مصر ـ اسرائیل، روابط

طی نیم قرن گذشته، همواره روابط متقابل کشورهای عربی خاورمیانه با رژیم صهیونیستی، یکی از مهمترین مسائل مطرح و مورد بحث در روابط بین الملل بوده است. در این راستا، مصر اولین کشور عربی خاورمیانه بود که با اسرائیل روابط و مناسبات سیاسی برقرار کرده و در سال 1979 در چارچوب پیمان "کمپ دیوید" اقدام به امضای معاهده صلح با اسرائیل نمود.

روابط دیپلماتیک مصر و اسرائیل با امضاء قرارداد کمپ دیوید در سال 1979 و با مسافرت چند روزه انورسادات به فلسطین اشغالی آغاز گردید. (نک: کمپ دیوید، توافقنامه). معاهده ای که به عنوان زیربنای روابط مصر و رژیم صهیونیستی به شمار رفته و در بازگشایی سفارتخانه هایی در خاک دو طرف عینیت یافت و با شروع روابط، ابتدا سفارت اسرائیلدر مصر، (در فوریه سال 1980) به دست "الیاهو بن یسار" در قاهره، افتتاح گردید.

الف ـ روابط اقتصادی:

پس از توافقنامه کمپ دیوید روابط دوجانبه رژیم مصر و رژیم صهیونیستی در همه سطوح به ویژه سطوح اقتصادی گسترش یافت، به نحوی که توافقنامه های متعددی در زمینه فروش نفت و گاز و مبادلات کالاهای تجاری به امضاء طرفین رسید.

در سال 1980 گفتگوهایی در زمینه امور کشاورزی و صنعت گردشگری مصر انجام شد و اولین گروه از گردشگران اسرائیلی در سال 1980 وارد مصر شد و از اماکن گردشگری آن بازدید به عمل آوردند. براساس پیمان کمپ دیوید، اسرائیل می بایست تا اواخر 1982 صحرای سینا را تخلیه می کرد. پس از واگذاری صحرای سینا به مصر براساس توافقات صورت گرفته، مصر توانست با همکاری اسرائیل زمینه را برای کشاورزی در صحرای سینا فراهم کند. در همین راستا مبادلات تجاری طرفین به میزان قابل ملاحظه ای افزایش یافت. اما پس از هر بار روی کار آمدن دولتهای افراطی راستگرا به ویژه در سال 1996 در اسرائیل، روابط دیپلماتیک طرفین به سردی گرایید و به تناسب همین امر روابط اقتصادی نیز به حالت تعلیق درآمد. اما با توجه به تمایل طرفین به عادی سازی روابط دیپلماتیک و به ویژه نیاز اسرائیل به نفت و گاز مصر، عادی سازی روابط دوباره در دستور کار طرفین قرار می گرفت.

با شروع انتفاضه الاقصی، روابط فیمابین روبه سردی گرایید. به عنوان مثال واردات مصر از اسرائیل در طی سالهای پس از انتفاضه کاهش چشمگیری داشته است. چنانکه در طی سالهای 2000، واردات مصر از اسرائیل 95 میلیون دلار، در سال 2001، 47 میلیون دلار و در سال 2002 در حدود 26 میلیون دلار بوده است. این رقم در سال 2003 نیز مجددا کاهش یافته است.

طبق قرارداد کمپ دیوید، مصر موظف است سالانه دو میلیون مترمکعب گاز به اسرائیل صادر کند. در سال 2003 گفتگوهایی در زمینه کشاورزی و گاز میان مقامات اسرائیل و مصر صورت گرفت. پیش ازاین مصر متعهد شده بود تا در چارچوب 140 میلیارد مترمکعب گاز را طی 20 سال آینده به اسرائیل منتقل نماید. اما توافق مذکور در سالهای 1996 و 2001 به دلیل روی کار آمدن دولتهای راستگرای افراطی به رهبری نتانیاهو و شارون از سوی مصر به تعویق افتاد و کنست نیز در سال 2000 توافقات مذکور را به دلیل مواضع دولت مصر نسبت به اسرائیل متوقف نمود.

براساس آخرین قرارداد فروش گاز مصر به اسرائیل، 5/25 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به ارزش دو میلیارد دلار از طریق خطوط ساحلی العریش (در شبه جزیره سینا) به اشکلون (عسقلان) در فلسطین شمالی انتقال خواهد یافت. در حوزه محصولات کشاورزی نیز شبکه عربی تلویزیون اسرائیل اعلام داشت: مصر تصمیم گرفته است پس از سه سال تعلیق به علت وقایع منطقه (انتفاضه) گفتگوهای مشترک خود را با اسرائیل در امور کشاورزی از سر بگیرد. (ن. ر: مصر ـ اسرائیل، موافقتنامه اقتصادی).

ب ـ روابط سیاسی:

از زمان ایجاد روابط میان دوطرف (به ویژه از زمان امضای قرارداد غزه ـ اریحا در سپتامبر 1993) همواره روابط قاهره ـ تل آویو حول مسئله ای گسترده تر، به نام مناقشه عربی ـ صهیونیستی و چگونگی حل و فصل آن و ایجاد نوعی صلح و ثبات عادلانه و فراگیر در خاورمیانه دور می زده است. به گونه ای که روابط مصر با رژیم صهیونیستی از همان ابتدای شروع تا به امروز، وضعیتهای گوناگون و کش و قوسهای مختلفی را پشت سر نهاده و گاهی نیز روابط آنها به سطح بحرانی رسیده است.

اما علی رغم حاکمیت بحران بر روابط فی مابین که در پاره ای از اوقات به احضار سفیر مصر از اسرائیل انجامیده است، اسرائیل هیچ گاه اقدامی در جهت قطع کامل روابط دیپلماتیک و یا اقداماتی نظیر بستن سفارت و یا احضار سفیر خود از قاهره نکرده است. حضور سفرای مختلف رژیم صهیونیستی در مصر از سال 1980 خود گواهی بر این مدعاست. سفرایی که تصدی پست سفیری اسرائیل در مصر را برعهده داشته اند، عبارتند از:

1) الیاهو بن یسار (1982ـ1980).

2) موشه ساسون (1988ـ1982).

3) شیمون شامیر (1990ـ1988).

4) افرایم دوفیک (1992ـ1990).

5) دیوید بن سلطان (1997ـ1993).

6) تسفی مازئیل (2001ـ1997).

7) گدعون بن عامی (2004ـ2001).

8) ایلی شاکید (2005ـ2004).

9) شالوم کوهن (مارس 2005).

با شروع انتفاضه الاقصی در سپتامبر 2000، دولت مصر در اعتراض به افزایش دامنه تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه ملت فلسطین، در نوامبر همان سال اقدام به احضار "محمد بصیونی" سفیر خود از تل آویو نمود. اگرچه پیش از این اقدام مصر، کشورهای: تونس، مغرب و قطر در حمایت از انتفاضه، دفاتر نمایندگی رژیم صهیونیستی را در کشورهای خود تعطیل کرده بودند. اما این حرکت از جانب مصر، آن هم به عنوان کشوری که همواره از موافقت نامه صلح و روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل به عنوان سدی نفوذناپذیر تعبیر می کرد، امری غیرقابل انتظار بود. این اقدام واکنش شدیدی را از سوی مقامات بلندپایه رژیم صهیونیستی به همراه داشت به گونه ای که مقامات این رژیم، اقدام مصر را جدی ترین ضربه دیپلماتیک به اسرائیل (در آن مقطع بحرانی) قلمداد نمودند.

این وضعیت ادامه داشت تا اینکه دولت مصر پس از چهار سال ممانعت از اعزام سفیر به اسرائیل، بر اثر فشارهای آمریکا برای از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی، سرانجام در اجلاس چهارم شرم الشیخ (فوریه سال 2005) تصمیم به بازگرداندن سفیر خود به تل آویو گرفت و "محمد عاصم ابراهیم" سفیر خود در سودان را به عنوان سفیر جدید مصر در اسرائیل معرفی نمود. یک هفته پس از این اقدام دولت مصر، وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی نیز "شالوم کوهن" از دیپلماتهای کهنه کار وزارت امور خارجه این رژیم را به عنوان سفیر جدید خود در قاهره منصوب نمود.

مأخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی - علمی ندا، 30/1/1384، شماره 243.