کوه مکبّر، بحران

بعد از امضای توافقنامه های آتش بس بین اسرائیل و کشورهای مصر و سوریه و اردن و لبنان، رژیم صهیونیستی قصد تجاوز به اراضی فلسطین واقع در مناطق خلع سلاح و مناطق ممنوعه را نمود تا با انضمام آن به سرزمینهای اشغالی خود دولتهای عربی و جهانی را در مقابل امر واقع شده ای قرار دهد. و از مهمترین سرزمینهایی که مورد تجاوز اسرائیل قرار گرفت منطقه جبل المکبر در بیت المقدس بود.

اردن روز 4/9/1957 به شورای امنیت یادداشتی تقدیم کرد که طی آن خواستار برگزاری نشستی فوری برای بررسی حالت خطرناکی که در نتیجه مخالفت (اسرائیل) با مفاد توافقنامه های آتش بس دائمی بین اردن و اسرائیل مورخه 3/4/1949 در زمینهای منطقه ممنوعه بیت المقدس پیش آمده بود، شد. در شکواییه اردن آمده است:

1) توافقنامه، مساحت وسیعی از مناطق خلع سلاح یا مناطق ممنوعه را به خاطر جدایی بین نیروهای مبارز و هر دو گروه از شهرنشینها مشخص نمود. و اینکه قسمت وسیعی از این اراضی در جنوب شهر بیت المقدس واقع شده و تحت تصرف و مراقبت سازمان ملل متحد قرار دارد و اینکه تعدادی از ساختمانها از جمله مقر حکومت که سازمان ملل متحد به عنوان مقر هیئت نظارت آتش بس از آناستفاده می کند در محدوده منطقه ممنوعه است.

2) اسرائیل در تاریخ 21/7/1957 با بیلهای مکانیکی برای کند و کاو به منطقه ممنوعه داخل شد. و علی رغم اعتراضات اردن به هیئت نظارت بین المللی و تقدیم شکواییه رسمی به بسیاری از ناظرین در این زمینه، ناسازگاریش را ادامه داد.

شورای امنیت در تاریخ 6/9/1957 برگزار شد. و نماینده اردن سخن گفت و به شورای امنیت یادآور شد که اسرائیل خواستار اشغال زمینهای عربی واقع در جبل المکبر (مساحت آن حدود 400/20 جریب) برای تغییر وضع قانونی و مصادره و الحاق آن می باشد. و اینکه (اسرائیل) می خواهد این مواضع مهم استراتژیک را به دست آورد و دفاع در بیت المقدس را در آینده، امری محال قرار دهد. مخصوصا که آنها نتوانستند این منطقه استراتژیکی مهم را در اثنای جنگ 1948 اشغال کنند. نماینده اردن اضافه کرد، همه اراضی که فلسطینیان عرب مالک آن هستند به جز قطعه زمینی که در آن مدرسه کشاورزی بنا شده مساحتش بیشتر از چهل جریب نمی باشد. و اینکه (اسرائیل) از کمیته مشترک خواستار تقسیم منطقه ممنوعه بین دو گروه است. جز اینکه اردن آن را به طور قطعی رد کرد و با باقی ماندن اوضاع منطقه ممنوعه طبق توافقات آتش بس و تحت فرمان قرار گرفتن آن اصرار می ورزد.

نماینده اردن توضیح داد که سیاست توسعه طلبانه اسرائیل خلاف توافقات بین المللی بر جبل المکبر منعکس می باشد و اینکه عدم اتخاذ تصمیم سریع شورای امنیت، "اسرائیل را بر تجاوز و دشمنی بیشتر" تشویق می کند. توسل اردن به شورای امنیت، به خاطر مخالفت اسرائیل با توافقات آتش بس از جهتی و تهدید مستقیم امنیت عربی در سرزمینهای بیت المقدس از طرف دیگر، بود.

نماینده اسرائیل گفت که حکومتش صبر خواهد کرد تا توافقات آتش بس از مرحله انتقالیش به مرحله امنیت طبق مضمون ماده 8 توافقنامه آتش بس، منتهی می گردد. وی اضافه کرد که: اردن اینمسئله را رد کرده، امری که ظلم به حقوق اسرائیل است و به همین خاطر به شورای امنیت (یادداشتی) تقدیم کرد که خواستار اجرای ماده هشتم برای تحقق پیشروی به سوی امنیت دائم، با تجدید نظر در متون توافقنامه و تعدیل آن بود.

شورای امنیت به سخنان اعضایش گوش داد سپس از رئیس ناظر بر آتش بس خواست که گزارشی در مورد نقاط متشنج موضوع تهیه و آن را در طی دو هفته تقدیم کنند. که این گزارش در تاریخ 24/9/1957 تقدیم شد. و در پرتو گفتگوها و گزارشات رؤای ناظر بر آتش بس، شورای امنیت با اجماع روز 22/1/1958 قطعنامه شماره 127 (1958) را صادر کرد و در آن از بسیاری از ناظرین خواست تا به سازماندهی فعالیتها در منطقه که با ترتیباتی که به تبع متون توافقات آتش بس، با احترام به حقوق ملکی در آن انجام می دهند، مخالفتی نداشته باشد اقدام کنند.

در قطعنامه آمده است "ولیکن این مفهوم در توافقات متبادل حاصل نشده مبنی بر اینکه نباید به اسرائیل اجازه استفاده از املاک عربی و به اعراب اجازه استفاده از املاک اسرائیلی داده شود". شورای امنیت بسیاری از ناظرین را بر اجرای اسناد مالکیت به قصد مشخص کردن مالکیت در منطقه مکلف ساخت. و از اسرائیل خواست اعمالی را که در منطقه ممنوعه روز 21/7/1957 آغاز کرده متوقف سازد "تا اینکه زمان جمع آوری کار عملیات پایان پذیرد و ترتیباتی برای سازماندهی فعالیتها در منطقه انجام شود". جلسه برای مدت دو ماه مشخص شد تا عملیات جمع آوری و بررسیها در مورد ایجاد ترتیبات مذکور در قطعنامه، در محدوده چهارچوب کمیته مشترک آتش بس و با همکاری بسیاری از ناظرین پایان پذیرد.

شورای امنیت هیچ تصمیمی نسبت به شکواییه مخالفی که (اسرائیل) تقدیم کرد، نگرفت.

اسرائیل با کمیته آتش بس در آن هنگام قطع رابطه کرد که تا بعد از صدور این قطعنامه ادامهداشت. به همین خاطر حکومت اردن در تاریخ 5/2/1958 خواست که اسرائیل به کمیته بازگردد و طبق دستورات شورای امنیت در جلسات آن شرکت کند. اسرائیل مخالفتش را با قطعنامه شورای امنیت و قطع رابطه اش با جلسات کمیته مشترک آتش بس را ادامه داد و از زمینهای منطقه ممنوعه بهره برداری نمود و به تجاوزات جدیدی ـ علاوه بر کشاورزی در زمینهای عربی و کاشتن درخت در آنها ـ اقدام نمود، تا اینکه جنگ 1967 برپا شد و تمامی سرزمین فلسطین را اشغال نمود و شهر بیت المقدس را به طور کامل ضمیمه خود ساخت.

مأخذ:

1. الموسوعة الفلسطینیة، المکبّر (مشکله ـ جبل)، ج 4، 1984.