ویزل، إلی

إلی ویزل (Elie Wiesel) رمان نویس و روزنامه نگار فرانسوی یهودی است که در رومانی و در محیطی ارتدوکس حسیدیستی به دنیا آمد. توسط نازی ها دستگیر و روانه اردوگاه شد، اما برخلاف بقیه افراد خانواده اش توانست از چنگال مرگ بگریزد. پس از جنگ جهانی دوم مدتی را در پاریس گذراند. سپس به نیویورک رفت و در 1963 شهروند آمریکایی شد. او به فلسطین مهاجرت نکرد و با این حال در سال 1949 خبرنگار روزنامه یدیوت آهارنوت بود. در 1976 استاد پژوهش های انسانی در دانشگاه بوستن شد.

کتاب هایش دربرگیرنده تجاربش در اردوگاه های نازی است. او تنها به قربانیان یهود توجه می کند و از دیگر قربانیان نازی ها سخن به میان نمی آورد. نگاهش به این تجربه نیز از زاویه میراث تلمودی، کابالایی و حسیدیستی است و نه با توجه به ابعاد فراگیر انسانی. شب (1961)، دوازه های جنگل (1964)، اسطوره های زمان ما (1968)، یهودیان سکوت (1966) درباره یهودیان شوروی و گدای قدس (1968) درباره جنگ شش روزه از مهمترین رمان ها و کتاب های اوست. پسر پنجم (1983) اثر دیگر اوست.

بیشتر آثارش به فرانسه و برخی نیز به انگلیسی است. از جمله آثار انگلیسی او ارواح سوزان (1973)، قسم (1972) و یهودی امروز (1979) است. وایزل از معتقدان به الهیات "مرگ خدا" بود که برخاسته از دیدگاهی دینی است و ریشه ای تلمودی حسیدیستی و کابالایی دارد. می توان این مذهب را نوعی حلول گرایی افراطی وصف نمود که بر "تاریخ یهودی" تمرکز دارد و مهمترین رویداد این تاریخ را نسل کشی یهودیان توسط نازی ها می داند.

نسل کشی از نگاه وایزل، فاجعه ای انسانی و عمومی نیست و به همین دلیل پدیده ای تاریخی ـ اجتماعی به شمار نمی رود، بلکه جنایتی صرفا نازی است که فقط علیه یهودیان اتفاق افتاده است. همچنین این تجربه نادر را فقط کسانی درک می کنند که در متن آن بوده اند و به همین دلیل خود، عاملی می شود برای جدا کردن یهودیان از غیریهودیان. او حتی اعتقاد دارد که رویداد نسل کشی، رویدادی متافیزیکی بوده است که قابل فهم و تفسیر نیست و باید همان گونه که هست پذیرفته شود.

اگر این رویداد معنایی داشته باشد، این است که ثابت می کند انسان نمی تواند به خدا اعتماد کند و این یعنی مرگ خدا. پس با نبود خدا و عدم نقطه اعتماد و اتکا، چاره چیست؟ با این جان پست مدرن چه باید کرد؟ هیچ چیزی جز قوم یهود باقی نمی ماند و این قوم به یگانه مرکز هستی تبدیل می شود. بدین سبب می بینیم که موضوع اصلی و نهان در آثار وایزل، تذکر است و تذکر حتی جایگزین نماز می شود.

مقصود از تذکر در اینجا تمرکز بر ذات یهودی است و البته این هیچ معنایی ندارد و هدفش تأکید بر بقای قوم یهود است. پیدایش اسرائیل از نظر وایزل بهترین تعبیر برای اراده بقاست؛ زیرا همین حکومت است که به عنوان تنها اصل مطلق سیاسی، اراده قوم یهود را تجسم می بخشد و با تحقیق حاکمیت این قوم، مشکل تاریخی یهودیان را حل می کند.

آنها به جای اینکه قوم شاهد باشند قوم شهید می شوند و از راه شهادت در ساختن تاریخ سهیم می گردند. بدین سبب، حفظ حکومت صهیونیستی، وظیفه ای غیرقابل بحث است و رفتار این حکومت، هرچه غیر اخلاقی باشد نباید زیر سؤال برود. وایزل با همین منطق، حاضر نمی شود شیوه های تروریستی اسرائیل در سرکوب انتفاضه را محکوم کند. رمان های وایزل ارزش انسانی چشمگیری ندارد و از نظر هنریدر سطح بالایی نیست. با این همه در سال 1986 جایزه نوبل گرفت.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد سوم، زمستان 1382.