لندن، کنفرانس ـ 1946

در طول جنگ جهانی دوم درگیری و کشمکش اعراب و صهیونیستها در مورد آینده فلسطین شدت داشت و هر کدام از دو طرف تلاشهای سیاسی خود را به منظور قبولاندن دیدگاه خود افزایش دادند. اعراب از طریق دولتها و هیئت های خود از بریتانیا خواستند تا به وعده های خود در کتاب سفید سال 1939 در رابطه با جلوگیری از مهاجرت یهودیان به فلسطین و تشکیل دولت مستقل فلسطینی عمل نماید. اما صهیونیستها از طریق هیئتها و طرفداران خود تلاشهای زیادی نمودند تا بریتانیا را وادار سازند ضمن لغو مفاد کتاب سفید همه درها را به روی مهاجرت یهودیان مایل به استعمار فلسطین به منظور تسهیل در امر تشکیل دولت یهودی در آنجا بگشاید.

دامنه این تلاشها تا ایالات متحده گسترش یافت و رهبران آنها توانستند خود را به ترومن رئیس جمهور وقت آمریکا برسانند. او از هیچ کوششی نسبت به تأیید تمامی خواسته های آنان به ویژه خواسته فوری آنها در رابطه با مهاجرت یهودیان به فلسطین دریغ نکرد. دولت بریتانیا نفوذ آمریکا را پذیرفته و موافقت خود را نسبت به تشکیل یک کمیته تحقیقاتی مشترک بین آمریکا و انگلیس علیرغم اعتراض شدید اعراب اعلام نمود.

کمیته هم در گزارش خود به جانبداری از یهودیان پرداخت. و توصیه نمود که بلافاصله یکصد هزار یهودی به فلسطین مهاجرت نمایند و از تشکیل دولت مستقل فلسطینی جلوگیری به عمل آید و موانع موجود بر سر انتقال یهودیان به فلسطین برداشته شود و بالاخره فلسطین تا مدتی طولانی تحت الحمایه باقی بماند.

اعراب نسبت به این تصمیم بشدت اعتراضنموده و اعلام کردند چنانچه دولت بریتانیا به وعده های خود عمل نکند و مذاکرات را جهت بررسی نحوه اجرای این وعده آغاز نکند آنان قیام خواهند نمود.

بریتانیا برای فروکش کردن آتش خشم اعراب مجبور گردید سیاست مدارا کردن با اعراب را اتخاذ نموده و اعلام نمود که اعراب و یهودیان را برای حضور در کنفرانس به لندن دعوت خواهد نمود.

کنفرانس لندن طی دو دوره منعقد گردید اولی از تاریخ 10/9/1946 شروع و تا تاریخ 2/10/1946 ادامه داشت. دوره دوم از 26/1/1947 شروع و تا اواسط ماه فوریه همان سال ادامه داشت. کنفرانس در دوره اول دوجانبه بود یعنی اعراب در کنار انگلیس و یهودیان در کنار انگلیس در جلسات حضور داشتند. زیرا اعراب نپذیرفتند که کنفرانس سه جانبه برگزار شود. نماینده اعراب در این دوره هیأتهایی از کشورهای (سوریه، لبنان، مصر، عراق، اردن، عربستان و یمن) بودند در حالی که از هیأت عالی فلسطین دعوت نشده بود. فلسطینیها در این کنفرانس فاقد نماینده بودند در مقابل، هیأتی از آژانس یهود به نمایندگی از یهودیان در کنفرانس شرکت داشت. این بی توجهی به فلسطینیان و توجه فوق العاده به یهودیان با موضع گیری معروف بریتانیا در قبال خواسته های دو طرف شرکت کننده در مذاکرات همخوانی دارد و سند تحت الحمایه ماندن فلسطین آغاز آن است.

اتلی نخست وزیر بریتانیا کنفرانس را افتتاح نمود و طرحی را به کنفرانس ارائه نمود که به طرح موریسون معاون وی معروف شد و اصول زیر را متضمن می گردد:

1) فلسطین به دو بخش عربی و یهودی تقسیم می گردد. و منطقه نقب و بیت المقدس (که مشتمل بر دو شهر بیت المقدس و بیت لحم و توابع آنها) دارای وضع قانونی ویژه ای خواهد بود.

2) هر یک از دو بخش عربی و یهودیحکومت، محلی خواهد داشت که حق مدیریت و قانونگذاری در زمینه مسایل محلی را دارا می باشد و هریک مجلس قانونگذاری خواهد داشت. مهاجرت نیز به مقررات حکومت هر بخش مربوط خواهد بود.

3) یک حکومت مرکزی برای کل فلسطین تشکیل می گردد که به مسائل دفاع و گمرکات و امور خارجی خواهد پرداخت. ریاست این حکومت به عهده نماینده کمیسر عالی بریتانیا خواهد بود که دو شورای قانونگذاری و اجرایی به آن کمک خواهند نمود.

4) منطقه بیت المقدس یک انجمن شورای شهر خواهد داشت که بعضی از اعضای آن انتخابی و بعضی توسط نماینده کمیسر عالی تعیین خواهند شد.

5) منطقه نقب زیر نظر حکومت مرکزی خواهد بود. البته، هم اعراب و هم یهودیان مخالفت خود را با طرح موریسون اعلام نموده و آن را رد کردند و هر کدام طرحی به عنوان طرح جایگزین ارائه نمودند.

مواد اساسی طرح اعراب بشرح زیر می باشد:

1) پایان دادن به وضعیت قیمومیت و اعلام دولت متحد دموکراتیک فلسطین که به موجب قانون اساسی توسط شورای مؤسان وضع می گردد تشکیل می شود.

2) تشکیل فوری یک حکومت انتقالی به ریاست کمیسر عالی مشتمل بر هفت وزیر عرب و سه وزیر یهودی می باشد.

3) توقف فوری مهاجرت یهودیان و واگذاری تصمیم گیری در مورد آن به دولت آینده فلسطین.

4) در نظر گرفتن ضمانتهائی در قانون اساسی برای دفاع از حقوق اقلیتها و یهودیان.

5) امضای پیمان مشترک بین دولت فلسطین و بریتانیا.

6) تضمین آزادی بازدید از اماکن مقدسه و اجرای مراسم عبادی و مذهبی در آن.

طرح یهودیان نیز مشتمل بر موارد زیر می باشد:

1) تشکیل دولت مستقل یهودی که شامل 65% سرزمین فلسطین و مشتمل بر مناطق نقب، جلیل و دشتهای غربی می باشد.

2) امضای پیمان مشترک بین دولت یهودی و بریتانیا که به کشور دوم امکان تأسیس پایگاههایی در کشور یهودی را می دهد و همچنین منافع بریتانیا را تضمین نماید.

3) به اماکن مقدس عنوان بین المللی داده شود.

با توجه به این تفاوت آشکار در موضع گیری دو طرف، بریتانیا کنفرانس را به مدت دو ماه به بهانه مطالعه و ارزیابی دو طرح ارائه شده به حالت تعلیق در آورد.

در دوره دوم کنفرانس که در 26/1/1947 آغاز و تا اواسط فوریه همان سال ادامه داشت. فلسطینیان موفق گردیدند پس از دریافت دعوتنامه رسمی، هیأتی را از طرف خود در کنار سایر هیأتهای شرکت کننده در دوره اول اعزام نمایند.

در این دوره هیأت یهودی به دلیل اعتراض نسبت به عدم تشکیل دولت یهودی در فلسطین که شرط پذیرش شرکت آنان در مذاکرات بود به طور رسمی حضور نداشت ولی تماسهای غیر رسمی بین هیأت بریتانیا و هیأت یهودی در طول این دوره ادامه داشت.

بریتانیا در این دوره هر دو طرح عربی و یهودی را رد نمود یک طرح جدید تعدیل شده ای را که به طرح بیون (منسوب به وزیر امور خارجه وقت بریتانیا) معروف شد به کنفرانس ارائه نمود. طرح جدید بریتانیا بر مواد زیر استوار می باشد:

1) فلسطین به مدت 5 سال تحت حمایت بریتانیا و زیر نظر کمیسر عالی آن کشور اداره می شود.

2) به مناطق پرجمعیت عربی و یهودی اختیارات وسیعی برای اداره امور خود (خود مختاری) داده شود.

3) در پایان سال چهارم حاکمیت بریتانیا برفلسطین، انتخابات هیأت مؤسان برای تدوین قانون اساسی فلسطین برگزار می گردد. چنانچه اکثریت اعراب توافق نمودند که دولت واحدی تشکیل گردد قانونی متناسب با آن تدوین خواهد شد، در غیر این صورت مسئله به کمیته ویژه مناطق تحت الحمایه سازمان ملل (که از 24/10/1945 تشکیل گردیده) ارجاع خواهد شد تا راه حل مناسب را ارائه نماید.

4) در دو سال اول حاکمیت بریتانیا به 96 هزار یهودی اجازه مهاجرت به فلسطین داده می شود و پس از آن مهاجرت متوقف می گردد تا سرنوشت کشور توسط قانون اساسی وضع شده تعیین شود و یا کمیته ویژه در سازمان ملل در این رابطه تعیین تکلیف نماید.

بر کسی پوشیده نیست که این طرح دقیقا" ترجمه تفکر کمیته مشترک آمریکا و بریتانیا - که در بالا ذکر آن گذشت - بوده و با خواسته های یهودیان در شکل و مضمون منطبق می باشد. لذا جای تعجب نیست که اعراب این طرح را کاملاً رد نمایند. یهودیان نیز با آرزوی تحقق تمامی خواسته های خود توسط آمریکا که به عنوان هم پیمان جدید و جایگزین بریتانیا مطرح شده بود طرح مزبور را رد نمود تا طرح استعماری شهرک سازی را آن گونه که فعلاً اجرا می گردد تحقق بخشند.

بریتانیا به نوبه خود و براساس موضع گیری طرفین به کار کنفرانس پایان داد و مسأله فلسطین را از تاریخ 2/4/1947 به سازمان ملل محول نمود، و مسئله فلسطین وارد مرحله جدیدی گردید.

مآخذ:

1. دروزه، محمد عزة: حول الحرکة العربیة الحدیثة، صیدا 1951 ـ 1950.
2. دروزه، محمد عزة: القضیه الفلسطینیه فی مختلف مراحلها، بیروت 1959.
3. طربین، احمد: قضیة فلسطین، محاضرات

::#فی التاریخ السیاسی، دمشق 1968.