قبرس ـ اسرائیل، روابط

همزمان با جنگ جهانی دوم، بسیاری از ساکنان منطقه اروپای شرقی، مصدوم و آواره شدند. بنابر ادعای برخی منابع، حدود 150 هزار یهودی لهستانی به سمت اتحاد جماهیر شوروی سابق گریخته و حدود 100 هزار نفر هم به آمریکا فرار کردند. در این هنگام، انگلیس سرزمین فلسطین را برای اسکان یهودیان به سازمان ملل پیشنهاد کرد و در پاییز سال 1947 مجمع سران (General Assembly) به تقسیم فلسطین به دو حکومت مستقل رأی مثبت داد.

با صدور این حکم، اعراب فلسطین و یهودیان مهاجر در داخل سرزمینهای اشغالی به نبرد پرداختند. انگلیس هم علی رغم اینکه کوچاندن یهودیان به فلسطین را خود مطرح کرده بود، ولی چون کنترل مرزهای فلسطین را همچنان در دست داشت، به ظاهر از اعطای اجازه ورود به یهودیان خودداری می کرد. به ادعای منابع غربی، با افزایش تعداد یهودیان در پشت مرزهای فلسطین، انگلیس عملاً قادر به ادامه ممانعت از ورود آنها نبود و از طرف دیگر با ورود یهودیان به فلسطین، جنگ داخلی باعث نابودی یهودیان می شد، لذا در این زمان انگلیس متوجه جزیره کوچکی در شمال غرب فلسطین شد؛ قبرس، سرزمینی با جمعیتی اندک و آب و هوایی مناسب برای زندگی بود.

از این رو برخی از گروههای مهاجر یهودی به قبرس مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شدند. با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، بسیاری از یهودیان مستقر در قبرس در سال 1951 به سوی فلسطین و برخی نیزبه کشورهای دیگر مهاجرت کردند. طبق آمار دولت قبرس تنها دو هزار و 200 نفر از یهودیان در قبرس ماندند که اغلب آنها خانواده هایی بودند که نوزادان یک تا سه ساله داشتند. در سال 2006 تعداد 300 خانوار یهودی (حدود 1500 نفر) در قبرس زندگی می کردند.

الف ـ سابقه روابط دیپلماتیک:

دولت قبرس در اوایل دهه 90 میلادی با امضای توافقات فرهنگی، اقتصادی با سران اسرائیل، رفته رفته به سمت شناسایی رژیم صهیونیستی به عنوان یک کشور مستقل پیش رفت و در سال 1994 با فرستادن یک سفیر به اسرائیل رسما هویت مستقلی برای دولت اسرائیل قائل شد. با برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور، اسرائیل اقدام به ارسال و ارائه تسهیلات نظامی به قبرس کرد و چند تن از افسران ارتش IDF را نیز برای آموزش نیروهای نظامی قبرس به این کشور گسیل داشت. اسرائیل مدعی است که از عضویت قبرس در اتحادیه اروپا حمایت کرده و با توجه به گروههای پرنفوذ یهودیان در اروپا، این موفقیت چشمگیر برای قبرس رقم خورده است. در نوامبر 1998 رئیس جمهور وقت اسرائیل به قبرس رفت و ارتباط دو کشور بیش از پیش توسعه یافت.

عضویت قبرس در اتحادیه اروپا که در سال 2004 صورت گرفت باعث شد تا این کشور با تبعیت از سیاست خارجی اروپا به اتخاذ موضع متوازن در قبال مسائل خاورمیانه بپردازد.

ب ـ روابط اقتصادی:

روابط اقتصادی اسرائیل و قبرس، رابطه ای کم سود نبوده است. حجم مبادلات میان این دو کشور در سال 1990 بالغ بر 40 میلیون دلار بوده که این رقم در سال 1996 به 110 میلیون دلار افزایش یافتهاست.

آخرین اطلاعات موجود از حجم تعاملات اقتصادی دو کشور مبین 92 میلیون دلار صادرات اسرائیل به قبرس در سال 2003 است که بیانگر جایگاه دهم اسرائیل در میان کشورهای صادرکننده به قبرس است.

در آوریل 1995 وزیر بهداشت وقت اسرائیل "افرایم سنه" (Ephraim Sneh) سفری به قاهره داشت و موفق شد چندین سند همکاری با سران مصر امضاء کند. وی همچنین از فرصت پیش آمده استفاده و به واسطه دولت مصر توافقاتی را با سران قبرس، برای احداث چند کارخانه تصفیه آب در اسرائیل امضاء کرد.

پس از این توافقات قبرس به ساخت چند تصفیه خانه و دستگاه آب شیرین کن مبادرت ورزید و اولین مرکز تولید آب شیرین در اسرائیل با هزینه ای بالغ بر 45 میلیون دلار راه اندازی شد. همچنین یک شرکت قبرسی با نام اختصاری IDE در سال 2001 برای ساخت تصفیه خانه ای در اشکلون (عسقلان) قراردادی با اسرائیل بست. شارون نخست وزیر وقت اسرائیل نیز با توجه به نیاز حیاتی اسرائیل به آب، دستور تعجیل در ساخت این پروژه را داد.

ج ـ روابط نظامی ـ امنیتی:

روابط نظامی ـ امنیتی اسرائیل و قبرس در پاره ای موارد چالش برانگیز بوده است. به عنوان مثال در زمان نخست وزیری نتانیاهو، دو نفر از کارگزاران آرگو" (Udi Argov) و "ایگال داماری" (Igal Damari) در قبرس دستگیر شدند. پلیس قبرس این دو را با تجهیزات کامل الکترونیک و ابزار جاسوسی که قابلیت ضبط مکالمات مخابراتی پلیس را داشت، دستگیر کرد.

در این راستا وزیر دادگستری قبرس "نیکوسکوشیس" (Nicos Koshis) اعلام کرد که اگر مدرک محکمی در مورد اتهامات این دو نفر پیدا شود، حتما محاکمه خواهند شد. وزیر دفاع قبرس "یناکیس امیرو" (Yinnakis Omirou) نیز تصریح کرد: ما به دلیل تدابیر سیاسی امنیتی، فعلاً در این موضوع دخالت نمی کنیم. نتانیاهو نخست وزیر وقت اسرائیل در واکنش به رویداد مذکور به مردم قول داد که افراد مزبور را سالم به اسرائیل باز گرداند، حتی اگر این امر، موجب نارضایتی دولت قبرس شود.

در کنار مسائل امنیتی فوق، رژیم صهیونیستی و دولت قبرس در سال 2002 توافقاتی در جهت سازماندهی نیروی هوایی خود داشته و نیز برای انجام مانور نظامی در فضای هوایی اسرائیل و قبرس، چند سند همکاری امضاء کردند. دولتهای مذکور در مدت سه هفته به عملیات هوایی و در پایان به مبادله تسهیلات نظامی با یکدیگر پرداختند. علی رغم روند همکاریهای فوق، روابط طرفین در پاره ای از مواقع به سردی گرایید.

در این ارتباط می توان به رویدادی که مدتی پس از پایان مانور هوایی مشترک اسرائیل و قبرس روی داد اشاره کرد. دولت قبرس مدتی پس از مانور مذکور، یک هواپیمای اسرائیلی را به جرم تخطی از قوانین بین المللی و ورود به حریم ممنوعه این کشور در فرودگاه "لارناکا" (Larnaca) توقیف کرد. وزیر راه و ترابری اسرائیل نیز در پاسخ به این اقدام، پرواز هواپیماهای قبرس را در فضای هوایی اسرائیل ممنوع کرد. بعدها تنی چند از نیروهای امنیتی اسرائیل، به قبرس رفته و درباره توقیف هواپیمای اسرائیل به مذاکره پرداخته و در پایان موافقت دولت قبرس را برای رفع توقیف هواپیمای مذکور جلب کردند.

بنابر ادعای منابع اسرائیلی از سال 2000 میلادی رابطه دو کشور تقویت شده و برخی از اسرائیلیها، حسابهای بانکی خود را از سوئیس به بانکهای قبرس منتقل کرده اند. بعضی بهسرمایه گذاری در حوزه مستغلات این کشور (قبرس) پرداخته اند.

دولت قبرس نیز در راستای تقویت هرچه بیشتر رابطه خود با اسرائیل در تاریخ 14 سپتامبر 2005 (23 شهریور 84) به افتتاح یک کنیسه در لارناکا (Larnaca) مبادرت ورزید. تا آن زمان قبرس تنها دولت عضو اتحادیه اروپا بود که کنیسه ای نداشت.

در تاریخ 5 دسامبر 2005 قبرس میزبان کارشناسان و متخصصان سیاسی - اقتصادی بود که درباره تغییرات اوضاع منطقه پس از عقب نشینی اسرائیل از نوار اشغالی غزه و شمال کرانه باختری، با هدف پیشبرد روند سازش، برگزار شد. در این همایش که دو روز متوالی ادامه داشت. 25 تن از کارشناسان و اساتید دانشگاه و متخصصین در زمینه اجرای پروژه های مربوط به رشد آگاهی سیاسی، حضور داشته و نظرات و پیشنهادهای خود را در مورد اوضاع خاورمیانه مطرح کردند. همایش مذکور که با عنوان "نسیم تغییر در خاورمیانه" برگزار شده بود با سخنرانی "دیوید نیومن" رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه "بن گوریون" اسرائیل گشایش یافت.

دکتر "اونس کاسولدیز" وزیر امور خارجه سابق قبرس طی نطقی درباره تحولات جدید منطقه تأکید کرد که استقرار آرامش، تغییرات مثبتی را به دنبال خواهد داشت. وی افزود: جامعه بین المللی در تلاش است تا با ایجاد تحولاتی جدی، وضعیت منطقه را بهبود بخشیده و جوامع دموکراتیک و امنی را در منطقه ایجاد کند. به اعتقاد وی رهبران فلسطینی وظیفه دارند که به مقابله با سازمانهای مسلح برخاسته و فعالیتهای آنها را متوقف سازند.

زیپی لیونی وزیر دادگستری وقت اسرائیل نیز به عنوان یکی از سخنرانان این نشست با انتقاد از اجرای طرح عقب نشینی از غزه و سیاستهای شارون گفت: این طرح برخاسته از طرح نقشه راه است کههیچ نقشی در ایجاد ثبات و امنیت ندارد. وی در ادامه انتقادات خود از شارون و طرح تخلیه عنوان کرد که دایره درگیریها از غزه به کرانه باختری کشیده می شود.

ارتباط اسرائیل با قبرس با توجه به عدم ثبات در مالکیت و ادعاهای ترکیه در تملک نواحی شمالی این سرزمین، برای رژیم صهیونیستی امتیاز بوده است. چراکه فارغ از کوچکی و بزرگی یا درجه اهمیت قبرس، این کشور یکی از واحدهای بین المللی عضو سازمان ملل و نیز اتحادیه اروپا بوده و اسرائیل را به رسمیت شناخته و با آن روابط دیپلماتیک برقرار کرده است.

از سوی دیگر با ارزیابی فراز و نشیبهایی که همواره در رفتار سیاسی دولتمردان قبرس نسبت به اسرائیل دیده شده، به سادگی می توان دریافت که منش دیپلماتیک قبرس رابط مستقیمی با گزینه های تهدیدکننده این کشور دارد. برای نمونه می توان به رابطه اسرائیل ـ ترکیه اشاره کرد که دولت قبرس این رابطه را تهدیدی جدی برای خود تلقی کرده و همواره سعی داشته تا جایگاه خود را در روابط با اسرائیل حفظ کرده و عرصه را بر حضور گسترده تر ترکیه تنگ سازد. از سوی دیگر با در نظر گرفتن موقعیت توریستی قبرس و ورود گردشگران انبوه از سراسر جهان به این جزیره و نیز با توجه به کشف ذخایر نفتی در ساحل جنوبی این کشور می توان دریافت که قبرس از مزایا و قابلیتهای اقتصادی و بین المللی چندی نیز برخوردار بوده و ارتباط آن با رژیم صهیونیستی از منافع دوجانبه ای برخوردار است.

اسرائیل با در نظر گرفتن منافع حاصل از ارتباط با قبرس و استفاده از فضای هوایی و دریایی بین دو کشور و افزایش عمق استراتژیک خود سعی در حفظ چرخه ارتباطی خود با قبرس داشته و هرگاه قبرس از برآوردن توقعات اسرائیل سرباز زند، موضع اسرائیل به سمت دوستی هرچه بیشتر با ترکیه متمایل شدهاست. این امر نارضایتی سران قبرس را به دنبال داشته است و ترس این کشور از تحکیم روابط ترکیه و اسرائیل و تقویت توان نظامی ترکیه که ممکن است مرزهای قبرس را در معرض خطر جدی قرار دهد، سبب نوعی توازن قوا در روابط قبرس و اسرائیل شده است.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، 23/4/1385، شماره 290.
2. www.meforum.org/article/29.
3. www.Ceri-sciencespo.com/publica/cemoti/texts 28/nachmani-pdf.
4. www.Mfa.gov.il/mfa/foreign %20.
5. www. Haaretzdaily.comhasern/pages/sh art.jhtml? item no=23177.