مطالعات امنیت ملی دانشگاه حیفا، مرکز

مقدمه:

[[دانشگاه حیفا، مرکز مطالعات امنیت ملی|مرکز مطالعات امنیت ملی دانشگاه حیفا]] (National Secuvity Studies Center) از جمله مراکز تحقیقاتی اسرائیل محسوب می شود که سرفصل مهم فعالیتهای پژوهشی آن "امنیت ملی اسرائیل" است. این مرکز به واسطه پژوهشگران ارشد و کارشناسان برجسته ای که در اختیار دارد، تاکنون محصولات علمی متنوعی را حول موضوع یادشده، تدوین و ارائه کرده است.

فعالیتهای مرکز مطالعات امنیت ملی، به لحاظ آکادمیک و علمی توسط دانشگاه حیفا، سازماندهی می شوند. فعالیتهای این مرکز در حقیقت ترکیبی از پژوهشهای علمی از یک سو و مطالعات مرتبط با سیاستگذاری درباره مسائل مرتبط با امنیت ملی، از سوی دیگر است. تلاش این مرکز، همواره بر آن استوار بوده که تصویر یکپارچه ای از امنیت ملی داخلی و خارجی اسرائیل ارائه دهد. به این منظور از علوم مرتبط، مانند علوم اجتماعی، تاریخ و فلسفه نیز بهره می گیرد.

مرکز مطالعات امنیت ملی دانشگاه حیفا، یک مرکز مطالعات امنیتی در اسرائیل است که از زمان تأسیس تاکنون، مطالعات فراوانی در حوزه های تروریسم، خشونت سیاسی، روان شناسی سیاسی و نظامی گری به انجام رسانده است. گستردگی دامنه پروژه های تحقیقاتی مرکز، حاکی از توجه و در محور قرار گرفتن مفاهیم کلیدی ای چون "امنیت"، "تهدیدات امنیتی"، "افراط گرایی سیاسی" و "تروریسم" است. کادر پژوهشی N.S.S.C غالبا دارای کرسیهای استادی در دانشگاههای داخل و خارجاسرائیل بوده و سوابق پژوهشی متعددی در حوزه تخصصی خویش دارند. تربیت دانشجو در رشته های تحصیلی مورد نظر مرکز از دیگر اهداف مرکز است. این دانشجویان با اخذ مدارک تحصیلی مرتبط، به درک صحیحی از امنیت ملی اسرائیل و تهدیدات و خطراتی که این رژیم و تهدیدات و خطراتی که این رژیم را در معرض آسیب پذیری قرار می دهد، دسترسی می یابند.

الف ـ تاریخچه فعالیت:

[[دانشگاه حیفا، مرکز مطالعات امنیت ملی|مرکز مطالعات امنیت ملی دانشگاه حیفا]] که از این پس با علامت اختصاری N.S.S.C از آن یاد می شود، یک ارگان تحقیقاتی است که در سال 2001 م. تأسیس شد و تاکنون حول موضوعات مرتبط با امنیت ملی اسرائیل، تحقیقات آکادمیک فراوانی را عرضه کرده است. شیوه های رایج تروریسم در اسرائیل، نقاط تلاقی جامعه و امنیت و تنش میان نیازهای امنیتی از یک سو، و ارزشهای دموکراتیک در یک جامعه، از طرف دیگر برخی از حوزه های مورد علاقه این مرکز را تشکیل می دهند.

این مرکز توانسته است در سطح داخل و خارج اسرائیل، وجهه خاصی پیدا کند. ایالات متحده آمریکا، کانادا، مجارستان هلند، ترکیه، هند، روسیه، فیلیپین، سری لانکا، غنا و آفریقای جنوبی از جمله کشورهایی اند که به طور روزافزون، مناسبات علمی پژوهشی خویش را با N.S.S.C افزایش داده و با پژوهشگران و کارشناسان آن، مستقیما ارتباط دارند.

در داخل اسرائیل، این مرکز کمک شایان توجهی به تداوم و بررسی موضوعات مرتبط با امنیت ملی داشته و مطالعات گسترده ای را در رابطه با "انعطاف پذیری ملی" و "توانمندسازی اجتماعی" و نقش این 2 فاکتور در مواجهه با چالشهای تروریسم صورت داده است.

بنابر ادعای مسئولان مرکز، N.S.S.Cپیشگام توسعه چهارچوبهای تئوریک و تحلیلی به منظور درک هرچه بهتر رابطه میان دموکراسی و امنیت است.

N.S.S.C یک مجله پژوهشی با عنوان "دموکراسی و امنیت" را در لندن به چاپ می رساند.همچنین پژوهشگران این مرکز در مورد یک پروژه بین المللی وسیع تحت عنوان "فشار برای تضعیف تروریسم" به پژوهش پرداختند. این پروژه بر مبنای یافته های روان شناختی مدرن قرار دارد.

از دیگر فعالیتهای N.S.S.C تلاش پیگیر برای آموزش و تعلیم پژوهشگران مرکز در جهت دستیابی به درک مناسبی از امنیت ملی اسرائیل و تهدیدات و خطراتی است که منافع و خواسته های اسرائیل را تهدید می کنند. مدرنیزه سازی را تهدید می کنند. مدرنیزه سازی تفکر درباره امنیت ملی، به عنوان بخشی از رویکرد دموکراتیک نسبت به جامعه اسرائیل از نکات مهم آموزشی به پژوهشگران است.

دانشجویان این مرکز با طی دوره های آموزشی در رشته هایی مانند روابط بین الملل، دیپلماسی، ژئواستراتژی، تاریخ نظامی، مطالعات خاورمیانه، اقتصاد، روان شناسی، فلسفه و اخیرا دو رشته تحصیلی کامپیوتر و شیوه های کمی سیاستگذاری عمومی، موفق به اخذ مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد می شوند.

ب ـ حوزه های تحقیقاتی N.S.S.C :

[[دانشگاه حیفا، مرکز مطالعات امنیت ملی|مرکز مطالعات امنیت ملی دانشگاه حیفا]] چهار حوزه تحقیقاتی اصلی به شرح زیر را دربرمی گیرد:

1 ـ افراط گرایی و خشونت سیاسی:

از سپتامبر سال 2001، N.S.S.C ، حوزه مطالعاتی افراط گرایی و خشونت سیاسی را با زیرشاخه های زیر، دنبال کرده است: بیگانه هراسی، نژادپرستی، خشونت سیاسی، محافظه کاری اخلاقی، دموکراسی ستیزی، مسائل مرتبط با صلح و ترس از جنگ و تروریسم، اعراب اسرائیل، ارتدوکسها، شهرک نشینان کرانه باختری و نوارغزه (قبل از تخلیه) و مهاجران شوروی سابق و زبان شناسی در سه شاخه عبری، عربی و روسی. از مباحث مطروحه در این رابطه، بیگانه هراسی است که خواستگاه این پدیده عمدتا از احساس ترس از بیگانه و "خارجیها" نشأت می گیرد که در هر کشوری وجود داشته و در اسرائیل به شکل خاصی مشهود است.

2 ـ واکنشهای سیاسی و روان شناختی نسبت به مقوله ترور:

این حوزه تحقیقاتی، عمدتا توسط دکتر هوب فول و دکتر کانتی نیسیم دنبال می شود. افزایش تروریسم و حوادث 11 سپتامبر موجب طرح مقوله تأثیر روان شناختی تروریسم و به ویژه رابطه آن با فشارهای عصبی شد. به هر حال این موضوع پذیرفته شده است که تأثیر روان شناختی تروریسم، موجب تغییر در گرایشهای عمومی در قبال مسائل اجتماعی و سیاسی و تشکیل گروههای اقلیتی می شود.

3 ـ انعطاف پذیری ملی:

از آغاز انتفاضه الاقصی (2000) مرکز مطالعات امنیت ملی دانشگاه حیفا، مطالعات ویژه ای را حول محور، اندازه گیری انعطاف پذیری ملی شهروندان اسرائیلی آغاز کرده است.

اساس این حوزه تحقیقاتی مبتنی بر این تفکر است که اقتدار ملی یک مفهوم تک بعدی قابل سنجش با تواناییهای نظامی صرف نیست، بلکه شامل ابعاد وسیع تر و مرتبط با انعطاف پذیری اجتماعی شهروندان اسرائیلی نیز است. از این رو، نقطه ثقل حوزه تحقیقاتی مزبور، بررسی تغییرات اجتماعی در مواجهه با رویدادهای سیاسی در عرصه سیاستگذاری ملی است. چهار زیرشاخه مرتبط با حوزه مطالعاتی فوق الذکر عبارتند از:

1 ـ هویت شهروندان اسرائیلی و پدرسالاری.

2 ـ ترس از تهدیدات تروریستی و تهدیداتی که امنیت اسرائیل را به مخاطره می اندازند.

3 ـ نقش دفاع نظامی.

4 ـ اعتماد به نهادهای دولتی.

در توضیح مفهوم پدرسالاری مفاهیمی چون عشق به اسرائیل و عدم ترک آن به عنوان خانه پدری، گنجانده شده است. بر این اساس هر کس بخواهد شهروند اسرائیلی را از موطن خویش اخراج کند، موجبات خشم وی را فراهم کرده است.

"ترس"، دیگر مفهوم مندرج در حوزه مطالعاتی "انعطاف پذیری ملی" است. این ترس به طور مشخص زاییده احساس تهدید ناشی از "ترور" است کهسیستم سیاسی، خانواده های اسرائیلی، امنیت ملی دولت اسرائیل و زندگی روزمره اسرائیلیها را نشانه رفته است.

دفاع نظامی نیز مشتمل بر چهار شاخص است: نخست آنکه تولید تسلیحات هسته ای به عنوان یک عنصر حیاتی امنیت ملی اسرائیل باید تداوم یابد و در این رابطه هر عمل ابتکاری نظامی از سوی اسرائیل پسندیده است. دوم آنکه کلیه ابزارهای موجود و مورد نیاز برای مبارزه با ترور باید توسط اسرائیل به کار گرفته شوند. سوم اینکه در پاسخ به حملات موشکی صورت گرفته علیه اسرائیل، دولت مجاز است تمامی توان نظامی خویش را به کار گیرد. و نهایتا آنکه "اعتماد" نسبت به نهادهای دولتی در سطوح دادگاه عالی، کنست، احزاب سیاسی، رسانه ها، پلیس، شاباک، موساد و ارتش باید مشهود باشد.

یافته های پژوهشی N.S.S.C نشان می دهند که تروریسم موجب افزایش گرایشهای نظامی گری و پدرسالاری در جامعه اسرائیلی شده است. همین یافته ها از کاهش سطح اعتماد به نهادهای سیاسی و اجتماعی حکایت دارند.

4 ـ کارکردهای اجتماعی خدمت نظام وظیفه:

دکترین امنیت ملی اسرائیل، نیاز به "ارتش شهروندی" (ملت مسلح) را فرض مسلم پنداشته است. بر این اساس شهروندان اسرائیلی اعم از زن و مرد که واجد شرایط خدمت وظیفه اند ملزم به طی دوره خدمتند. N.S.S.C در این حوزه مطالعاتی کوشیده است که نیازها و ضرورتهای اسرائیل به داشتن نیروی نظامی قوی، کارآمد و آماده خدمت را برای اطمینان از بقا و تداوم حیات خویش، مورد مطالعه میدانی قرار دهد. این مرکز در دو دوره متفاوت، مطالعات خویش را به انجام رسانده است. اولین دوره، فوریه سال 2000 بود در این زمان دیدگاه خوش بینانه ای نسبت به فرایند صلح اسرائیل - فلسطین در میان شهروندان اسرائیلی حاکم بود. دومین دوره تحقیقاتی به مارس 2002 بازمی گردد که به تعبیر سران رژیم صهیونیستی حملات تروریستی منبعث از انتفاضه الاقصی شدت گرفت.

ج ـ نیروی انسانی:

مهمترین شخصیتهای این مرکز عبارتند از:

1 ـ پروفسور گابریل بن ـ دور مدیریت مرکز:

پروفسور گابریل بن ـ دور (Gabriel Ben-Dor) چهره شناخته شده بین المللی در رشته علوم سیاسی و تاریخ خاورمیانه است. وی دارای چندین جلد کتاب و حدود 120 مقاله در حوزه های موضوعی سیاست خاورمیانه، روابط غیرنظامی ـ نظامی و حل منازعه و دیپلماسی روانی است. بن دور، همچنین، مقاله نویس ارشد مجله "دموکراسی و امنیت" است که در لندن به چاپ می رسد. وی استاد مدعو در چندین دانشگاه آمریکای شمالی و اروپا از جمله دانشکده سلطنتی مطالعات دفاعی لندن است.

2 ـ دکتر دان شوافتان معاون مدیر مرکز:

دکتر شوافتان (Dan Schueftan) معاون مدیریت مرکز و پژوهشگر ارشد است. حوزه مطالعاتی وی تاریخ سیاسی معاصر خاورمیانه است. وی مطالعات و تألیفات مهمی را درباره منازعه اعراب و اسرائیل و رابطه میان اعراب و چالشهای معاصر اسرائیل به انجام رسانده است. بنابر ادعای مرکز N.S.S.C ، پژوهشهای شوافتان کمک مهمی به درک مفهوم "عقب نشینی" به عنوان عنصر کلیدی در سیاست امنیت ملی اسرائیل می کند.

دکتر دان شوافتان، استاد برجسته دانشکده علوم سیاسی دانشگاه حیفا بوده و برای بیش از سه دهه، نقش مهمی در سیاستگذاریهای دفاعی، اطلاعاتی و سیاست خارجه اسرائیل ایفا کرده است.

3 ـ دکتر آمی پداهازور مدیر پژوهش مرکز:

آمی پداهازور (Ami Pedahazur) مدیر پژوهش N.S.S.C و مدیر پروژه های تحقیقی مرکز با موضوعیت تروریسم و خشونت سیاسی و از پژوهشگران ارشد است. وی همچنین استاد برجسته علوم سیاسی در دانشگاه حیفا بوده و به عنوان استاد مدعو در دانشگاه تگزاس تدریس کرده است. دکترپداهازور، در دانشگاههای اروپا و آمریکای شمالی نیز سابقه فعالیتهای پژوهشی دارد و صاحب تألیف چندین مجله با محوریت امنیت ملی است.

4 ـ پروفسور استوان هوب فول پژوهشگر ارشد:

استوان هوب فول (Stevan Hobfoll) پژوهشگر ارشد و دارای مدرک دکتری در رشته های علوم سیاسی و روان شناسی سیاسی است. وی دارای مقالات چندی است که در مجلاتی مانند "مجله آمریکایی روان شناسی اجتماعی" به چاپ رسیده اند.

5 ـ پروفسور لئونارد واینبرگ پژوهشگر ارشد:

واینبرگ (Leonard Weinberg) پژوهشگر ارشد N.S.S.C بوده و برای چندین دوره به عنوان استاد مدعو در دانشگاه فلورانس ایتالیا تدریس کرده است. از او مقالات متعددی در زمینه علوم سیاسی، سیاستهای مقایسه ای و احزاب سیاسی در مجلات چاپ انگلیس، درج شده است.

6 ـ پروفسور یوناح الکساندر پژوهشگر ارشد:

پرفسور الکساندر (Yonah Alexander) پژوهشگر ارشد مرکز بوده و درباره تروریسم مطالعات فراوانی داشته است.

7 ـ دکتر دافنا کانتی - نیسیم پژوهشگر ارشد:

دکتر نیسیم (Daphna Canetti-Nisim) از پژوهشگران ارشد بوده و به همراه پروفسور هوب فول مدیریت پژوهش پروژه های مرتبط با تروریسم مرکز را عهده دار است. خانم کانتی ـ نیسیم همچنین دستیار پژوهشی دکتر پداهازور مدیر پژوهش مرکز است و پروژه خشونت سیاسی را با همراهی وی دنبال می کند.

وی استاد دانشگاه حیفا و تخصص اصلی او روان شناسی سیاسی است. خانم کانتی، مقالات متعددی را در حوزه های سیاست معاصر اسرائیل،روان شناسی سیاسی، اقتدار سیاسی و بیگانه هراسی سیاسی نگاشته است.

8 ـ دکتر مری سیوان دستیار پژوهشی

دکتر سیوان (Meri Sivan) دستیار پژوهشی N.S.S.C بوده و تخصص اصلی او در حوزه مطالعات علوم سیاسی است.

9 ـ بات ـ ال اشتین:

خانم ال ـ اشتین (Bat El-Stein) دستیار ویژه مدیریت مرکز و دبیر برنامه امنیت ملی دانشگاه حیفا است.

10 ـ آریه پرلیگر:

آریه پرلیگر (Arie Perliger)هماهنگ کننده پروژه های مرکز بوده و تمرکز مطالعاتی وی بر تروریسم و ضد تروریسم استوار است.

11 ـ اران زایدیس:

زایدیس (Eran Zaidise) دانشجوی دوره دکتری علوم سیاسی در دانشگاه حیفا بوده و محورهای مطالعاتی وی شامل گروههای سیاسی، سلامت سیاسی و مشارکت سیاسی است. وی عضو هیأت تحریریه و گروه پژوهشی N.S.S.Cنیز است.

12 ـ سیوان هرش ـ هوافلر:

خانم هوافلر (Sivan Hirsch-Hoefler) هماهنگ کننده پروژه خشونت سیاسی و عضو هیأت تحریریه مرکز بوده و حوزه مطالعاتی مورد علاقه وی، احزاب راست افراطی است.

13 ـ موران یارچی مسئول روابط عمومی:

خانم یارچی (Moran Yarchi) مسئول روابط عمومی مرکز بوده و در مورد جوامع سیاسی، تحقیق می کند.

14 ـ اران هالپرین:

هالپرین (Eran Halperin) هماهنگ کننده پروژه روان شناسی تروریسم مرکز و محقق در زمینهروان شناسی سیاسی و انگیزه های بیگانه هراسی سیاسی است.

15 ـ آویشای هاداری:

ژنرال هاداری (Avishai Hadari) هماهنگ کننده و مدیر برنامه بین المللی امنیت ملی N.S.S.C و فارغ التحصیل دانشکده امنیت ملی اسرائیل است.

16 ـ دکتر نادیر تشور:

دکتر تشور (Nadir Tsur) استاد دانشیار مرکز مطالعات امنیت ملی است که در زمینه هویت سیاسی و روان شناسی سیاسی مطالعه و تحقیق می کند.

17 ـ شای برمانیس:

خانم برمانیس (Shai Bermanis) عضو هیأت تحریریه و دارای مدرک فوق لیسانس در رشته علوم سیاسی از دانشگاه حیفا است.

د ـ پروژه های تحقیقاتی مرکز:

1 ـ سال 2001:

در سال 2001 که نخستین سال تأسیس N.S.S.C است، آمی پداهازور، مدیر پژوهش مرکز، پروژه تحقیقاتی چالشهای راست افراطی و تروریسم در مقایسه با محدودیتهای دموکراتیک را به عنوان یک مطالعه تطبیقی در حوزه مطالعاتی تروریسم و خشونت سیاسی، به انجام رساند.

2 ـ سال 2002:

در این سال، دکتر گابریل، دکتر پداهازور و هاسیسی بادی (Hasisi Badi) ، پروژه تحقیقاتی با عنوان "دکترین امنیت ملی اسرائیل تحت فشار بحران خدمت وظیفه" را تهیه و تدوین کردند.

پروژه تحقیقاتی دیگر، تأثیرات متغیرهای روان شناختی و جنسیتی بر راست افراطی است که توسط دکتر کانتی نیسیم و دکتر پداهازور تدوین شد.

3 ـ سال 2003:

"موج چهارم تروریسم بین الملل وانحصارطلبی بنیادگرایی اسلامی" عنوان یکی از پروژه هایی است که در سال 2003 توسط دکتر گابریل و دکتر پداهازور به انجام رسید محور اصلی بحث در این پروژه، جنبشهای توتالیتریستی بود.

دکتر کانتی نیسیم به همراه دکتر واینبرگ و دکتر پداهازور، پروژه تحقیقاتی "خصایص اجتماعی و مذهبی بمب گذاران انتحاری و قربانیان آنها" را به انجام رساند.

در همین سال دکتر کانتی نیسیم و دکتر پداهازور پروژه ای با عنوان "عوامل اشاعه دهنده بیگانه هراسی سیاسی در جامعه چند فرهنگی: مطالعه موردی اسرائیل" را به پایان رساندند.

"متغیر مذهبی و افراط گرایی سیاسی" عنوان یکی دیگر از پروژه های تحقیقاتی است که دکتر کانتی نیسیم به انجام رساند.

دکتر پداهازور و پرلیگر نیز در پروژه ای دیگر به مطالعه موردی خشونت سیاسی شهرک نشینان پرداختند.

4 ـ سال 2004:

دکتر کانتی نیسیم و دکتر پداهازور در یک پروژه تحقیقاتی با عنوان "بنیادگرایی مذهبی و اردوگاه راست افراطی در اسرائیل"، مطالعات میدانی گسترده ای را به انجام رساندند.

همچنین دو پژوهشگر یاد شده پروژه "سرمایه اجتماعی و انحصار اجتماعی: مهاجران شوروی سابق به اسرائیل" را سازماندهی و تدوین کردند.

دکتر کانتی ـ نیسیم "تأثیر مذهب بر ارزشهای دموکراتیک" را در قالب یک پروژه پژوهشی دیگر مدون کرد. همین پژوهشگر به همراه دکتر پداهازور، پروژه مدونی با عنوان "حمایت از ایدئولوژی راست افراطی: شاخصه های اجتماعی ـ اقتصادی و مکانیسم روان شناختی هویت اجتماعی" را ارائه داد.

5 ـ سال 2005:

"عوامل محرک برای خدمت در نیروهای نظامی: در زمان صلح و جنگ" عنوان پروژه تحقیقاتی است که دکتر گابریل، دکتر پداهازور، دکتر کانتی نیسیم و پرلیگر مسئولیت تدوین و ارائه آن رابرعهده داشتند.

در یک پروژه تحقیقاتی دیگر دکتر کانتی نیسیم به همراه دکتر پداهازور، گرایشهای نظامی در میان شهروندان اسرائیلی را در طول انتفاضه الاقصی مورد بررسی قرار دادند.

همچنین دکتر هوبل به همراه دکتر کانتی نیسیم پژوهشی درباره سمپاتی میان اعراب و یهودیان ساکن اسرائیل در قبال تروریسم انجام دادند. دکتر واینبرگ نیز به همراه دکتر پداهازور چالشهای مفهومی تروریسم، تروریسم و خشونت سیاسی را عنوان پژوهش خویش قرار دادند.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی ـ علمی ندا، شماره 270.
2. www.ica. herva. haifa. ac.il/teamco/nssc/data.asp.
3. www.ica. herva. haifa. ac.il/2005/10/20.