برن باؤم، نیتان (1937-1864)

نیتان برن باؤم (Nithan birnbaum) سیاسی نویس اتریشی یهودی است. در وین و در میان یک خانواده حسیدی متولد شد. با آرمان های جنبش روشنگری آشنا شد؛ دست از عقیده یهودیت برداشت؛ به راه حل های صهیونیستی گروید و در تأسیس سازمان جوانان قدیما (1822) مشارکت کرد. در سال 1884، اولین شماره های مجله خود را به نام خود آزادسازی (که به نام کتابچه پینسکر نامیده شده بود) منتشر کرد. نشر، تحریر و چاپ مجله برعهده خود او بود. برن باؤم قبل از پیدایش هرتزل اندیشه صهیونیسم را شکل داد و در سال 1893 کتابی درباره مسأله یهود نوشت که نام آن تجدید حیات قومی ملت یهود در سرزمین خود به مثابه وسیله ای برای حل مسأله یهود بود.

برن باؤم ابتدا با سازمان جهانی صهیونیسم همکاری کرد و در کنگره اول صهیونیسم (1897) حاضر شد. همه می دانند که وی اولین کسی بود کهکلمه "صهیونیسم" را به معنای امروزی آن به کار برد (در مجله خودآزادسازی در سال 1890). او صهیونیسم را به این ترتیب معرفی کرد: جنبشی قائل به وحدت قومیت، نژاد و ملت؛ و دعوتی که ویژگی های نژادی یهودی را به جای دین یهود تبدیل به یک ارزش مطلق و نهایی می کند و یهودیت را از اعتقادات مشیحانی می رهاند.

از این رو، صهیونیسم جنبشی است برای دفاع از منافع نژاد یهود. اما پس از سال 1897 با تعریف هرتزلی امت یهودی مشکلاتی پیدا کرد؛زیرا هرتزل (که یک یهودی غیر یهودی بود) یهودستیزی را منبع همبستگی و هویت یهودیان می دانست. اما برن باؤم معتقد بود که هویت یهودی به خودی خود یک ارزش است و حضور یهودیان در گوشه و کنار جهان یک وضعیت منفی نیست و فرهنگ یهودی شایستگی پیشبرد و تکامل را دارد (به همین دلیل وی در سخنرانی خود در کنگره اول صهیونیسم، از صهیونیسم به عنوان جنبشی فرهنگی یاد کرد).

بنابراین او معتقد بود که میان کوشش های وی در جهت یافتن وطنی برای سرریز جمعیتی یهود و وفاداری که خود به عنوان یک یهودی همانند شده به وطن خویش دارد، هیچ تضادی نیست. به همین دلیل، برن باؤم در سال 1907 به عنوان یک صهیونیست نامزد انتخابات مجلس اتریش شد (و در آن شکست خورد). وی به تدریج این موضع خود را تغییر داد؛ تا حدی که از مخالفان صهیونیسم شد و به جرگه منادیان قومیت یدیشی (قومیت دیاسپورا)، به عنوان راه حلی برای مسأله یهود، پیوست. از این روست که می بینیم برن باؤم بر اهمیت سهم و نقش فرهنگ و تمدن یدیشی و اهمیت حفظ هویت یدیشی تأکید می کند.

وی از زبان یدیشی (در مقابل زبان عبری) دفاع کرد و در سال 1908 یهودیان را به شرکت در کنگره چرنوویتس دعوت کرد. آنچه این کنگره مطرح کرد این بود که یدیشی، کاملاً مانند عبری، زبان قومی یهودیان است.

اما همان طور که وی از صهیونیسم عبور کرد و نقصان و ناتمامی آن را دریافت، این نکته را هم دانست که دعوت به قومیت یدیشی هم کافی نیست؛ زیرا یهودیان یک جمعیت نژادی یا قومی نیستند، بلکه فقط یک جمعیت دینی اند و اصل موجودیت یهودی همان عقیده یهودی است. همین عقیده است که یهودی را از مشرک جدا می کند و وجه فارق زندگی سعادتمندانه در عالم ربانی از توحش و انانیت شرک است.

درکی که برن باؤم نسبت به واقعیت توحش و مادیت جهان مدرن به دست آورد، کشفی ناگهانی بود که روش زندگی اش را کاملاً عوض کرد. وی (به زعم خود) معنای واقعی تاریخ جهان را کشف نمود: پیکار نیروهای ربانی خیر برای شکست جهان مشرکان. او همچنین دریافت که هدف از موجودیت یهودی روشن نگاه داشتن نور الهی است. بنابراین، یهودی باید با همان روش که از آغاز تاریخ داشت خود را وقف خدمت به این نور کند. به تمام این دلایل، برن باؤم به یهودیت ارتدوکس روی آورد و به جماعت آگودات اسرائیل پیوست و یک ضد صهیونیست تمام عیار شد.

این تمایل چنان در وجود برن باؤم ریشه دواند که معتقد شد باید یهودیان را از جهان شرک آلود جدا کرد. از این رو، خواستار ایجاد شهرک های یهودی نشین در خارج از شهرهای بزرگ شد (او این شهرک ها را "عولیم" یعنی "بالاروندگان" نامید).یهودیان می بایست در این شهرک ها به کشاورزی و حرفه های گوناگون بپردازند؛ آداب و شعائر دینی خود را انجام دهند و زبان، لباس و فرهنگ یهودی را حفظ کنند.

برن باؤم تألیفاتی دارد که مهم ترین آنها اعترافات (1917) است. فرزندش سولومون برن باؤم گزیده هایی از آثار او را با عنوان پل به زبان انگلیسی منتشر کرد (1956).

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.