اوراق قرضه اسرائیل، سازمان

الف ـ سابقه عمومی سازمان:

پس از تأسیس اسرائیل و اختلاف نظری که در مورد سهم اسرائیل از محل وجوه جمع آوری شده توسط سازمان تقاضای یهودیان به وجود آمد، گروهی مرکب از 59 تن از رهبران یهودی آمریکا در سپتامبر 1950 به اسرائیل مسافرت کردند تا در مورد وضع اقتصادی اسرائیل با بن گوریون نخست وزیر مذاکره کنند. دوسوم اعضای این هیأت از افراد مقیم نیویورکو نیوجرسی بودند و فردی به نام مونتور که خود از اهالی نیویورک و یکی از فعالان سازمان تقاضای یهودیان بود، نقش اصلی را در این هیأت داشت و مدافع سهم بیشتر اسرائیل از وجوه جمع آوری شده بود.

با شناسایی نیازمندیهای اسرائیل در آن زمان بحرانی، گروه، در جستجوی راهی برآمد که عواید آن صرفا مصروف اسرائیل شود. با رسیدن به این نتیجه پیشنهاد گردید که همراه با کمکهای سازمان تقاضای یهودیان متحد، در اسرائیل سرمایه گذاری شود. چرا که از نظر آنها توسعه و عمران اسرائیل به جایی رسیده بود که دیگر وجوه اعانات برای اجرای برنامه های بلندمدت اقتصادی آن کافی به نظر نمی رسید.

پس از خاتمه مذاکره با نخست وزیر و ملاقاتهای دیگری که انجام گرفت، پیشنهاد شد که دولت اسرائیل برای اجرای برنامه های خود، اوراق قرضه عمومی در آمریکا انتشار دهد و یهودیان آمریکا هم نهایت همکاری را با این برنامه بنمایند. حاصل این تصمیم، تشکیل سازمان توسعه مالی برای اسرائیل در سال 1951 بود که به سازمان اوراق قرضه اسرائیل معروف گشت. علاوه بر مونتور، فرد دیگر که در این موضوع نقش مهمی داشت هنری مورگش ما وزیر سابق خزانه داری آمریکا در دولت فرانکلین روزولت، بود که بعدها رئیس سازمان تقاضای یهودیان گردید. این فرد توانست موافقت دولت آمریکا را برای فروش قرضه اسرائیل در آمریکا کسب نماید.

پس از جلب موافقت دولت آمریکا، بن گوریون نخست وزیر اسرائیل برای پیاده کردن این برنامه، در سال 1951 به آمریکا سفر کرد و هنری مونتور از سازمان تقاضای یهودیان کناره گرفت تا سازمان جدیداوراق قرضه اسرائیل را در آمریکا اداره کند. رئیس این سازمان، سرلشکر یهودا هالی وی ـ Brigen Yehudah Halevy ، رئیس قسمت آمریکایی سازمان، دیوید هرملین David Hermelin، مدیر آن، سام روتس برگ Sam Rothberg و مدیر اجرایی اش موریس سی پر siper Morrisبود.

ب ـ ساختار تشکیلاتی و نقش آن:

سازمان اوراق قرضه اسرائیل، مؤسه معاف از مالیات شناخته نشده و شرکتی برای سرمایه گذاری است. این سازمان موظف است تا با فروش اوراق قرضه اسرائیل در آمریکا، کانادا، اروپای غربی و دیگر کشورها، سرمایه های کلان را برای توسعه اقتصادی اسرائیل فراهم آورد. به سرمایه هایی که بدین ترتیب به دست می آید، بهره بسیار اندکی تعلق می گیرد که با کمترین بهره ممکن در بازارهای آزاد پولی قابل مقایسه نیست.

معمولاً بهره این اوراق 4 تا 7 درصد و بازپرداخت آنها پانزده ساله است. وجوهی که از فروش اوراق قرضه بهادار اسرائیل حاصل می شود، مستقیما به وزارت دارایی اسرائیل منتقل می گردد و قسمتی از بودجه عمرانی این کشور را تأمین می کند. این سازمان رابطه نزدیکی با دولت اسرائیل داشته و هر زمان که این دولت به وجوه نقد نیاز دارد، بلافاصله این سازمان در آمریکا شروع به فعالیت می نماید.

آثار وجوه حاصل از فروش این اوراق تقریبا در کلیه پروژه های اقتصادی اسرائیل دیده می شود. رژیم اسرائیل با این وجوه و با استفاده از غرامتی که دولت آلمان می پردازد و همچنین به کمک وامهای دیگری که دریافت کرده توانسته جنوب اسرائیل را به یکناحیه صنعتی پیشرفته مبدل کند، لوله کشی نفت از خلیج عقبه تا مدیترانه، تأسیس کارخانه پتروشیمی و تأسیس چند بندر بزرگ را از محل همین سرمایه ها امکان پذیر سازد.

سازمان اوراق قرضه اسرائیل به عنوان یک سازمان کاملاً تجارتی، فعالیتش منحصر به یهودیان آمریکا نیست بلکه در تمام بازارهای پولی آمریکا فعالیت دارد. ستاد مرکزی سازمان در نیویورک است و در هر شهر نیز شعبه ای دارد که مسئول فعالیتهای آن منطقه است. علاوه بر تشکیلات جغرافیایی، این سازمان بخشهای دیگری از قبیل بخش زنان و بخش خاخامها تشکیل داده که رؤای تمام آنها را به مدیریت اجرایی سازمان در نیویورک گزارش می دهند. چند سالی است که سازمان پست هماهنگ کننده ای در فلوریدا به وجود آورده است.

ج ـ چگونگی جریان وجوهات:

برای سرمایه گذاران یهودی آمریکا، خرید اوراق قرضه اسرائیل، معرف قوی ترین و مستقیم ترین ارتباط آنان با اسرائیل، با مردم آن و با آینده آنان است. برای سرمایه داران آمریکایی غیریهود نیز خرید اوراق قرضه متضمن منافعی است چرا که اسرائیل با وجوه دریافتی از این اوراق، ماشین آلات، تجهیزات، موادخام و دیگر محصولات آمریکایی را خریداری می کند، نتیجتا در بازار کار مشاغل جدیدی به وجود آمده و فرصتهای تجارتی برای آمریکاییان افزایش می یابد، ضمن آنکه به قول خودشان به تنها کشور برخوردار از سیستم دموکراتیک در خاورمیانه، کمک اقتصادی کرده اند.

اکثر روشهایی که سازمان برای فروش اوراق قرضه بهادار به کار می گیرد، تقریبا همان شیوه هاییاست که دیگر سازمانهای یهودی در جمع آوری اعانات به کار می برند، همانند برگزاری مراسم و جشن گرفتن وقایع اجتماعی، سفر به اسرائیل، تشکیل جلسات ملاقاتهای منطقه ای، برگزاری سمینارهای اختصاصی و برپا کردن نمایشگاههای مُد به عناوین مختلف. از طرف دیگر سازمان برای ایجاد شبکه ای وسیع از خریداران بزرگ اوراق قرضه، اقدام به دایر کردن کلوپهایی در شهرهای بزرگ کرده که به کلوپ "نخست وزیر" معروف هستند. عضویت در این کلوپها محدود به سرمایه گذاران بزرگ است. کلوپ برای تشویق آنان جوایز مختلفی را درنظر گرفته که عبارتند از جایزه فرهنگی سازمان، جایزه رهبری گلدامایر و جایزه انسان دوستی النور روزولت.

سازمان با توجه به قدرت مالی پزشکان، همواره سعی کرده تا مقدار زیادی اوراق قرضه با نرخ بهره متغیر به آنها بفروشد. بدین منظور در دیترویت فرصتهای مناسب مراسم کوکتل پارتی خصوصی در مجتمعهای پزشکی برگزار کرده و پزشکان را به این میهمانیها دعوت می کند. ساعات برگزاری این مجالس طوری ترتیب داده شده که بعد از پایان ساعات کار مطب پزشکان باشد تا آنها با خیال راحت در این پارتیها شرکت کنند. به طور معمول در این جلسات، فردی صاحب اطلاع از سازمان در مورد انواع اوراق، فواید و محاسن هر یک و میزان بهره ای که به آنها تعلق می گیرد توضیح کافی داده و به سؤالات پزشکان پاسخ می دهد.

موفقیت این شیوه در سال 1982 موجب شد تا در سالهای بعد نیز این روش تکرار گردد و در موارد دیگر هم به کار گرفته شود. بلافاصله پس از حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982، دولت اسرائیل با مقامات سازمان در آمریکا تماس گرفت و خواستارکمک فوری (به صورت نقد) گردید. سازمان فورا با کمک دیگر سازمانهای یهودی فعالیت خود را آغاز نمود و بگین، نخست وزیر اسرائیل را به آمریکا دعوت کرد که در 18 ژوئن 1982 در هتل "والدرُف آستوریا" میهمانی نهاری به افتخار او ترتیب داده شد. در این میهمانی، رهبران یهودیان آمریکا و کانادا و مقامات سازمان اوراق قرضه تعهد کردند که مبلغ 100 میلیون دلار کمک نقدی به اسرائیل برساند و چکی به مبلغ 35 میلیون دلار به عنوان قسط اول مبلغ تعهد شده به نخست وزیر هدیه کردند و متعهد شدند که بقیه کمک را تا آخر سپتامبر 1982 بپردازند. در موقع مقرر نیز هیأتی از طرف سازمان به اسرائیل رفت تا بقیه مبلغ تعهدشده را مستقیما پرداخت نماید.

در اواخر ژوئن 1982 دولت اسرائیل یک هیأت 30 نفره از رهبران سازمان اوراق قرضه را برای مشاوره به اسرائیل دعوت کرد. هیأت، با نخست وزیر و وزیر دارایی مذاکره نمود و از نیروهای اسرائیل در لبنان بازدید کرد. یک هفته بعد، هیأت دیگر متشکل از 32 تن برای مشورت به اسرائیل دعوت شدند تا از نزدیک موارد اضطراری را بررسی کنند و از پیشروی اسرائیل در لبنان بازدید نمایند.

در اواخر اوت سال 1982 سازمان اوراق قرضه کنفرانسی به مدت 4 روز در واشنگتن ترتیب داد که در این کنفرانس آریل شارون وزیر دفاع اسرائیل و والتر ماندیل معاون سابق ریاست جمهوری آمریکا، سخنرانی کردند. در همین کنفرانس رئیس سازمان اعلام نمود که در سال 1981 توانسته اند مبلغ 432 میلیون دلار از بابت فروش اوراق قرضه و بهادار جمع آوری نمایند و قصد دارند که برای سال 1982 این مبلغ را به 550 میلیون دلار افزایش دهند. او گفت که سازمان از فروش اوراق قرضه اسرائیل چهار هدفرا دنبال می کند:

1 ـ شروع دور جدیدی برای توسعه کشاورزی و صنعتی در منطقه جلیله.

2 ـ کمک به تقویت و رونق اقتصادی در اسرائیل.

3 ـ کمک به بهبود وضع اقتصادی منطقه "فی گو" برای اسکان خانواده هایی که از منطقه سینا منتقل گردیده اند.

4 ـ تأمین وجوه لازم برای ایجاد کانال بین مدیترانه و بحرالمیت.

سازمان اوراق قرضه، در رابطه با دولت اسرائیل همواره از روش ثابت و از پیش تعیین شده تبعیت می کند. معمولاً دولت اسرائیل مبلغ مورد نیاز خود را به اطلاع مقامات سازمان می رساند و آنها نیز بلافاصله شروع به جمع آوری وجوه می نمایند. دولت اسرائیل همواره در موارد اضطراری، کمتر درخواست کمک نقدی کرده است، نمونه آن زمانی است که اسرائیل به لبنان حمله کرد. ولی ذکر این نکته ضروری است که موارد اضطراری منحصر به جنگ نیست و به مناسبتهای مختلف و تحت عنوان اضطرار، دولت اسرائیل درخواست کمک کرده است، از جمله در هفته اول آوریل سال 1982 وقتی که اسرائیل نیروهای خود را از شبه جزیره سینا به عقب کشید، بگین نخست وزیر اسرائیل طی تلگراف فوری به رئیس سازمان، درخواست نمود تا سازمان، همبستگی خود را با اسرائیل از طریق کمک به توان اقتصادی این کشور که در تلاش برای دستیابی به صلح است، نشان دهد.

در پاسخ به این درخواست سازمان، روز 25 آوریل 1982 را "روز وحدت با اسرائیل" نام نهاد و به این مناسبت فعالیت وسیعی را آغاز نمود که طی آنتوانست مبالغ کلانی وجوه نقد از طریق فروش اوراق قرضه به دست آورد و برای اسرائیل ارسال دارد.

سازمان، برای فروش اوراق قرضه به شرکتها و مؤسات بزرگ که بعضی از آنها در سطح جهان فعالیت دارند برنامه خاصی را در سال 1970 تهیه نمود. با اجرای این برنامه در سال1982، سازمان توانست 160 میلیون دلار اوراق قرضه اسرائیل را به شرکتها، بانکها و شرکتهای بیمه در آمریکا به فروش رساند.

طبق آمار منتشره، 9500 صندوق بازنشستگی، 3500 بانک، 1500 اتحادیه کارگری و 500 شرکت بیمه، اوراق قرضه اسرائیل را علی رغم بهره کم آن، خریداری کردند. نام برخی از شرکتها و مؤسات بزرگ که این اوراق را خریداری کرده اند از این قرار است: شرکت کوکاکولا، شرکت ملویل، شرکت فروشگاههای متحد و زنجیره ای، نشنال بانک دیترویت، نشنال سیتی بانک کلیولند، شرکت سوپرمارکتهای زنجیره ای در نیوجرسی و دهها شرکت بزرگ دیگر.

در آوریل 1982 طی جشن بزرگی که در هتل هیلتون نیویورک برگزار گردید، مدال صلح کشور اسرائیل به پاس خدمات ارزنده و خرید کلان اوراق قرضه، به شرکت لرد و تیلور داده شد. علاوه بر بانکها و شرکتها که از خریداران عمده اوراق قرضه اسرائیل هستند، تعداد زیادی از صندوقهای بازنشستگی، بیمه های درمانی، سازمانهای خیریه و اتحادیه های کارگری نیز از خریداران همیشگی این اوراق به شمار می روند. طبق آمار موجود، 40 اتحادیه حدود یک چهارم میلیارد دلار اوراق قرضه اسرائیل را خریداری و در صندوق نگهداری می نمایند.

سازمان اوراق قرضه اسرائیل، از بدو تأسیس خودیعنی از سال 1951 بیش از 1/6 میلیارد دلار اوراق قرضه و بهادار اسرائیل را به فروش رساند، که حدود 3 میلیارد دلار آن بازپرداخت گردیده است. اگرچه شرکتها و مؤسات آلمانی بزرگترین خریداران این اوراق در دهه 1960 بوده اند، ولی فروش عمده و بزرگ این اوراق در آمریکا انجام می گیرد.

مأخذ:

1. اوبرین لی: المنظمات الیهودیة الامریکیة و نشاطاتها فی دعم اسرائیل، مؤسه الدراسات الفلسطینیة، بیروت 1986.