حاخامی اسرائیل، نهاد عالی

این نهاد (Chief Ravvinate in Israel) در کنار وزارت امور مذهبی، یکی از برجسته ترین نهادهای مذهبی در اسرائیل است. دولت قیمومت انگلیس، آن را در سال 1921 تأسیس کرد تا جایگزین نهاد حاخام باشی عثمانی شود و رسیدگی به احوال شخصیه یهودیان مقیم فلسطین را برعهده گیرد. این نهاد، در امور مربوط به ازدواج، طلاق، ارث، خوراک، ختنه، دفن و برگزاری آداب روز شنبه از اختیارات گسترده ای برخوردار است. نخستین رئیس نهاد حاخامی، اسحاق کوک، حاخام صهیونیست بود.

در سال 1928 اختیارات و صلاحیت های نهاد حاخامی مورد بازنگری قرار گرفت؛ به طوری که اختیارات، میان یک حاخام اشکنازی و یک حاخام سفارادی تقسیم شد. حاخام سفارادی، ملقب به ریشون لصیون بود که به معنای فرد اول در صهیون است؛ چرا که سفارادی ها زودتر از اشکنازی ها به فلسطین آمدند. عضویت در انجمن حاخامی به طور مساوی، میان اشکنازها و سفارادها تقسیم شده بود. اما یهودیان ارتدوکس معتقد بودند که نهاد حاخامی از رهبران سکولار صهیونیسم دستور می گیرد و لذا ایدئولوژی سکولاریسم را می پذیرد. اما سکولارها از آن بیم داشتند که نفوذ نهاد حاخامی افزایش یابد و در امور شخصی زندگی مردم دخالت کند و جلوه ای مذهبی را بر آن تحمیل کند.

پس از تأسیس کشور، نهاد حاخامی به فعالیتخود ادامه داد و دو حاخام بزرگ، به ریاست دادگاه عالی حاخامی رسیدند. نهاد حاخامی، سلطه خود را بر مقامات قضایی کشور، مثل دادگاه عالی تحمیل می کند (و آن چه که به نهاد حاخامی کمک می کند این است که اسرائیل، قانون اساسی نوشته ندارد). نهاد حاخامی، تحت حاکمیت عناصر ارتدوکسی که همکاری با نهاد صهیونیسم را پذیرفته اند، قرار دارد. اما یهودیان محافظه کار و اصلاح طلبان در آن نماینده ندارند.

احزاب مذهبی اسرائیل، بازوی سیاسی نهاد حاخامی به شمار می روند. نهاد حاخامی (و همه نهادهای مذهبی) در چارچوب آن چه که "سیاست وضع موجود" خوانده می شود عمل می کنند و منظور از آن، عرف حاکم در طی حکومت قیمومت انگلیس است که به آداب مذهبی یهودی که در زندگی باید رعایت کرد و آدابی که می توان رعایت نکرد، مربوط می شود.

نهاد حاخامی گهگاه برخی از تضادهای نهفته در انگاره هایی را که کشور صهیونیستی بر آن استوار است برملا می سازد؛ مثلاً صهیونیست ها به یکسانی یهودیان اعتقاد دارند؛ لذا هنگامی که نهاد حاخامی در یهودی بودن بنی اسرائیل از هند و فالاشاهای اتیوپی تردید می کند، این یکسانی را از ریشه زیر سؤال می برد و وقتی که حاخام های اصلاح طلب و محافظه کار و عملیات یهودی سازی توسط آنها را قبول نمی کند و بر حصول اطمینان از یهودی بودن مهاجران شوروی پافشاری می کند، تنشی در کشور صهیونیستی و اکثریت قاطع یهودیان جهان به وجود می آورد و این پرسش گریزناپذیر را از نو مطرح می کند که چه کسی یهودی است؟ نهاد حاخامی، به اختلافات مربوط به تعریف سکولاریستی از یهودی و تعریف مذهبی قوم گرا عمق بیشتری بخشیده است.

این مرکز بر رعایت سیاست وضع موجود و رعایت آداب مذهبی پافشاری می کند و با بی بند وباری فزاینده جامعه صهیونیستی مبارزه می کند. این امر باعث ناخرسندی سکولارها می شود؛ به ویژه این که بی بند و باری و گشایش، با بخش گردشگری که یکی از مهم ترین بخش های جامعه صهیونیستی است کاملاً مرتبط است. سکولارهای اسرائیل و یهودیان اصلاح طلب و محافظه کار در داخل و خارج اسرائیل می کوشند تا علیه نهاد حاخامی و نهادهای مذهبی ارتدوکس، با یکدیگر متحد شوند.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد هفتم، چاپ اول، 1383.