مرکاوا، تانک

مقدمه:

تانک مرکاوا که برای نخستین بار در عملیات تهاجم ارتش اسرائیل به لبنان به کار گرفته شد از کاربردی ترین و پیشرفته ترین تانکهای دنیا به شمار می رود. این تانک ماحاصل طرح ابتکاری سرلشکر اسرائیل تال (Tal) بوده و تاکنون چهار مدل از آن ساخته شده است. مرکاوا در کارخانه تانک سازی تل هاشومیر (Tal Hashomer) و زیر نظر صنایع دفاعی اسرائیل، ساخته شده و در زبان عبری با نام چاریوت (Chariot) شناخته می شود.

تانک مرکاوا در شرایطی ساخته شد که اسرائیل نیاز به روزآمد شدن تکنولوژی تجهیزات نظامی خویش را بیش از پیش احساس می کرد. این احساس، زمانی بیشتر تقویت شد که اسرائیل دریافت نمی تواند برای بهینه سازی و ارتقای تانکهای خود به کمک کشورهای دارای فناوری نظامی اتکا کند.

مرکاوا نمود آشکار توجه رژیم صهیونیستی به ساخت "یک تانک بومی" است که این کشور را به پیشرفته ترین تانکهای موجود در جهان مجهز ساخت. اما این پروژه به دلیل هزینه های سنگین تولید خویش، عملاً بعد از تولید چهار مدل متوقف شد و اسرائیل را بر آن داشت که به تانکهای ساخت آمریکا روی آورد.گمان اسرائیل بر آن بود که با ساخت یک تانک در داخل، گامی در جهت استقلال تکنولوژی نظامی خویش برخواهد داشت که عملاً به خاطر هزینه سنگین ساخت مرکاوا و کاهش بودجه دفاعی نتوانست این هدف را محقق سازد.

الف ـ پیشینه تاریخی ساخت مرکاوا:

امضای موافقتنامه ای میان انگلیس و اسرائیل، مبنی بر ارتقاء تانک چیفتین (Chieftain) ساخت انگلیس و پیوستن این تانک به یگان تجهیزات نظامی نیروی زمینی ارتش اسرائیل و به دنبال آن الغای قرارداد مزبور از جانب انگلیس، مقدمه ای برای تلاش اسرائیل در جهت تولید یک تانک بومی و داخلی شد. البته فشار اعراب باعث شد که انگلیس قرارداد مزبور را ملغی اعلام کند و همین اقدام موجب شد که اسرائیل دریابد برای ارتقاء تجهیزات تولید تانک خویش، نمی تواند به کمک کشورهای دیگر اتکا کند و خود باید وارد عمل شود. در دهه 1970 سرلشکر "اسرائیل تال" با همراهی یک تیم متخصص و با استفاده از آموزه های اندوخته از جنگهای قبلی تصمیم به تولید تانک بومی ساخت اسرائیل گرفت و اجرای این تصمیم در 13 می 1977 از جانب دولت اسرائیل تصویب شد.

بعد از آن، پروژه ساخت تانک مرکاوا آغاز و طی سه دهه، مدل های پیشرفته ای از آن ساخته شد.

ب ـ مختصات:

معیار اصلی در طراحی این تانک، حفظ جان خدمه آن است. هر یک از قسمتهای این تانک طوری طراحی شده است که به ابقاء خدمه کمک کرده و در برابر صدمات وارده از سوی دشمن، از آنها محافظت می کند. موتور مرکاوا، در جلو آن قرار دارد و یک چتر محافظتی ویژه، برای هدایت کننده تانک در نظر گرفته شده تا هنگام باز بودن دریچه، او را از آتش غیرمستقیم مصون بدارد.

مخازن سوخت و مهمات در این تانک، حفاظت شده اند. مرکاوا همچنین قادر به حمل گروه کوچکی از سربازان پیاده نظام بوده و می تواند تحت حفاظت زرهی کامل، آنها را جابه جا کند.

ج ـ انواع:

تانک مرکاوا شامل انواع زیر می باشد:

1 ـ مرکاوای بک (Merkava MK1) :

1) مشخصات فیزیکی:

"مرکاوای یک" به لحاظ استیل ظاهری و فیزیکی از خصایص ذیل برخوردار است:

وزن این تانک معادل 65 تن بوده و طول آن بدون احتساب لوله توپ 7 متر و 45 سانتی متر و با احتساب لوله توپ روبه جلو، 8 متر و 63 سانتی متر است. عرض مرکاوای یک، 3 متر و 70 سانتی متر و بلندای آن 2 متر و 75 سانتی متر است. حداکثر سرعت این تانک در یک ساعت، 46 کیلومتر به سمت جلو یا 22 کیلومتر به سمت عقب است. این تانک قادر است در زمینهای ناهموار، با سرعت 33 کیلومتر در ساعت، به سمت جلو حرکت کند.

"مرکاوای یک" به راحتی قادر است از گودالی به عمق 3 متر عبور کند. همچنین عمق آبی قابل عبور برای این نوع مرکاوا، 38/1 متر برآورد شده است.

سلاح اصلی به کار رفته در "مرکاوای یک"، توپ 105 میلیمتری است و به خمپارانداز سبک 60 میلی متری نیز مجهز است. مخزن سوخت این تانک 900 لیتر گنجایش دارد.

2) سوابق به کارگیری در جنگها:

"مرکاوای یک" در اصل برای استفاده در زمینهای ناهموار مناطق شمالی اسرائیل و بلندیهای جولان، ساخته شد و در تهاجم به جنوب لبنان در سال 1982، توسط ارتش اسرائیل به کار رفت.

2 ـ مرکاوای 2 (Merkava MK2) :

1) مشخصات فیزیکی:

"مرکاوای دو" در سال 1982 تولید شد و به یگان جنگی نیروی زمینی ارتش اسرائیل پیوست. وزن این تانک معادل 61 تن و طول آن 7 متر و 60 سانتی متر و با احتساب لوله توپ روبه جلو، 8 متر و 78 سانتی متر است. عرض این تانک، معادل 3 متر و 70 سانتی متر و ارتفاع آن 2 متر و 76 سانتی متر محاسبه شده است. حداکثر سرعت روبه جلو در تانک مرکاوای 2، 55 کیلومتر در ساعت و سرعت روبه عقب آن، 25 کیلومتر درساعت است. این تانک در زمینهای ناهموار قادر است با سرعت 38 کیلومتر در ساعت روبه جلو حرکت کند. همچنین مرکاوای 2 از موانع به ارتفاع یک متر بالا می رود. حداکثر عمق گودالی که در خشکی از آن می گذرد 5/3 متر و عمق آبی قابل عبور این تانک، 38/1 متر است.

مخزن سوخت مرکاوای 2، هزار و 250 لیتر گنجایش دارد. سلاح اصلی تانک یادشده، توپ 105 میلی متری است. خمپاره انداز سبک 60 میلیمتری از دیگر تجهیزات موجود در مرکاوای 2 است.

2) سوابق به کارگیری در جنگها:

مرکاوای 2 برای نخستین بار در سال 1982 به خدمت گرفته شد. این تانک به دلیل قابلیتهای بالای حفاظت از خدمه در جنگ لبنان به کار رفت.

3 ـ مرکاوای 3 (Merkava MK3) :

1) مشخصات فیزیکی:

"مرکاوای 3" از سال 1990 به بعد توسط ارتش اسرائیل مورد استفاده قرار گرفت. وزن مرکاوای 3، معادل 61 تن و 7 متر و 60 سانتی متر طول دارد. با احتساب لوله توپ روبه جلو، طول این تانک 8 متر و 78 سانتی متر است. حداکثر عرض این تانک 3 متر و 60 سانتی متر و حداکثر ارتفاع آن 2 متر و 76 سانتی متر برآورد شده است. این تانک قادر است 55 کیلومتر در ساعت به سمت جلو و 25 کیلومتر در ساعت به سمت عقب حرکت کند.

همچنین تانک مزبور در زمینهای ناهموار با سرعت 38 کیلومتر در ساعت به طرف جلو حرکت می کند. مرکاوای 3 از موانع به ارتفاع یک متر بالا می رود. حداکثر عمق گودالی که در خشکی از آن عبور می کند 5/3 متر و عمق آبی قابل عبور این تانک یک متر و 38 سانتی متر است. گنجایش مخزن سوخت مرکاوای 3، هزار و 250 لیتر است. سلاح اصلی مرکاوای 3 توپ 120 میلی متری بوده و مجهز به خمپارانداز سبک 60 میلی متری نیز است.

2) سوابق به کارگیری در جنگها:

این تانک عمدتا در درگیریهای اسرائیل با فلسطینیان در داخل اراضی اشغالی مورد استفاده قرار گرفته و به منظور تخریب خانه های فلسطینیان و کشتار آنها از این تانک به کرات استفاده شده است.

4 ـ مرکاوای 4 (Merkava MK4) :

1) مشخصات فیزیکی:

"مرکاوای 4" در سال 2001 ساخته و از جولای سال 2003 توسط نیروی زمینی ارتش اسرائیل به کار برده شد. این تانک 65 تن وزن دارد و طول آن 9 متر و 4 سانتی متر است. ارتفاع تانک 2 متر و 46 سانتی متر و عرض آن 3 متر و 72 سانتی متر است. مرکاوای 4 قادر است در هر ساعت 60 کیلومتر به سمت جلو و 50 کیلومتر به سمت عقب حرکت کند. این تانک مجهز به توپ 130 میلی متری است.

مرکاوای 4 آخرین نسل از تانکهای مرکاواست که از قابلیت حفاظت بالای خدمه و قدرت آتش فراوان برخوردار است. مرکاوای 4 در قسمت جلو و در دو طرف، از پوشش زرهی پیشرفته ای برخوردار است و ویژگی به کار برده شده در برجک تانک مرکاوای 4، آن را در ردیف بهترین تانک های تولیدی جهان قرار داده است. این تانک، مجهز به سیستم هدف گیری پیشرفته ای است که به واسطه آن قادر به شناسایی و هدف گیری هلیکوپترهای ضد تانک مانند هلیکوپترهای SA 3421 ساخت فرانسه و نیز هلیکوپترهای MIL.MI-24 ساخت روسیه است.

موتور مرکاوای 4 از نوع V-12 بوده و هزار و 500 اسب بخار قدرت دارد.

2) سوابق به کارگیری در جنگها:

عمده ترین بخش به کارگیری مرکاوای 4، همانند مرکاوای 3 در درگیریهای اسرائیل با گروههای فلسطینی و حزب الله لبنان به ویژه در جنگ تابستان 2006 بوده است. علاوه بر این، ساخت تانک مرکاوا در راستای بهینه سازی تجهیزات نیروی زمینی ارتش اسرائیل و مدرنیزه کردن این تجهیزات صورت پذیرفت. بنیامین نتانیاهو وزیر دارایی مستعفی اسرائیل معتقد است که اسرائیل با دو تهدید مواجه است: حملات تروریستی فلسطینیان و تسلیحات متعارف و غیرمتعارف توسعه یافته که توسط کشورهای منطقه و در رأس آنها، ایران به کار می رود. به اعتقاد وی، سیستمهای جنگی قدیمی برای تهدیدات قدیمی مناسب بوده و از این رو باید کنار گذاشته شوند.

علی رغم آنکه نتانیاهو همواره بر ضرورت توسعه و پیشرفت تسلیحات اسرائیل تأکید کردهاست. اما در زمان تصدی وزارت دارایی از سوی وی در سال 2003 این رژیم با بحران بودجه مواجه شد و از این رو وزارت دارایی اسرائیل و در رأس آن نتانیاهو خواستار کاهش بودجه دفاعی اسرائیل شد که نتیجه آن، توقف پروژه تولید تانک مرکاوا که سالانه یک میلیارد شیکل برای این رژیم، هزینه در برداشت، بود. در آن زمان، اسرائیل تصمیم گرفت به جای صرف بودجه های کلان برای تولید تانکهای مرکاوا، تانکهای پیشرفته مورد نیاز خود را از آمریکا خریداری کند. به این ترتیب ساخت مرکاوا با تولید چهار مدل یادشده متوقف شد.

براساس آماری که از سوی مرکز مطالعات راهبردی دانشگاه تل آویو منتشر شده است. نیروی زمینی ارتش اسرائیل پیش از حمله به لبنان در تابستان 2006 که منجربه نابودی تعداد زیادی از تانکهای مرکاوای نسل قدیم و جدیدش شد حدود هزار و 280 دستگاه تانک مرکاوا در اختیار داشت.

مآخذ:

1. تانک مرکاوا، ترجمه رضا نعمتی، ویژه نامه پژوهش یار، شماره 10، پاییز 1379.
2. www.wikipedia.org(2005/10/5).
3. www.israel-weapons.com (2005/10/5).
4. www.army-technology.com/main battle tank/htm.
5. www.army-technology.com/main battle tank/htm.