پرونده اتمی اسرائیل در آژانس بین المللی انرژی اتمی

مقدمه:

چهل و هفتمین کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی که در نوزدهم سپتامبر 2003م به کار خود پایان داد. بیست و دو موضوع برای بحث و بررسی در دستور کار قرار داشت که بیست و یکمین آن منطقه عاری از تسلیحات هسته ای در خاورمیانه و بیست و دومین آن تواناییها و تهدیدات هسته ایاسرائیل بود.

پس از سالها این نخستین باری بود که مسأله تواناییهای هسته ای رژیم صهیونیستی در دستور کار کنفرانس گنجانده شده و در جلسه عمومی از آن بحث می شود. البته این مسأله در جلسه عمومی کنفرانس مطرح گردید که اهمیت اجرایی چندانی نداشت و سبب نشد که تأسیسات و فعالیتهای هسته ای این رژیم تحت نظارت بین المللی قرار گیرد. اما از جهت این که برای نخستین بار بود که نام رژیم صهیونیستی و تهدیدهای هسته ای آن برده شد و در دستور کار آمد اهمیت بیشتری داشت.

الف ـ سابقه و زمینه ها:

اتحادیه عرب در ماه می 2003 به پیشنهاد عمان از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواست که قابلیتها و تهدیدات هسته ای اسرائیل را در دستور کار خود قرار دهد. آخرین بار در 1992 موفقیتی در این زمینه حاصل آمده بود و در خلال سالهای 1987 تا 1992 قطعنامه هایی درباره لزوم نظارت بر تأسیسات هسته ای رژیم صهیونیستی صادر شد. در ماه مارس سال 2003، دبیرکل نهاد انرژی اتمی عرب به نام محمود حسین نصرالدین اعلام کرده بود که دولتهای عربی حق دارند از سازمان ملل متحد بخواهند که اسرائیل را به امضای پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای وادارد. این در حالی بود اوضاع و احوال منطقه خاورمیانه و روابط آن با آژانس بین المللی انرژی اتمی طی سالهای دهه 1990 بیانگر آن بود که آژانس بیشترین درگیری را با کره شمالی و کشورهای این منطقه داشته است.

چنانکه پیوسته بر سر برنامه تسلیحات هسته ای عراق و برنامه های هسته ای ایران نیزمناقشاتی وجود داشته است. بیشترین این کشمکشها نظارت بر تسلیحات هسته ای عراق و سایتهای موشکی و انبارهای تسلیحاتی آن کشور بوده است. در این حال اصرار دولتهای غربی و به ویژه آمریکا برای بازرسی تسلیحاتی عراق و خنثی سازی برنامه های هسته ای این کشور تا حدودی خشم و رنجش دولتهای عربی را سبب گردید. آنها به ویژه از این بابت ناراضی بودند که همین مسأله در نهایت بهانه ای شد تا رژیم حاکم بر یکی از قوی ترین و مهمترین کشورهای عربی ساقط شود و خاک آن به اشغال آمریکا و انگلیس درآید. اما دولت آمریکا و دولتهای غربی دیگر که در طول چهارده سال گذشته این همه برای بازرسی تسلیحاتی عراق تأکید داشته اند هیچ گاه درباره برنامه هسته ای اسرائیل که از نظر دولتهای عرب و جهان اسلام خطر اصلی است نگران نبوده اند و آمریکا هیچ گاه دست از حمایت اسرائیل در شورای امنیت سازمان ملل و دیگر نهادهای بین المللی نکشیده است.

به نظر آمریکا و دول غربی، "برنامه تسلیحاتی اسرائیل هیچ گاه نمی تواند خطری علیه امنیت آنها باشد. رژیم صهیونیستی یک نظام دموکراتیک و یک کشور صنعتی پیشرفته است که هیچ گاه اهداف رادیکال درباره منافع غرب ندارد و خواهان فروکش کردن بنیادگرایی در منطقه است. بنیادگرایی نه تنها برای غرب خطرناک است بلکه تهدیدی برای اسرائیل نیز می باشد و از این نظر اتحاد نانوشته ای بین دو طرف وجود دارد."

کشورهای عضو اتحادیه عرب به روشنی اعلام کرده اند که فعالیت خود را تا آنجا ادامه می دهند که رژیم صهیونیستی سرانجام به پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای بپیوندد و اجازه بازرسی ازتأسیسات هسته ای خود را بدهد. بسیاری از این تأسیسات از جمله نیروگاه دیمونا غیر از آن که درباره آنها ظن تولید سلاحهای هسته ای وجود دارد (ظنی قریب به یقین) بلکه دچار فرسودگی و کهنگی هم هستند و پرتوزایی آنها مناطق وسیعی را آلوده می سازد. و از این نظر نیز کشورهای همسایه احساس خطر می کنند. چنانکه خود آژانس در سالهای اخیر نسبت به خطر اشعه ها به کشورهای مجاور اسرائیل هشدار داده بود.

به این ترتیب پانزده کشور عضو اتحادیه عرب خواستار بررسی پرونده هسته ای اسرائیل شدند و سرانجام خانم تریسی بارون یک سخنگوی آژانس در هفته اول سپتامبر 2003 اعلام کرد که به درخواست کشورهای عربی این مسأله بر دستور کار نشست عمومی گنجانده شده است.

ب ـ روند رسیدگی:

آژانس بین المللی انرژی اتمی برنامه جلسات خود را از هشتم سپتامبر 2003 آغاز کرد. نخست شورای حکام به مدت یک هفته جلسه داشتند و برنامه اصلی کار آنها رسیدگی به پرونده هسته ای ایران بود و به صدور قطعنامه ای انجامید که علیه ایران تدوین شد. پس از پانزدهم سپتامبر کنفرانس عمومی آغاز گردید. کنفرانس عمومی درباره دستور کنفرانس بعدی نیز تصمیم گیری می کند. در گذشته کشورهای عربی و اسلامی همواره از این کنفرانس به عنوان محلی برای اعلام مخالفت با سیاستهای تبعیض آمیز غرب و نهادهای بین المللی درباره جهان اسلام و کشورهای جهان سوم استفاده می کردند و هر زمان که مسأله تسلیحات هسته ای عراق یا عاری ساختن منطقه خاورمیانه از سلاحهای کشتارجمعی پیشمی آمد موضوع لزوم کنترل تسلیحات و برنامه های هسته ای رژیم صهیونیستی را نیز مطرح می نمودند.

بر طبق ماده بیستم آیین رسیدگی در کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی هر موضوعی که برای گنجانده شدن در دستور کار کنفرانس عمومی پیشنهاد می شود به جز موضوعاتی که شورای حکام آنها را پیشنهاد کرده باید در صورت امکان با مدارک اصلی یا یک یادداشت تبیینی یا یک قطعنامه خلاصه همراه باشد که پیشنهاددهنده آنها را ارائه می کند. گرچه کشورهای عربی قطعنامه ای برای ارائه آماده کرده بودند اما قطعنامه پیشنهادی خود را پس گرفتند. زیرا آمریکا با آن مخالفت نمود.

این قطعنامه از اسرائیل می خواست که به پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای بپیوندد و اجازه بازرسی از تأسیسات هسته ای خود از جمله نیروگاه دیمونا را بدهد. البته کشورهای عربی اعلام نمودند که سال آینده (2004) تقاضای خود را پیگیری خواهند کرد. این امر تقریباً همزمان با وتو قطعنامه ای توسط آمریکا اتفاق افتاد که اسرائیل را به دلیل تصمیم خود مبنی بر تبعید عرفات محکوم می کرد. به این ترتیب مواضع آمریکا و اسرائیل کاملاً به یکدیگر نزدیک بود و آمریکا نه تنها سرسختانه بر تعهدات خود نسبت به تضمین امنیت اسرائیل پای می فشرد بلکه از نظر آمریکا دولتها و رهبران عربی از جمله یاسرعرفات در وقایع منطقه مقصرند و آمریکا به کشورهای عربی هشدار می دهد که دست از مانورهای خود بردارند و سعی نکنند با محکوم نمودن رژیم صهیونیستی در مجامع جهانی کفه را به نفع اردوی مخالف اسرائیل و آمریکا سنگین کنند.

ج ـ مواضع:

مواضع متفاوتی در رژیم صهیونیستی مطرحمی گردید، هر چند که مقامهای رسمی کمتر به این موضوع اشاره نمودند. البته قبلاً نتانیاهو وزیر دارایی اسرائیل اعلام نمود که "با توجه به دستیابی ایران به سلاح هسته ای، اسرائیل نیز باید در برنامه هسته ای خود تغییراتی ایجاد کند و دیگر به پنهانکاری نیازی نداریم." در واقع نتانیاهو و همفکران وی ضمن آن که از رژیم صهیونیستی می خواهند که به بازرسی بین المللی تن در ندهد آنرا مجاز می دانند که برنامه های خود برای تولید و تکثیر سلاحهای هسته ای و غیرمتعارف را آشکار سازد.

همچنین کارشناس تسلیحاتی مئیر شیگلیتس و طرفداران معدود او وجود دارند که آنها نیز می گویند برنامه هسته ای اسرائیل باید تغییر یابد و به پنهانکاری پایان داده شود اما اسرائیل باید نظارت بین المللی را بپذیرد. اما شیگلیتس از قبل نیز معتقد بود که رسیدگی به پرونده اسرائیل در آژانس موجب ورود بازرسان به فلسطین اشغالی نخواهد شد.

در یک موضع گیری رسمی درباره طرح پرونده هسته ای اسرائیل، گیدعون فرانک، رئیس کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل اعلام کرد که "دولت یهودی نیز خاورمیانه ای می خواهد عاری از سلاحهای هسته ای و امید می رود که آن را به عنوان بخشی از یک طرح صلح نهایی بپذیرد." اما هشدار داد که اسرائیل نمی تواند به دلیل امضاء نکردن پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای محکوم شود زیرا برای همسایگان خود تهدیدی ایجاد نکرده و برخلاف تعهدات بین المللی خود عمل ننموده است.

او تأکید کرد که رژیم صهیونیستی قصد ندارد به پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای بپیوندد و قصد ندارد بازرسان تسلیحاتی را به خاک خود راه دهد و تهدید نمود که اصرار بر این امر از سویکشورهای عربی راه را برای رسیدن به صلح جامع و پایدار در منطقه ناهموار می سازد.

اتحادیه اروپا و آمریکا این مسأله را چندان جدی نگرفتند و ایالات متحده که قبلاً درباره برنامه هسته ای ایران با شورای حکام رایزنی نموده بود و مانع از تخفیف در قطعنامه نهایی شورای حکام درباره ایران شده بود. اعضای عدم تعهد که در شورای حکام پانزده کرسی دارد به پیشنهاد مالزی توصیه کردند که در قطعنامه به جای عبارت "نتیجه گیریهای قطعی"؛ "نتیجه گیریهای مناسب" گنجانده شود که به معنی نتیجه گیریهای مثبت درباره ترک برنامه های مخفی هسته ای برای تولید سلاح هسته ای توسط ایران است اما آمریکا با این پیشنهاد مخالفت کرده و تأکید نمود که ایران باید "قطعاً" ثابت کند که دنبال تولید سلاح هسته ای نیست و هر عبارت دیگری غیر از این، راه را برای سوءاستفاده و فرار ایران بازمی گذارد.

این بار با کشورهای عربی تماس گرفت و از نفوذ و قدرت خود استفاده کرد تا این که قطعنامه ای علیه رژیم صهیونیستی ارائه نشود اتحادیه اروپا نیز موضع گیری قاطعی نداشت و اصولاً اهمیت چندانی برای این مسأله قائل نشد. کشورهای اسلامی همانند ایران و مالزی بر لزوم بازرسی از تأسیسات هسته ای رژیم صهیونیستی تأکید نمودند و زمانی که قطعنامه شورا ارائه می شد نماینده ایران آقای علی اکبر صالحی از محل اجلاس خارج شد و خطابه های مکتوبی توسط هیأت ایرانی در میان اعضای هیأتهای نمایندگی توزیع شد.

این وضعیت در شرایطی به وجود آمده که اسرائیل از سلاحهای هسته ای برخوردار بوده و می تواند همگی همسایگان عرب و بسیاری از کشورهای رقیب و مخالف خود را هدف قرار دهد.همچنین از موشکهای دوربرد و زیردریاییهای اتمی، کلاهک های هسته ای و انواع سلاحهای غیرمتعارف دیگر برخوردار است. و کشورهای عرب نسبت به برنامه های بلندپروازانه و جاه طلبیهای این رژیم برای سلطه بر منطقه اطلاع داشته و به خوبی دیده اند که طرحهای سازش نیز چندان موفق نبوده است. راستی اسرائیل دویست تا سیصد کلاهک هسته ای را برای چه می خواهد؟ و آنگاه می بینیم که آمریکا و انگلستان عراق را به دلیل تلاش برای برخورداری از سلاح هسته ای مورد حمله قرار می دهند و درباره برنامه هسته ای ایران این همه حساسیت وجود دارد و دولت جنگ طلب آمریکا از فلسطینیان و اعراب انتقاد می کند و خواهان آن است که نشان دهند طالب صلح می باشند. به این ترتیب می توان دریافت که چرا کشورهای عربی در رقابت با اسرائیل و جهان غرب سیاست جدیدی را در پیش گرفته اند.

بدین ترتیب یک بار دیگر رژیم صهیونیستی به پشتیبانی آمریکا و به علاوه عدم هماهنگی و تفرقه بیش از حد در جهان اسلام خود را نجات داد. یک خطای کشورهای عربی این بود که این مسأله را صرفاً در میان خود نگه داشتند و از تمام تواناییهای جهان اسلام و کشورهای مسلمان استفاده نکردند. از طرف دیگر هراسی که برخی گروهها و سازمانهای مسلمان در کشورهای غربی و اروپایی ایجاد کرده اند سبب شد که کنفرانس عمومی بیشتر از این که به موضوع تهدیدات هسته ای رژیم صهیونیستی بپردازد به مسأله بمب کثیف و تلاش تروریستها برای ساختن آن بپردازد.

مآخذ:

1. مرکز اطلاع رسانی فلسطین (21/7/2003).
2. سایت عرب 48 (19/9/2003)، (29/8/2003).
3. http://www.prolog.net/webnews/web/ar/Qiaea. RpdB-DSE.html.
4. http://www.iaea.org/worldatom/About/Policy/profil member
5. http://www.prolog.net/webnews/wed/ar/Qiuea.R pd B-DSE.html.
6. http://www.fas.org/nuke/guide/israel.