شولحان، عاروخ

"شولحان عاروخ" (Shulhan Arukh)عبارتی عبری است به معنی "طعام و سفره آماده". شولحان عاروخ، کتاب فقهی تلمودی است که دربردارنده دیگر اصول دینی و سنتی رفتار نیز می باشد. این کتاب تا امروز کتابی بلامنازع در شریعت و عرف یهودیان بوده است که در مورد اعتماد است و با عنوان "تلمود کوچک" از آن نام برده می شود. جوزف کارو این کتاب را با استناد به "عهد عتیق"، "تلمود"، نظریات حاخامهای یهود و فتواها و تفسیرهایحاخامی (شریعت شفاهی) نوشت و در 1565 منتشر نمود.

شایان ذکر است که بسیاری از اعمال مذهبی و قید و بندها و قوانین دینی، زندگی یهودیان را دشوار ساخته است و این امر ایشان را ناگزیر می سازد که همیشه در پی مرجعی برای استفتا باشند. اما دسترسی به پاسخ پرسشهای دینی از لابه لای کتاب تلمود کاری بسیار دشوار است؛ زیرا پرسش کننده ناچار است بخشها و عباراتی را در جلدهای مختلف کتاب مطالعه کند و سپس تعلیقات نوشته شده بر هر فقره را که هر کدام از آنها نیز تفسیرهای مختلف و متناقضی دارد، بررسی کند. برای ساده کردن این کار، نویسند شولحان عاروخ همه بحثهای مفصل فقهی و نظریات گوناگون و احکام ضد و نقیض را حذف کرد و تنها احکام شرعی ثابت را که بیانگر حلال و حرام بود، باقی گذارد و آنها را در یک کتاب گرد آورد.

شولحان عاروخ به چهار بخش تقسیم می شود:

1. اورح حاییم به معنی "راه زندگی" که به قوانین مربوط به نماز، دعاها و عیدها می پردازد.

2. یوریه دیعا به معنی "استاد معرفت" که قوانین مربوط به خوراک شرعی، طهارت، نجاست، نذورات، اندوه و سوگواری و قوانین صدقات را بررسی می کند.

3. ایونها عوزیر که به بحث درباره احکام ازدواج و طلاق و همه آنچه مربوط به بانوان است، می پردازد.

4. حوشین مشباط به معنی "صندوق کامل قضاوت" که درباره قوانین مدنی و جنایی و اصول و ضوابط محاکمات است. این کتاب همچنین دربردارنده احکام مربوط به ارث، وصیت، وکالت، شهادت، سوگند، عقود و ثبت است.

از آنجا که این کتاب دربردارنده آموزه های گوناگونی است که به خوبی طبقه بندی شده، از اقبال زیادی در میان توده های یهودی برخوردار شده است.

با اینکه حاخامهای اشکناز در آغاز به مخالفت با این کتاب برخاستند، اما این کتاب نزد یهودیان ارتدوکس معتبر بود؛ به ویژه پس از این که موسی ایسرلیز (1527ـ1520) اضافات و تعلیقاتی اشکنازی بدان افزود. این تعلیقات و اضافات در همه چاپهای کتاب وارد شد و "مابا" به معنای "سفره خوراک" نامیده شد. عبارت "شولحان عاروخ" هم به معنای خوراک و هم به معنای سفره است.

این کتاب بسیاری از احکام نژادپرستانه تلمود را دربرمی گیرد و در آن به شدت میان یهودی و غیریهودی تفاوت می گذارد، حتی در اصول انسانی. برای مثال کشتن یهودی با کشتن غیریهودی متفاوت است و نجات زندگی یهودی یا درمان او با نجات زندگی غیریهودی یا درمان او تفاوت دارد. مثلاً در شولحان عاروخ این پرسش مطرح شده است که اگر خانه ای در روز شنبه بر سر ساکنانش خراب شود، آیا برای یهودی جایز است که به کمک حادثه دیدگان برود؟ سپس پاسخ می دهد که خیر، اما اگر در میان ساکنان آن خانه، یک یهودی باشد، برداشتن آوار بر یهودیان واجب می شود.

همچنین اگر مشارکت نکردن یهودی در کمک رسانی به غیریهودیان، برای یهودیان مشکل آفرین شود، باید در این کار مشارکت نماید؛ چه در غیر این صورت، غیریهودیان بر یهودیان فشار خواهند آورد و آنان را خواهند آزرد.

بر همین مبنا نجات جان یهودی قرائی جایز نیست؛ زیرا یهودیان قرائی سلطه ای بر یهودیان حاخامی ندارند تا بتوانند آنها را بیازارند. طبیبیهودی هم نباید غیریهودی را درمان کند و اگر از این کار ناگزیر شد بایستی هدفش دفاع از یهود باشد نه درمان شخص غیریهودی. براساس مطالب این کتاب سرقت یهودی از یهودی یا غیریهودی از یهودی حرام است، اما سرقت یهودی از غیریهودیانی که زیر سایه حکومت یهودی زندگی می کنند، جایز است و این توجیهی است که برای سرقت از فلسطینیها.

حاشیه نویسان شولحان عاروخ ایمان به کابالا را یکی از واجبات آیین یهود می دانند و مبلغان جنبش روشنگری یهود و اندیشمندان اصلاح طلب یهودی، به دلیل اینکه کتاب یاد شده، تجسم بسیاری از عقب ماندگیهای یهودیت است و تعصب و واپسگرایی در آن موج می زند آن را مورد حمله قرار دادند. با این همه هنوز هم شولحان عاروخ یکی از مهم ترین منابعی است که یهودیان ارتدوکس در اسرائیل و خارج آن برای تفسیر یهودیت از آن بهره می جویند.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد پنجم، چاپ اول، پاییز 1382.