در اسرائیل

جذب یهودیان از گوشه و کنار جهان واسکان آنها در اسرائیل، یکی از مهمترین عوامل ادامه موجودیت این کشور از سال 1948 بوده است. رژیم صهیونیستی انتقال همه یهودیان دنیا به اسرائیل را مطابق اعلامیه استقلال این کشوردراولویت برنامه های خود قرار داده است. در این راستا، یکی از راههای تحقق ایده انتقال یهودیان سراسر دنیا به اسرائیل، توسعه گردشگری از طریق ایجاد مراکز خاص است. این مراکز (نظیر مرکز برث رایت) با هدف جذب بازدیدکنندگان یهودی از اسرائیل و تقویت پیوندهای قومی، فرهنگی و اجتماعی جوامع یهود، ایجاد احساس همبستگی میان یهودیان جهان و برقراری ارتباط میان آنها به وجود آمده اند.

به طور کلی باید گفت که صنعت گردشگری اسرائیل گسترش چشمگیری داشته و اگر اوضاعامنیتی این کشور آرام تر بود، می توانست بیش از پیش گسترش یابد. چنانچه در سال 2000، شمار گردشگرانی که به اسرائیل سفر کردند، از 4/2 میلیون نفر فراتر رفت، اما با آغاز انتفاضه الاقصی و ناآرامی ناشی از آن، شمار گردشگران کاهش یافت و حتی به زیر یک میلیون نفر سقوط کرد ولی در سال 2005، ورود گردشگران به تدریج افزایش یافت، به طوری که در این سال یک میلیون و 902 هزار و 700 نفر از اسرائیل دیدن کردند. در این رابطه آبراهام هیرچسون وزیر سابق گردشگری اسرائیل، سال 2006 اعلام کرد که هدف نهایی اسرائیل، در زمینه گردشگری، ورود پنج میلیون گردشگر به این کشور تا سال 2011 است.

وی همچنین پیشاپیش به مناسبت شصتمین سال تأسیس این رژیم، سال 2008 را به عنوان سال جهانگردی اعلام کرد.

شایان ذکر است که جنگ لبنان در ژوئن 2006، باعث کاهش رونق گردشگری در اسرائیل شد، به طوری که وزارت گردشگری، 50 میلیون دلار برای بهبود وضعیت گردشگری در سه سال آینده درخواست کرد.

علاوه بر این باید اشاره کرد که طبق گزارش آژانس یهود، میزان کوچ یهودیان به اسرائیل سال 2007 طی 18 سال قبل از به پایین ترین حد خود رسیده است. در این سال 21 هزار یهودی به اسرائیل کوچ کردند، این در حالی است که شمار مهاجران یهودی سال 2005، بالغ بر 22 هزار و 657 نفر بود به این ترتیب دولت اسرائیل طبق برنامه ریزی خود نتوانسته است میزان مهاجرت به اسرائیل را به رقم مورد نظر ارتقاء دهد.

الف ـ آمار:

طبق گزارش اداره مرکزی آمار اسرائیل، تعداد گردشگرانی که در سال 2003 از این کشور بازدید نموده اند، یک میلیون و شصت هزار نفر بوده که درمقایسه با سال 2002، به میزان 23 درصد افزایش داشته است رقم مذکور 11 درصد پایین تر از سال 2001 و 56 درصد پایین تر از سال 2000 می باشد. با این حال آمار فوق بیانگر آن است که در نیمه دوم سال 2003، تعداد 657 هزار و 900 نفر از اسرائیل بازدید کرده اند که در مقایسه با نیمه اول همین سال 4/62 درصد افزایش داشته است.

وزارت جهانگردی اسرائیل تعداد گردشگران خارجی در اسرائیل را به ترتیب زیر منتشر کرد:

بیشترین تعداد توریست از کشور آمریکا وارد اسرائیل شده اند که رقمی در حدود 271 هزار و 900 نفر بوده که این رقم در مقایسه با سال 2002 به میزان 32 درصد بیشتر می باشد.

کشور فرانسه با تعداد 174 هزار نفر گردشگر در رده دوم قرار دارد که 48 درصد بیشتر از سال 2002 بوده است.

104 هزار و 200 نفر گردشگر انگلیسی در سال 2003 از اسرائیل بازدید نموده اند که به میزان 7 درصد نسبت به سال 2002 افزایش داشته است.

آمار گردشگران آلمانی به میزان 26 درصد بیشتر از آمار گردشگران این کشور در سال 2002 بوده است.

گردشگران روسی نیز در مکان پنجم قرار دارند و نسبت به سال 2002 به میزان 12 درصد افزایش داشته اند. برپایه گزارش وزارت جهانگردی اسرائیل از این تعداد 972 هزار گردشگر خارجی از طریق هوا و مابقی از طریق زمین و دریا وارد اسرائیل شده اند.

آمار گردشگرانی که از طریق هوا وارد اسرائیل شده اند به میزان 25 درصد، زمینی به میزان 3 درصد و دریایی به میزان 10 درصد نسبت به سال 2002 افزایش داشته است. از این تعداد توریست 56 درصد یهودی، 8 درصد پروتستان، 11 درصد کاتولیک و بقیه از دیگر ادیان جهان بوده اند.

برپایه همین داده ها، حدود 353 هزار نفر ازگردشگران در فاصله سنی 45 تا 65 سال و 261 هزار و 900 نفر بین 30 تا 44 سال قرار دارند. همچنین تعداد گردشگران زیر 14 سال به میزان 49 درصد و بالای 65 سال به میزان 82 درصد افزایش را نشان می دهد. 24 درصد از گردشگران، برای اولین بار به اسرائیل مسافرت نموده اند که 49 درصد از ایشان در هتلها و 36 درصد در منازل دوستان و آشنایان سکنی گزیده اند.

از یک میلیون و 60 هزار گردشگر، 15 درصد از گردشگران به هدف رفع خستگی، 42 درصد به هدف بازدید وابستگانشان، 9 درصد برای گردش و تفریح، 14 درصد برای کار و مابقی به دلایل مختلف وارد اسرائیل شده اند.

طبق داده های اداره مرکزی آمار و وزارت جهانگردی اسرائیل در پنج ماهه اول سال 2004 تعداد بازدیدکنندگان از اسرائیل به 551 هزار و 900 نفر گردشگر رسید که افزایشی در حدود 75 درصد در مقایسه با مدت مشابه در سال 2003 و رشد معادل 64 درصد در مقایسه با سال 2002 داشته است.

از این تعداد گردشگر 490 هزار و 200 نفر با هواپیما از طریق فرودگاههای "بن گوریون" و "ایلات" وارد اسرائیل شده اند و تعداد 60 هزار و 200 گردشگر نیز از طریق زمینی و یک هزار و پانصد نفر از طریق دریا وارد خاک اسرائیل شده اند.

"اهرون دومب" مدیرکل وزارت جهانگردی اسرائیل اظهار داشت: انتظار می رود تا پایان سال 2004 تعداد یک میلیون و 400 هزار گردشگر وارد اسرائیل شوند.

برپایه گزارش دفتر مرکزی آمار، تعداد گردشگران پنج کشور در ژانویه و فوریه سال 2004 افزایش داشته است. آمار گردشگران فرانسوی به میزان 72 درصد نسبت به سال 2003 و به میزان 86 درصد نسبت به سال 2002 افزایش یافته است. آمار گردشگران آلمانی به میزان 58 درصد در مقایسه باسال 2003 و به میزان 40 درصد نسبت به سال 2002 بیشتر شده است. آمار گردشگران روسی 25 درصد در مقایسه با سال 2003 و 21 درصد نسبت به سال 2002 رشد داشته است. آمار گردشگران آمریکایی در همین دوره از سال 2004 به میزان 53 درصد در مقایسه با سال 2003 و 2002 بیشتر بوده است، تعداد 17 هزار و 780 نفر گردشگر انگلیسی در ژانویه و فوریه 2004 وارد اسرائیل شده اند که در مقایسه با 12 هزار و 191 نفر در همین دوره در سال 2003 به میزان 5 هزار و 589 هزار نفر افزایش داشته است.

بنابر گزارش دفتر آمار وزارت گردشگری و اداره مرکزی آمار اسرائیل، صنعت توریسم طی ماههای ژانویه تا مارس سال 2006 نسبت به سال 2005، 25 درصد توسعه یافته است. البته در سال 2005 نیز سفرهای توریستی به اسرائیل رونق زیادی داشته است. چنانچه تنها در تابستان این سال، یک میلیون نفر از اسرائیل بازدید کردند.

صاحبنظران اسرائیلی معتقدند که افزایش سفر یهودیان آمریکایی به اسرائیل در هفت ماه اول 2005 (268 هزار و 601 نفر میزان کل افراد بازدیدکننده طی مدت مذکور) و بازگشایی مجدد کلوپ باستانی "کلوب مد" (Club Med)در آهزیو (Ahziv) بیانگر این موضوع است که اسرائیل به میزان رشد مورد انتظار خود در صنعت توریسم که از چهار سال پیش منتظر آن بود، رسیده است. بنابر ادعای مسئولان وزارت گردشگری اسرائیل، این کشور سرانجام جایگاه خود را در میان توریستهای یهودی و غیریهودی به دست خواهد آورد. آمارهای منتشر شده حاکی از آنند که بین ماه های ژانویه تا ژوئیه 2005، تعداد گردشگرانی که به اسرائیل سفر کردند، یک میلیون و 63 هزار و 917 نفر بوده است (یعنی افزایش حدود 29 درصد نسبت به سال 2004).

آوراهام هیرچسون وزیر سابق گردشگریاسرائیل، در سال 2005 اعلام کرد که هدف اسرائیل، رساندن این میزان به 5 میلیون نفر در سال 2008 است. وی همچنین خاطرنشان ساخت که جهانگردی تنها یک صنعت نیست، بلکه بخش مهمی از روابط اسرائیل با دیاسپورا و جامعه بین المللی است.

براساس یک نظرسنجی که اوایل سال 2005 توسط پرفسور استیون ام کوهن یکی از اساتید دانشگاه عبری از بین هزار و 500 یهودی آمریکایی به عمل آمد، مشخص شد که 63 درصد آنها هرگز به اسرائیل سفر نکرده اند و 20 درصد نیز فقط یک بار به اسرائیل سفر کرده بودند.

به دنبال افزایش جذب گردشگران یهودی به اسرائیل، اسحاق هرزوگ وزیر گردشگری در دیدار با اسقف اعظم "آنتونیو فرانکو" سفیر واتیکان در اسرائیل، تمایل این کشور را برای جذب گردشگران مسیحی اعلام کرد. وی در این دیدار پیشنهاد داد که اسرائیل میزبان همایش بین المللی سالانه اسقف های کاتولیک باشد. این همایش به طور معمول در رم برگزار می شود و بیش از هزار اسقف اعظم از سراسر جهان در آن حضور می یابند. هرزوگ معتقد است که میزبانی اسرائیل در این همایش اهمیت تاریخی دارد و می تواند به افزایش بی سابقه شمار گردشگران مسیحی به اسرائیل منجر شود و نتایج مثبتی در روابط بین دولت اسرائیل و گروههای مسیحی در اسرائیل برجای گذارد.

آمار منتشر شده از سوی وزارت گردشگری اسرائیل نیز حاکی از آن است که در سالهای اول هزاره سوم میلادی، شمار گردشگران مسیحی که به اسرائیل سفر می کنند، افزایش یافته است، چنانکه در سال 2005، 800 هزار گردشگر مسیحی به اسرائیل سفر کرده اند که 40 درصد کل گردشگران سال مذکور را تشکیل می دهند.

برخی از صاحبنظران اسرائیلی معتقدند که رشد صنعت توریسم در اسرائیل، حاصل تغییرساختار صنعت جهانگردی و توجه حائزاهمیت دولت جدید به این بخش و در اولویت قرار دادن آن است. میکی فدرمن (Mickey Federman)رئیس مجموعه هلتهای دان (Dan)در مارس 2006، در زمینه افزایش تعداد توریستهایی که از اسرائیل بازدید می کنند، به هیرچسون پیشنهادهایی را ارائه کرد.

پیشنهاد عمده وی، آغاز فعالیت یک "نیروی ضربت ملی" به رهبری وی بود. از جمله توصیه های اصلی این نیروی ضربت، شامل به رسمیت شناختن صنعت توریسم به عنوان یک صنعت برتر، تعیین یک هدف نهایی مبتنی بر ورود پنج میلیون توریست به اسرائیل تا سال 2011، اعلام شصتمین سال تشکیل اسرائیل یعنی سال 2008 به عنوان سال جهانگردی و انجام بحث و گفتگو در مورد ساخت یک کازینو بود.

ب ـ درآمدزایی حاصل از گردشگری:

ورود گردشگران داخلی و خارجی به مناطق گردشگری باعث رونق بخشیدن و رشد درآمدهای بخشهای مختلف آن منطقه می شود. هرچه تعداد گردشگران بیشتر باشد درآمد زیادتری عاید بخشهای اقتصادی خواهد شد. بدین جهت آمار گردشگران رابطه مستقیمی با درآمدزایی بخشهای اقتصادی دارد. درباره همین مسئله مراجع ذیصلاح در جهت اتخاذ و اعمال سیاستهایی هستند که گردشگران را جذب مناطق توریستی نموده و باعث درآمدزایی این بخشها شوند.

در همین راستا وزارت جهانگردی رژیم صهیونیستی تصمیم گرفت به منظور افزایش گردشگران تا سال 2005 به میزان 30 میلیون شیکل در منطقه توریستی ایلات سرمایه گذاری نماید. از این مبلغ 3 میلیون شیکل در جهت امنیت مناطق گردشگری در ایلات اختصاص داده شده است که متصدی آن وزارت کشور خواهد بود. بخشی از این بودجه برای تقویت امکانات و نیروی انسانی موردنیاز پلیس جهانگردی وسایل و تجهیزات مناطق گردشگری می باشد. تخصیص این بود به منظور بهبود صنعت گردشگری در منطقه ایلات می باشد.

با افزایش آمار گردشگران نیز صنعت هتل داری رونق گرفته و هزاران فرصت شغلی وابسته به صنعت توریسم به وجود می آید. با شروع انتفاضه الاقصی و کاهش امنیت در سرزمینهای اشغالی که کاهش آمار گردشگران را به دنبال داشت برخی از هتلها اعلام ورشکستگی نموده که باعث بیکاری هزاران کارمند و کارگر هتلها شدند. به دنبال مختل شدن صنعت گردشگری بعد از انتفاضه الاقصی پنج هزار نفر از کارمندان هتلهای اسرائیلی بیکار شده و بسیاری از آنان برای یافتن شغل جدید در دوره های آموزشی دولتی ثبت نام کرده اند و رهبران صنایع هتل داری از دولت تقاضای کمک مالی کرده اند.

همچنین وزارت جهانگردی اعلام کرد به دلیل اوضاع ناگوار امنیتی، بحران اقتصادی در بخش جهانگردی و هتل داری تشدید شده است. آمارهای رسمی حاکی از آن است از نیمه سال 2001، 52 هتل شامل چهار هزار و 272 اتاق تعطیل شده است و احتمال دارد در صورت ادامه وخامت اوضاع امنیتی و اقتصادی تعداد بیشتری از هتلها تعطیل شود.

کاهش عملیات استشهادی توسط فلسطینیان از اواسط سال 2003 و ایجاد یک آرامش و امنیت نسبی در داخل سرزمینهای اشغالی باعث شده است، آمار گردشگران نسبت به سال 2002 افزایش یابد. این افزایش عامل رونق صنعت هتل داری اسرائیل شده است. به طوری که با افزایش آمار گردشگران در سال 2003، 1/15 میلیون رزرو در 335 هتل ثبت شده است. اما این نشان از ورود این تعداد گردشگر به اسرائیل نبوده به طوری که 28 درصد از این رزروها در قدس با افزایشی به میزان 42 درصد در مقایسه با سال 2002 و 24 درصد رزروها در تل آویو با افزایشی به میزان 28 درصد معادل 792 هزار نفر و در ایلات469 هزار رزرو که با کاهش سه درصدی روبه رو بوده و 156 هزار رزرو در منطقه هتلهای بحرالمیت با افزایشی به میزان 10 درصد در مقایسه با سال 2002 صورت گرفته است مابقی رزروها در هتلهای درگیر بوده که نشان از افزایش آمار توریسم و درآمدزایی حاصل از آن را داشته و همچنین موجب درآمدزایی دیگر بخشهای اقتصادی و فرصتهای شغلی وابسته به صنعت توریسم بوده است.

ج ـ علل افزایش آمار گردشگران:

افزایش آمار گردشگران در سال 2004 را می توان ناشی از عوامل داخلی و خارجی دانست.

1 ـ عوامل داخلی:

پس از شروع انتفاضه الاقصی و اجرای عملیاتهای استشهادی از سوی فلسطینیان که تأثیر منفی شگرفی را بر صنعت گردشگری رژیم صهیونیستی گذاشت، آمار اتحادیه آژانسهای مسافرتی به اسرائیل گویای آن است که از آغاز انتفاضه الاقصی تا سال 2004 هشت میلیون جهانگرد از سفر به اسرائیل امتناع کرده اند که درآمد آن بالغ بر 10 میلیارد شیکل می شود. آمارهای مذکور حتی در مقایسه با سال 2000 که بیشترین کاهش صنعت توریسم را نسبت به سالهای دهه 1990 داشته، کاهش بیشتری را نشان می دهد. براساس آمارهای مذکور اسرائیل در سال 2001 دو میلیون و 200 هزار نفر، در سال 2002، دو میلیون و 300 نفر و در سال 2003 نیز 5/2 میلیون گردشگر را نسبت به سال 1999 از دست داده است.

رژیم صهیونیستی برای سرکوب انتفاضه و جلوگیری از ناامنی ناشی از آن اقدامات زیادی انجام داده است که مهمترین آنها در سال 2004 به شرح زیر است:

1) ترورهای هدفمند: ترور بسیاری از رهبرانگروههای فلسطینی در دستور کار قرار گرفت از جمله دو تن از رهبران ارشد جنبش حماس، شیخ احمد یاسین و عبدالعزیز الرنتیسی ترور شدند که تا حدودی باعث کاهش عملیات استشهادی و جهادی از سوی مبارزان فلسطینی گردید.

2) احداث دیوارحائل در مناطق اشغالی، بنابه ادعای منابع رژیم صهیونیستی احداث دیوارحائل در جهت حفظ امنیت شهروندان اسرائیلی و جلوگیری از بروز عملیات استشهادی و جهادی فلسطینیان و ورود بمب گذاران از مناطق فلسطینی عنوان گردیده است که با مخالفت بسیاری از کشورها و مجامع بین المللی من جمله دادگاه لاهه گردید و کمیته بین المللی صلیب سرخ نیز احداث مناقشه آمیز دیوارحائل در کرانه باختری را به شکل کنونی نقض حقوق بین الملل بشری خواند و خواهان متوقف شدن احداث دیوارحائل در مناطق اشغالی شد.

3) بهبود وضعیت اقتصادی و خارج شدن از رکود اقتصادی در داخل سرزمینهای اشغالی می باشد. بنابه گزارش اداره مرکزی آمار اسرائیل، تولید ناخالص ملی که نشانگر میزان رشد اقتصادی کشور می باشد در سه ماهه اول سال 2004، 5/5 درصد افزایش داشته است و این رشد در ادامه رشد اقتصادی است که سه ماهه آخر سال 2003 به میزان 8/2 درصد بوده است. مسئولان اقتصادی اسرائیل رشد 3 درصدی را برای اقتصاد پیش بینی می کنند و سرمایه گذاریها در بخشهای مختلف خصوصی پس از یک توقف در سال 2000، به رشدی معادل 1/6 درصد دست یافته است.

4) اجرای سیاست انتقام گسترده از خانواده کسانی که عملیات استشهادی انجام می دهند، در این صورت این رژیم اقدام به تخریب منازل این افراد کرده تا به نحوی باعث سرکوب عملیات استشهادی و ایجاد امنیت نسبی در داخل این رژیم کند.

رژیم صهیونیستی پس از بهبود وضعیت اقتصادی و امنیتی و کاهش عملیات استشهادی فلسطینیان، گردشگران زیادی را در مناطق توریستی خود جذب نموده و عواید زیادی نصیب بخشهای مختلف اقتصادی خواهد کرد.

2 ـ عوامل خارجی:

وقایع تروریستی 11 سپتامبر، رکود اقتصادی جهانی، حمله آمریکا به افغانستان و عراق، بروز بیماریهای مهلک سارس و ایدز و تبلیغات سوء رسانه های جمعی بر ناامن بودن جهان و به عنوان عوامل نامساعد محیطی تأثیرات نامطلوبی را بر صنعت توریسم در جهان و اسرائیل طی سالهای 2001 و 2002 اعمال نموده است.

کشورهای غربی، تدابیر بسیار شدیدی برای مبارزه با گروههای تروریستی و انجام عملیات توسط آنها انجام داده اند. اگرچه هنوز ناآرامیها در عراق بسیار زیاد است و هر از چندگاهی در برخی نقاط دنیا مثل مادرید و استانبول حملاتی صورت می گیرد، اما یک امنیت نسبی به ویژه در خطوط هوایی ایجاد شده و صنعت توریسم جهان از آن حالت کساد سال 2002 خارج شده است. شرکتهای هواپیمایی نیز که در سال 2002 مجبور شده بودند، پروازهای خود را کاهش دهند، مجددا پروازهای عادی خود را از سر گرفته اند این وضعیت باعث رونق صنعت گردشگری در جهان شده است.

صنعت گردشگری با توجه به گزارش رژیم صهیونیستی نیز متأثر از این فضای بین المللی در تمام مناطق توریستی است و همزمان با افزایش گردشگران، در سطح جهان، گردشگران بیشتری نیز به اسرائیل سفر می کنند. شمار گردشگران در رژیم صهیونیستی نیز تحت تأثیر آمار گردشگران جهانی بوده و افزایش یا کاهش گردشگران جهانی متأثر بوده است.

د ـ درآمد حاصل از صنعت گردشگری:

عواید حاصل از صنعت گردشگری با شمار گردشگران رابطه مستقیمی داشته به طوری که هر چقدر آمار گردشگران بیشتر باشد سودآوری از این بخش به مراتب بیشتر خواهد بود. پیش از شروع انتفاضه الاقصی در سال 2000 درآمد حاصل از بخش گردشگری از 5/6 میلیارد دلار تجاوز می کرد. این در حالی است که بر پایه داده های وزارت جهانگردی، درآمد حاصل از توریسم در اسرائیل طی سال 2003 با افزایشی در حدود 10 درصد نسبت به سال 2002 به 3/1 میلیارد دلار رسید. اما اتحادیه آژانسهای مسافرتی درآمد حاصل از توریسم در سال 2003 را دو میلیارد دلار پیش بینی کرده بودند درآمد. درآمد حاصل از توریسم در سال 2002، به میزان 1/2 میلیارد دلار می باشد که در مقایسه با رقم 4/2 میلیارد دلار در سال 2001، به میزان 11 درصد و به درآمد 4/3 میلیارد دلاری سال 2000 به میزان 38 درصد کاهش داشته است.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه ندا، شماره 293، 16/2/1385، شماره 300، 3/4/1385، شماره 326، 26/10/1385، شماره 304، 1/5/1385.
2. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، (حوزه اجتماعی)، 9/5/1383، شماره 2ـ223.

ـ عرب 48، 11/7/2004، 19/6/2004، 18/7/2004، 8/7/2003.

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، (حوزه سیاسی ـ داخلی)، 4/12/1382، شماره 3ـ215.
2. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، 1/5/1385، شماره 304.
4. www.World-tourism.org.
5. www.globes.co.il (2004/1/14, 2004/3/23, 2003/5/29, 2003/2/11).
6. www.A 7 fr.com (2004/2/17, 2004/5/19).
7. www.Tourism. gov.il/Tourism Eng/ministry+ of+Tpiros,/[ress+2006.htm.