اگادا

واژه اگادا (Agadah) یا "هگادا" آرامی است و به معنی "روایت کرد"، "حکایت کرد" و "داستان گفت"؛ همچنین معنی "اسطوره" و "داستان فولکلوریک" نیز می دهد. این واژه از ریشه ای عبری مشتق شده که دقیقا معلوم نیست؛ گفته می شود این کلمه از فعل "هجید" به معنی "گفته شد" گرفته شده و به معنی داستانهای شفاهی در برابر داستانهای مکتوب و مدون است. همچنین گویند که از عبارت "هجَّدتا لبنیخا" یعنی "به فرزندان خود بگویید" (خروج 13/8) گرفته شده است. این واژه همچنین برای اشاره به فقرات و قطعه هایی از "تلمود" (نک: تلمود) به کار می رود که به جنبه های اخلاقی، داستانی، اندرزی، دعاها و نمازها، ستایش سرزمین مقدس و آرزومندی نسبت به ظهور ماشیح می پردازد.

افزون بر این به بخشهایی که تاریخ، سیر، طب، نجوم، سحر و تصوف را مورد بررسی قرار می دهد نیز اشاره می کند.

حاخامها معتقدند که می توان اگادا را از "هلاخا" جدا کرد، اما عکس آن ممکن نیست؛ چه هلاخا، اصل و اساس است و اگادا تفسیری داستانی است و بنابراین وزانت و شأن هلاخا را ندارد. گاهی بخشهای اگادایی تلمود در کتابهای مستقل چاپ می شود و به این کتابها نیز اگادا گفته می شود.داستانهای اگادایی پر از مبالغه های اسطوره ای و معانی شگفت انگیز است. فیلسوفان دینی یهود کوشیدند تا تفسیری عقلانی از این داستانها ارائه دهند، اما در مجموع توجه زیادی به آن نداشتند. درست برخلاف متفکران کابالایی که به این داستانها توجه فراوانی نشان داده اند و آنها را دگرگون کرده، در تفسیرهای ساختگی خویش از آن بهره گرفته اند.

اگادا تأثیر ژرفی در وجدان دینی و مردمی یهودیان بر جا نهاده و کابالا از درون آن رشد نموده است. می توان گفت که اگادا و کابالا این وجدان را به وجود آورده اند. جنبه های تشریعی و فقهی تلمود به اشرافی گرای دینی موجود در مدارس عالی تلمودی (آکادمیها ـ یشیواها) و مراکز بزرگ دینی دور از روستاها و شهرهای کوچک، منحصر می شده است. هرچند که صهیونیسم با گرایش اسطوره ای خویش تلمود و خصوصا بخشهای اگادایی آن را مقدس می شمارد، اما بسیاری از اندیشمندان اصلاح طلب علیه اگادا به مخالفت برخاسته اند.

گاه نیز واژه "هگادا" در جای "اگادا" به کار رفته است، اگرچه بیشتر دانشمندان ترجیح می دهند واژه "اگادا" را به کار ببرند تا "هگادا" تنها به دعاهای عید پسح و کتابهای دربردارنده دعاها و نمازهای مخصوص این عید اشاره داشته باشد.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد پنجم، چاپ اول، پاییز 1382.