وای ریور، توافقنامه ـ 1999

روز 4 سپتامبر 1999 یاسر عرفات، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، و ایهود باراک، نخست وزیر اسرائیل، توافقنامه وای ریور ـ 2 را در شرم الشیخ مصر امضاء کردند. متن این توافقنامه در اصل نسخه تعدیل شده توافقنامه وای ریور است که زیرنظر آمریکا توسط بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق اسرائیل امضاء شد. اما به جز در موردعقب نشینی جزئی او دو درصد اراضی اشغالی فلسطین این توافقنامه هرگز به اجرا در نیامد. آنچه در ذیل از نظرتان می گذرد متن توافقنامه وای ریو ـ 2 است که روزنامه عربی زبان الحیاة ترجمه غیر رسمی آن را در تاریخ 6 سپتامبر 1996 چاپ کرد.

متن توافقنامه وای ریو ـ 2:

دولت اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین تعهد کردند این توافقنامه مرحله ای و همه توافقنامه های گذشته از سال 1993 و پس از و همه تعهدات ناشی از توافقنامه های گذشته را بدون تغییر در مفاد آنها اجرا کنند. آنها همچنین توافق کردند:

1 ـ گفتگوهای صلح دایم:

الف ـ برای اجرای توافقنامه های گذشته مذاکرات فشرده ای را در مورد صلح دایم آغاز کنند و همه تلاش خود را برای دستیابی به هدف مشترک به کار گیرند. این هدف دستیابی به توافق در مورد صلح دایم و مسائل مشخص قید شده در جدول کاری و یا همه مسائل دیگر مورد اهتمام مشترک است.

ب ـ دو طرف بر این درک توافق دارند که مذاکرات درباره صلح دایم منجر به اجرای دو قطعنامه 242 و 338 شورای امنیت می شود.

ج ـ دو طرف همه تلاش خود را برای دستیابی به توافق کامل در چارچوب همه مسائل صلح دایم طی پنج ماه از آغاز مذاکرات صلح دایم به کار می گیرند.

د ـ دو طرف به توافق همه جانبه درباره همه مسائل صلح دایم طی یک سال از زمان آغاز مذاکرات صلح دایم دست می یابند.

ه ـ مذاکره درباره صلح دایم پس از اجرایمرحله نخست آزادی زندانیان و مرحله دوم تجدید آرایش اول و دوم حداکثر تا 13 سپتامبر 1999 آغاز می شود. ایالات متحده در وای ریور آمادگی خود را برای امکان پذیر کردن این چنین مذاکراتی اعلام داشته بود.

2 ـ تجدید آرایش نیروها:

طرف اسرائیلی در مورد اقدامات مربوط به مرحله اول و دوم تجدید آرایش متعهد می شود:

الف ـ در 5 سپتامبر 1999، 7 درصد از منطقه ج را به وضعیت ب تغییر دهد.

ب ـ در 15 نوامبر 1999، 2 درصد از منطقه ب را به وضعیت الف و 3 درصد از منطقه ج را به وضعیت ب تغییر دهد.

ج ـ در 20 نوامبر 2000 یک درصد از منطقه ج را به الف و 1/5 درصد از منطقه ب را به الف تغییر وضعیت دهد.

3 ـ آزادی زندانیان:

الف ـ دو طرف کمیته ای مشترک برای حل مسائل مربوط به آزادی زندانیان فلسطینی تشکیل می دهند.

ب ـ دولت اسرائیل فلسطینیان و دیگر زندانیانی را که پس از 13 سپتامبر 1992 خلاف کرده اند و پیش از 4 ماه می 1993 دستگیر شده اند آزاد می کند. کمیته مشترک در مورد فهرست اسامی زندانیان که باید در دو مرحله نخست آزاد شوند توافق می کند. فهرست های اسامی به عنوان توصیه از طریق کمیته هدایت و پیگیری به مسئولان ذیربط داده خواهد شد.

ج ـ مرحله نخست آزادی زندانیان در تاریخ 5سپتامبر 1999 به اجرا گذاشته می شود و 200 زندانی را دربرمی گیرد. و مرحله دوم در 8 اکتبر اجرا می شود و 150 زندانی را دربرمی گیرد.

د ـ کمیته مشترک فهرست های اسامی دیگری را به عنوان توصیه تهیه و از طریق کمیته هدایت و پیگیری به مسئولان ذیربط منتقل می کند.

ه ـ طرف اسرائیلی اقدام به آزادی زندانیان فلسطینی بیش از فرارسیدن عید رمضان (عید فطر) آینده می کند.

4 ـ کمیته ها:

الف ـ کمیته سوم تجدید آرایش، فعالیت های خود را حداکثر تا 13 سپتامبر 1999 آغاز می کند.

ب ـ کمیته نظارت و هدایت، همه کمیته های مرحله ای (مانند کمیته امور شهروندان، کمیته اقتصادی مشترک، کمیته مشترک برای امور امنیتی، کمیته مسائل قانونی و کمیته دایمی برای همکاری امنیتی) و همچنین کمیته هایی که در یادداشت وای ریور مشخص شده اند کار خود را حداکثر تا 13 سپتامبر (براساس وضعی که دارند) از سر می گیرند یا پیگیری می کنند. همچنین جدول کار کمیته نظارت و هدایت، موضوعات سال 2000، طرح های کشورهای کمک کننده، اقتدار فلسطینیان در منطقه ج و مسئله مناطق صنعتی را دربرمی گیرد.

ج ـ کمیته کنونی ویژه موضوع آوارگان، کار خود را از اول ماه اکتبر 1999 آغاز می کند (براساس ماده 27 توافقنامه مرحله ای).

د ـ دو طرف تا حداکثر 30 اکتبر 1999 توصیه های کمیته ویژه اقتصادی (ماده 6 بند 3 یادداشت وای ریور) را اجرا می کنند.

5 ـ گذرگاه امن:

الف ـ راه اندازی باند جنوبی گذرگاه امن به روی مردم، حرکت ماشین ها و کالاها از اول اکتبر 1999. (ضمیمه 1 بند 10 توافقنامه مرحله ای) این امر براساس جزئیات اجرایی خاطرنشان شده در پروتکل گذرگاه امن انجام می پذیرد و دو طرف حداکثر تا 30 سپتامبر 1999 در مورد آن به توافق می رسند.

ب ـ دو طرف در مورد مکان دقیق بازرسی در باند شمالی گذرگاه امن براساس ضمیمه 1 بند 10 شرط 4 ـ ج از توافقنامه مرحله ای حداکثر تا 5 سپتامبر 1999 به توافق می رسند.

ج ـ مقررات پروتکل گذرگاه امن مربوط به باند جنوبی در مورد باند شمالی این گذرگاه نیز با اصلاحاتی جزئی که بر روی آن توافق می شود خواهد بود.

د ـ با دستیابی به توافق در مورد نقاط گذرگاه امن در باند شمالی گذرگاه امن، تأسیسات موقتی برای راه اندازی گذرگاه شمالی حداکثر چهار ماه پس از زمان توافق بر مکان دقیق نقاط گذرگاه امن ایجاد می شود.

ه ـ در فاصله زمانی میان راه اندازی باند جنوبی گذرگاه امن و راه اندازی باند شمالی این گذرگاه اسرائیل در امر نقل و انتقال میان کرانه باختری و نوارغزه با استفاده از راه هایی غیر از راه های مربوط به گذرگاه امن و باند جنوبی گذرگاه امن کمک می کند.

و ـ مکان نقاط گذرگاه امن بر مذاکرات صلح دائم (ضمیمه یک بند 10، ج توافقنامه مرحله ای) اثر نمی گذارد.

6 ـ بندر غزه:

دو طرف با اصول ذیل برای کمک و امکان پذیرکردن احداث ساختمان در بندر غزه موافقت کردند، اما نتایج سابقه ای برای صلح دائمی تلقی نمی شود.

الف ـ طرف اسرائیلی موافقت می کند که طرف فلسطینی بندر غزه و تأسیسات وابسته به آن را از تاریخ اول اکتبر 1999 آغاز کند.

ب ـ دو طرف موافقت می کنند که بندر غزه پیش از دستیابی به یک پروتکل مشترک در مورد این بندر و مسائل امنیتی آن هیچ گونه فعالیتی نداشته باشد.

ج ـ بندر غزه همچون فرودگاه غزه دارای وضعیت ویژه است، زیرا در اراضی تحت مسئولیت طرف فلسطینی قرار دارد و به عنوان مرز بین المللی به کار گرفته می شود. از این رو و تا زمانی که پروتکل مشترک در مورد این بندر امضاء شود همه اصول توافقنامه مرحله ای و به ویژه بخش مربوط به گذرگاه های بین المللی به گونه ای که در پروتکل مربوط به فرودگاه غزه بر آن استناد شده جاری است.

د ـ ساختمان بندر دارای امکانات مناسب برای بازرسی امنیتی و گمرکی و همچنین ایجاد منطقه بازرسی در بندر است.

هـ طرف اسرائیلی بدین منظور می تواند به صورت روزانه فعالیت های احداث بندر و از جمله رفت و آمد بندر و ابزار و کشتی ها و وسایل و واردات و مواد لازم برای احداث بندر را زیر نظر بگیرد.

و ـ دو طرف این فعالیت ها و از جمله برنامه ریزی و اجرا را از طریق یک تشکیلات مشترک هماهنگ می کنند.

7 ـ موضوعات شهر الخلیل:

الف ـ خیابان شهدا در شهر الخلیل بر روی رفت و آمد ماشین های فلسطینیان در دو مرحله بازمی شود. مرحله نخست به اجرا گذاشته شده است و مرحله دوم حداکثر تا 30 اکتبر 1999 به اجرا گذارده می شود.

ب ـ بازار القصبه حداکثر تا اول اکتبر 1999 بر پایه توافقنامه هایی که میان دو طرف امضاء شد، گشایش می یابد.

ـ کمیته ارتباط مشترک در سطح عالی حداکثر تا تاریخ 13 سپتامبر 1999 تشکیل می شود تا وضعیت حرم ابراهیمی (ضمیمه 1 بند 7 توافقنامه مرحله ای و مطابق پروتکل آمریکا در 15 ژانویه 1998) را بررسی کند.

8 ـ امنیت:

الف ـ دو طرف براساس توافقنامه های پیشین در مورد تضمین حل فوری و موفقیت آمیز و فعال هر حادثه ناشی از تهدیدها یا اقدامات تروریستی و خشونت و تشویق به خشونت چه از جانب فلسطینیان و یا اسرائیلی ها اقدام می کنند. از این رو دو طرف همکاری می کنند و اطلاعات خود را مبادله می نمایند و سیاست ها و فعالیت های خود را هماهنگ می کنند و هر دو طرف به صورت فوری و مؤثر نسبت به حوادثی که اتفاق افتاده و یا انتظار وقوع آن می رود اعم از تروریستی و یا خشونت واکنش نشان می دهند و همه اقدامات لازم برای جلوگیری از تکرار چنین اعمالی را مبذول می دارند.

ب ـ استمرار توافقنامه های گذشته، طرف فلسطینی را ملزم می سازد که همه تعهدات خود را در زمینه امنیتی و همکاری و تعهدات روزانه و مسائل دیگر ناشی از توافقنامه های سابق از جمله و به ویژه تعهدات ناشی از یادداشت وای ریور به شرح زیر را به اجرا گذارد:

پیگیری طرح جمع آوری سلاح های غیرقانونی و از جمله ارایه گزارش.

ارایه فهرست نام های پلیس فلسطینی به طرف اسرائیل حداکثر تا 15/9/1999.

9 ـ دو طرف، از کشورها و سازمان های بین المللی کمک کننده دعوت می کنند که مداخله و حمایت مالی خود را برای توسعه اقتصادی فلسطین و فرایند صلح اسرائیل ـ فلسطین افزایش دهند.

10 ـ با توجه به اهمیت ایجاد جو مثبت در مذاکرات دو طرف گام یا طرحی را که موجب تغییر جایگاه کرانه باختری و نوارغزه براساس توافقنامه مرحله ای شود برنمی دارند و یا اجرا نمی کنند.

11 ـ اجرای آن دسته از تعهدات که با روزهای عید و یا تعطیلی رسمی مقارن شود در نخستین روز پس از آن به اجرا گذارده می شود.

این یادداشت یک هفته پس از امضای آن به اجرا گذاشته می شود.

مأخذ:

1. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، سال ششم، شماره 3، پاییز 1378.