چلنوف، میخاییل

"میخاییل چلنوف" (Mikhail Tschelenov) زبان شناس یهودی از شوروی، بنیانگذار جنبش فرهنگی یهود در مسکو در دهه هفتاد و رئیس دوره ای سازمان وعد (سازمان مرکزی سازمان های یهودی در جامعه کشورهای مشترک المنافع). می توان گفت که چلنوف نمونه نمادین یک شهروند یهودی روسی است؛ چه به واسطه او، بسیاری از ویژگی های این شهروند، آشکار می شود.

چلنوف، زبان شناس و متخصص در جغرافیای زبان است. شاید او دریایی باشد از آن چه که "زبان های قومی" نامیده می شود. او اصلاً متخصص قبایل اسکیمو و مردمان اقیانوس آرام در جزایر اندونزی است. عبری را خوب می داند و حتی از برجسته ترین آموزگاران عبری در روسیه به شمار می رود. او نوه یحیل چلنوف است که از رهبران مهم صهیونیست هایی بود که به فلسطین مهاجرت کردند و در آنجا ساکن شدند. مادر چلنوف، و همچنین همسر و فرزندش یهودی نیستند و نهادهای دینی ارتدوکس در داخل و خارج اسرائیل، او را یهودی نمی شمارد.

به نظر می رسد که علاقه او به عبری، هیچ معنای صهیونیستی ندارد، بلکه علاقه ای نسبت به ریشه های قومی شخصیت فرهنگی روسی خود است (این ویژگی مشترک میان یهودیان ایالات متحده و اتحاد شوروی است؛ زیرا یهودیان آمریکا نیز به شکلی بیمارگونه علاقه مندند که ریشه های خود را جستجو کنند).

چلنوف، رئیس گروه فرهنگی یهود در مسکو است و تلاش می کند که هویت فرهنگ یهودی روسی اش را زنده نگه دارد. گروه او نخستین گروه سازمان یافته یهودی از زمان انقلاب است و هزارانپیرو دارد. مجموعه این فعالیت های او در رویارویی با صهیونیسم ـ که هدفش پاکسازی گروه های یهودی جهان و تبدیل آن به سوختی برای ماشین مهاجرت و جنگ صهیونیستی است ـ قرار دارد.

بنابراین جای شگفتی نیست که چلنوف تصریح کند که نمی خواهد به اسرائیل مهاجرت کند؛ زیرا خوب می داند که جو اسرائیل برای همسران غیریهودی نامساعد است و او حاضر نیست که همسرش را در معرض بدرفتاری های دیگران قرار دهد. وی افزود که به اعتقاد او، مهاجرت چیزی جز یکی از عناصر بیانگر هویت یهودی (روسی) نیست. می توان این را هم اضافه کرد که تخصص چلنوف در زمینه قبایل اسکیمو، مهاجرت وی را غیرممکن می سازد؛ زیرا او خود را در اسرائیل، به دور از موضوعی می یابد که بر روی آن کار می کند (جامعه اسرائیل، چند زبان شناس و جغرافی دان زبان را می تواند در خود جذب کند؟).

می توان گفت که چلنوف، نمونه خوبی برای بسیاری از یهودیان شوری است. گفتنی است، با وجود آن که وی تصمیم گرفت مهاجرت نکند اما مهاجرت یهودیان شوروی را تأیید و بلکه تشویق می کند؛ یعنی او صهیونیست وطن گزین (ماندگار) است. اخیرا چلنوف، مورد حمله قرار گرفت و متهم شد که وعد را به یک سازمان مرکزی تبدیل کرده است که رهبری آن در دست او متمرکز شده است.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد هفتم، چاپ اول، 1383.