اُرت (سازمان بازپروری و آموزش)

"اُرت" ORT حروف اول نام "سازمان بازپروری و آموزش" (Organization for Rehabilitation and Training) است. این سازمان یهودی در سال 1880 در روسیه تأسیس شد و هدف از تأسیس آن رشد و گسترش آموزش های فنی و حرفه ای و کشاورزی در میان یهودیان (اساساً یدیشی) روسیه بود. اوضاع اقتصادی این یهودیان پس از تحولات ساختاری عمیق در اقتصاد روسیه بهشدت فروپاشیده بود؛ این تحولات نتیجه تلاش برای مدرن سازی و توسعه اقتصادی بود که از نیمه قرن نوزدهم در روسیه در جریان بود و کارکردهای واسطه گری و تجاری سنتی یهودیان را از بین می برد.

پس از ناکامی و شکست مدرن سازی در روسیه در دهه هشتاد قرن نوزدهم، وضعیت یهودیان بسیار وخیم تر و نابسامان تر شد. این سازمان به دست گروهی از روشنفکران و صاحبان صنایع یهودی تأسیس شد که فرهنگ و منافعشان ارتباطی محکم با سرمایه داری روسیه و دولت تزاری داشت.

در نتیجه، تمام تلاش و هم و غم آنان متوجه جذب و همگونی فرهنگی و اقتصادی یهودیان در جامعه روسیه بود؛ به ویژه که وخامت اوضاع اقتصادی موجب درگیری ها و تنش های شدید میان مردم و دولت روسیه از یک سو و اقلیت های غیراسلاو (از جمله یهودیان) از سوی دیگر شده بود و همین، جایگاه و منافع روشنفکران و سرمایه داران یهودی را تهدید می کرد.

تاریخ فعالیت های ارت به چند مرحله تقسیم می شود. در فاصله سال های 1880 تا 1920، اساساً فعالیت های ارت در داخل روسیه متمرکز بود. ارت کارگاه های کوچک برای آموزش حرفه های مختلف ایجاد کرد و ضمن تربیت مدرس برای آموزشگاه های تجاری، به دانشجویان یهودی مدارس فنی و حرفه ای کمک هزینه می پرداخت. در سال 1912، ارت در مراکز مهم روسیه، 20 شعبه داشت. پس از آغاز جنگ جهانی اول، ارت برنامه گسترده ای به نام "کمک از راه کار" تنظیم کرد تا پناهندگان یهودی را در مناطق جدید روسیه بازپروری کند و فرصت های تازه شغلی برای آنان فراهم نماید.

با برپایی دولت شوروی، هشتاد درصد ازیهودیان، مشاغل واسطه گری و تجاری سنتی خود را از دست دادند و برای آن که در ساختار اقتصادی و اجتماعی جامعه جدید شوروی جذب شوند، لازم بود که بازپروری شوند و تخصص های صنعتی و حرفه ای و کشاورزی کسب کنند. سازمان ارت به کشاورزان یهودی اکراین که در جریان جنگ جهانی اول و جنگ داخلی روسیه دچار خسارت های شدیدی شده بودند، کمک کرد و نیز با همکاری سازمان کوزمت بسیاری از یهودیان روسیه سفید را به کشاورزی مشغول کرد.

در فاصله سال های 1920 تا 1945، ارت حوزه فعالیت های خود را به کشورهای لهستان، لیتوانی، لتونی، بسارابی، بلغارستان، رومانی، آلمان و فرانسه گسترش داد. در این راستا، در سال 1921 در برلن به یک سازمان بین المللی به نام "اتحادیه جهانی ارت" تبدیل شد. در فاصله سال های بین دو جنگ جهانی، کمیته ای بین المللی بر فعالیت های آن نظارت داشت. این کمیته شعبه هایی در ایالات متحده، آفریقای جنوبی، کانادا، آمریکای لاتین و مناطق دیگر تأسیس نمود.

در این دوره، سازمان ارت در اروپای شرقی و اتحاد شوروی به تأسیس مدارس تجاری و کشاورزی و نیز شهرک های کشاورزی تعاونی و کارگاه های تعاونی پرداخت. همچنین برای هزاران کشاورز و صنعتگر یهودی ابزار و آلات تخصصی فراهم آورد. این کارها از طریق شرکتی انجام می شد که به همین منظور در سال 1924 در لندن تأسیس شده بود و شعبه هایی هم در اروپای شرقی و اتحاد شوروی داشت. این شرکت در سال 1928، ابزار و ادواتی به قیمت 5/1 میلیون دلار به شوروی ارسال کرد.

با به قدرت رسیدن نازی ها در آلمان در سال1933، ارت به بازپروری یهودیان آلمان و کمک به آنان پرداخت. این کار از طریق برپایی مدارس صنعتی و کشاورزی در آلمان و کشورهایی که یهودیان موقتاً به آن جا پناه برده بودند، انجام می شد و شامل همه یهودیان می شد؛ اعم از آوارگان و کسانی که خود مایل به عزیمت از کشورشان بودند. اولین مدرسه آموزش پناهندگان یهودی در نیویورک در سال 1942 گشوده شد.

بعد از جنگ جهانی دوم، همزمان با مهاجرت و انتقال شمار زیادی از یهودیان به قاره آمریکا و اروپای غربی، فعالیت ارت گسترش یافت و همچنین دامنه فعالیت های آن به یهودیان آسیا و آفریقا و مغرب و اسرائیل نیز کشیده شد.

در سال 1949، ارت فعالیت های خود را در اسرائیل آغاز کرد و برنامه ای را برای آموزش حرفه ای مهاجران یهودی در شهرها و شهرک های مهاجرنشین شروع کرد. با آغاز سال 1970، "ارت اسرائیل" مهم ترین شعبه سازمان بود. این شعبه از آغاز پایه گذاری اش در اسرائیل، هفتاد هزار کارگر ماهر و متخصص تربیت کرده بود. در سال 1970، شعبه اسرائیلی ارت، 40 درصد از آموزش فنی و حرفه ای اسرائیل را پوشش می داد و از نزدیک با وزارت آموزش و وزارت دادگستری همکاری می کرد.

ارت، فعالیت های خود را در لهستان در سال 1957 از سر گرفت و تا سال 1967 که فعالیت های آن در لهستان متوقف شد، 16 هزار نفر را آموزش داده بود. از سال های دهه هفتاد، ارت به آموزش های فنی و تکنولوژیک، که در بردارنده مهارت های ویژه در زمینه کامپیوتر و اتوماسیون بود، بیش از آموزش های حرفه ای توجه کرد.

از زمان تأسیس ارت تا دهه هفتاد، بیش از یکمیلیون یهودی از مدارس ارت استفاده کردند. در کنار خدمت به یهودیان، سازمان ارت به اجرای برنامه های آموزش عملی در کشورهای در حال توسعه آسیایی و آفریقایی نیز پرداخت. این کار به درخواست دولت های این کشورها و براساس درخواست و سفارش های دولت های دیگر، به ویژه ایالات متحده و اسرائیل و سوئیس و کشورهای اسکاندیناوی انجام می شد و ناگزیر در بردارنده نوعی فشار سیاسی به نفع اسرائیل نیز بود. مقر جهانی اتحادیه ارت در ژنو قرار دارد.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.