اگودات اسرائیل، حزب

اگودات اسرائیل، سازمان جهانی یهودیان سنت گراست. این حزب در سال 1291 ه . ش (1912 م) به دنبال کنفرانس دهم صهیونیسم و از میان جنبش "مزراحی" توسط چند حاخام و رهبر مذهبی در لهستان تأسیس شد. نام خود را از عبارتی عبری به معنای "وحدت اسرائیل" گرفته است. هدف از تأسیس این حزب در آن هنگام، کوشش در جلوگیری از نفوذ و رسوخ روحیه لامذهبی بین کارگران یهودیو دفاع از منافع یهودیان ارتودکس (اصلاح طلب) بود که در رشته صنعت کار می کردند. در اثر اختلافهایی بین افراد متدین و لامذهب در سازمان جهانی صهیونیسم بروز کرده بود برخی از روحانیون یهودی برای تأسیس این حزب به منظور ایستادگی در مقابل گسترش افکار سوسیالیستی در میان کارگران یهودی برانگیخته شدند.

در اساسنامه این حزب عنوان شده است که این حزب نمایندگی یهودیان متعهد به شعائر مذهبی در سرتاسر جهان را در برمی گیرد و آنها را دعوت می کند تا براساس روح تورات برای ایجاد وطن قومی یهودیان تلاش کنند. تلاش و تأکید این حزب بر هویت مذهبی بخشیدن به دولت و حکومت در اسرائیل و انتخاب شورایی متشکل از عالی ترین مراجع فقهی و مذهبی به عنوان شورای رهبری از ویژگیهای اصلی این تشکیلات است.

انتخاب این شورا از سوی هیأت مؤسسان به منظور هدایت و تنظیم زندگی اجتماعی یهودیان حزب اگودات اسرائیل را نه تنها از دیگر سازمانهای غیرمذهبی به ویژه سازمان جهانی صهیونیسم، بلکه حتی از سازمان مذهبی مزراحی نیز متمایز ساخت. این مسأله، پایه اصلی مخالفت اگودات اسرائیل با محافل "ییشوف" یا یهودیان قدیمی فلسطین و سپس با دولت اسرائیل بوده است.

به دنبال اشغال لهستان از سوی ارتش هیتلر، حزب اگودات اسرائیل که بزرگترین حزب سازمان یافته در میان جامعه سه میلیون نفری یهودیان لهستان به شمار می رفت توانست نهادهای مردمی متعددی مانند تشکیلات کارگری و جنبش زنان اگودات اسرائیل را در آن دوران به وجود آورد.

در پی اشغال فلسطین از سوی انگلیسیها و ابرازتمایل مقامات انگلیسی برای به رسمیت شناختن سلطه سازمانهای صهیونیستی به عنوان چارچوبی برای تنظیم زندگی اجتماعی یهودیان، دو خط، در میان اجتماعات یهودی بروز کرد.

خط اول به پیروی از حزب مزراحی ترجیح داد خود را با زندگی (ییشوف) یهودی منطبق کند حال آنکه خط دوم، خط مشی گوشه گیری و دربسته اگودات اسرائیل که فعالیت خود را در سال 1298 به طرز مؤثری در آنجا شروع کرده بود، برگزید.

در این راستا اگودات اسرائیل فعالیت خود را به منظور ایجاد سازمانهای ویژه خود در خارج از چارچوب نهادهای رسمی صهیونیستی شروع کرد. این خط مشی در خارج از فلسطین که حکومت و مدیریت در دست غیریهودیان بود تا حدودی رضایت بخش و قابل قبول بود، لیکن اکثریت ییشوف یهودی این خط مشی را خیانت به یکپارچگی قومی یهودیان دانستند. همین موضوع بعدها به بروز درگیری میان اگودات اسرائیل و اردوگاه صهیونیستها منجر شد. این درگیریها در سال 1303 با اقدام "هاگاناه" به ترور حاخام "یعقوب اسرائیل دی هان" رهبر اگودات اسرائیل در فلسطین به دلیل تلاش وی برای همزیستی با اعراب به اوج خود رسید.

حزب اگودات اسرائیل توانست شمار زیادی از یهودیان جهان را گرد خود آورد.

این حزب در ابتدا با این عقیده که اسرائیل باید منتظر رستگاری الهی (ظهور مسیح) شود و ایجاد یک حکومت سیاسی در فلسطین ارتداد است، با صهیونیسم مخالف بود. از این رو فعالیت خود را در احداث مدارس دینی و آموزشی دیانت یهود منحصر ساخته بود. اما موج مهاجرت یهودیان به فلسطین بر روی حزب اگودات اسرائیل نیز مانند سایر احزابمؤثر بود.

بر اثر اختلاف میان اعضای حزب در فلسطین و اعضای آن در خارج، موضع حزب در قبال همکاری و هماهنگی با نهادی ییشوف رسمی متحول و در سالهای 1320 تا 1326 به قبول ایده ایجاد یک کشور یهودی منتهی شد.

در پی اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی، حزب اگودات اسرائیل پس از سالها فعالیت در خارج از نهادهای ییشوف یهودی در فلسطین، بالاخره در سال 1327 (1948 م) با پذیرفتن مشارکت در شورای دولتی موقت به صف دیگر احزاب اسرائیلی که در چهارچوب نهادهای این موجودیت جدید فعالیت می کردند، پیوست و تصمیم گرفت که پیگیر فعالیت سیاسی و عهده دار عملی ساختن اهداف حزب باشد. لذا درخواست حکومت دینی که متعهد به آموزشهای دیانت یهود باشد را شروع کرد.

همچنین سران آن مخالفت خود را با نظریه انتشار و صدور قانون نوشته شده اسرائیل ـ به دلیل آنکه هر قانونی که از طرف حقوقدانان یهودی حقوق اساسی نوشته شود به پایان سفارشات دهگانه نمی رسد ـ اعلام کردند. همچنین حزب با نظریه سربازی و استخدام زنان در ارتش و یا به خدمت گرفتن آنها در خدمات شهری دیگر به مبارزه برخاست.

در انتخابات اسرائیل در طی سالهای دهه 80 حزب اگودات یا غیرمذهبی شدن مدارس و ادارات ناظر بر آنها مخالفت کرد و برقراری هر گونه رابطه سیاسی یا بازرگانی با کشورهای کمونیستی را رد کرد و به شدت در مقابل تمامی طرحهایی که نیروهای حکومتی اسرائیل برای انتقال یهودیان مهاجر جدید به فلسطین (اسرائیل) و نیز اسکان آنها در مناطقاشغالی، مقاومت و ایستادگی کرد و اصرار داشت افرادی که زندگی خصوصی را برای خود اختیار کرده اند بایستی ترک شوند.

نهادهای وابسته به حزب اگودات اسرائیل در داخل فلسطین اشغالی عمدتا نهادهای مشابهی نیز در مقیاس جهانی دارند. عالی ترین مرجع قدرت این حزب، کنگره و سپس کمیته مرکزی آن است که از حدود هشتاد عضو تشکیل می شود. تمامی اعضای آن از سوی شوراهای شعبه های حزب که تعدادشان چهل شعبه است تعیین می شوند.

ظاهرا هیأت مدیره داخلی کمیته مرکزی حزب، به تنهایی در مورد مسائل سیاسی کلی تصمیم گیری می کند لیکن در عمل و در حقیقت هیأت مدیره خارجی حزب با ارتباطاتی که با سایر مراکز حزب در خارج دارد تصمیم گیر اصلی به شمار می رود. پس از کمیته مرکزی حزب، از نظر ترتیب اهمیت، بخش اسرائیلی در کمیته مرکزی جهانی حزب مورد توجه قرار می گیرد. کمیته اجرایی حزب با سه بخش در نیویورک، لندن و فلسطین اشغالی وجود دارد و هر بخش از حدود 140 عضو تشکیل می شود.

علاوه بر این بخشها، بخش دیگری به نام بخش اسرائیلی در کمیته اجرایی جهانی حزب وجود دارد. عالی ترین و بیشترین قدرت در حزب اگودات اسرائیل در سطح جهانی در دست شورای مراجع و فقهای تورات است که دارای سه مرکز از جمله در اسرائیل می باشد. در مقیاس جهانی، نهاد دیگری به نام "مکنسیاه هجدولاه" (مجمع بزرگ) وجود دارد که کنگره جهانی اگودات اسرائیل به شمار می رود. تصمیمات شورای حاخامی حکما بر آرای اعضای اگودات تأثیر می گذارد.

علی رغم افزایش تعداد یهودیان متعصبافراطی در اسرائیل و گرایش شدید برخی از جوانان اسرائیلی به سوی مذهب، حزب اگودات بخشی از قدرتش را در مقابل یک انشعاب سفاردی به نام شاس (Shas) از دست داد.

این حزب حدود 15 روستای کشاورزی در اسرائیل را زیر نظر کنترل خود داشته و بر اداره مدرسه کشاورزی نیز نظارت دارد. در دولت موقت و دولت اول و دوم و سوم شرکت داشت و در پارلمان اسرائیل نیز ـ از ابتدا تاکنون ـ مشارکت فعالی داشته است.

حامیان این حزب در میان شهرکهای مهاجرنشین یهودی و جوامع یهود ارتدوکس در قدس و تل آویو پراکنده هستند. تمامی رهبران و مؤسسان اگودات اسرائیل از حاخامهای یهودی هستند. در این میان حاخام "اسحاق ایزاک هلیفی" لهستانی تبار نخستین کسی بود که به تأسیس اگودات اسرائیل در خارج از فلسطین مبادرت ورزید.

همچنین حاخام "سولومون بروید" جزو بنیان گزاران حزب به شمار می رود. از رهبران بعدی حزب می توان از حاخام "شلومو لورنس" حاخام یهود "مائیرا براموویتس"، "اسحاق ماثیر لیفین"، "حاخام ابراهام" و "حاخام مناصیم بورشی" نام برد.

مآخذ:

1. اسرائیل گذار به مرحله ای نوین (1)، نشریه خبرگزاری جمهوری اسلامی، 5/8/72.
2. تاریخچه احزاب سیاسی در فلسطین اشغالی، روزنامه جمهوری اسلامی، تاریخ 9/3/71.
3. الموسوعة الفلسطینیة، جلد اول، 1984.