کانون خیرخواه

طبق مندرجات اسناد ساواک "کانون خیرخواه" در سال 1322 (شمسی) به ابتکار و همت دکتر روح اله سپیر تأسیس و در سال 1324 به ثبت رسید.

در بخشی از سند ساواک (شماره 22502/20 ه 4، تاریخ 7/2/1349) درباره هدف کانون خیرخواه و ارتباط و پیوند آن با دیگر مجامع یهودی چنین نوشته شده است:

"هدف کانون خیرخواه تعمیم و تأمین و توسعه بهداشت همگانی و هر اقدام دیگری که برای رفاه حال مستمندان [جامعه یهود] مقتضی باشد.

وابستگی های کانون از لحاظ داخلی:

انجمن کلیمیان تهران قائم مقام کانون خیرخواه (بیمارستان کوروش کبیر) می باشد.

وابستگی های کانون از لحاظ خارجی:

این کانون از کمک های مالی مؤسسه خیریه آمریکن جوینت آمریکا که در تمام کشورهای دنیا شعباتی داشته و دفتر آن در تهران خیابان شاهرضا مقابل شرکت فیلیپس ایران می باشد استفاده می نماید."

براساس برخی مدارک، وابستگی کانون خیرخواه به آمریکن جوینت قطعی بوده به طوری که بیش از هفتاد درصد بودجه کانون را نیز این مؤسسه یهودی آمریکایی تأمین و پرداخت می کرد.

حضور برخی یهودیان شناخته شده و نقش صهیونیست های ایرانی در هیئت مدیره کانون، روابط آنها با سران رژیم پهلوی، بخشی از ماهیت این تشکیلات را بر ملا می کند.

در سند شماره 2ـ3ـ3478، تاریخ 29/8/1338 چنین درج شده است:

"بنابه دعوت قبلی به مناسبت ششمین دوره انتخابات هیئت مدیره کانون خیرخواه ساعت 9 صبح روز جمعه 28/8/38 عده ای در حدود 400 نفر ازاعضاء هیئت مدیره سابق کانون خیرخواه، از جمله ذهابیان، اوهب صیون، دکتر دلیخانی، یدید صیون، دکتر شکراله، اعضا انجمن کلیمیان، اعضاء انجمن پزشکان، اعضاء انجمن بازرگانان و سرمایه داران، کسبه و اصناف یهود، دبیران دبیرستان اتحاد، دکتر منتخب، دکتر معلم رئیس سابق بیمارستان کانون خیرخواه، برادران حی و برادران الیاهو، ابراهیم موره، کهنیم، روح اله صدر و مراد اریه نماینده مجلس شورای ملی، در سالن دبیرستان اتحاد واقع در خیابان ژاله اجتماع نموده بودند.

در این جلسه ابتدا مراد اریه نماینده مجلس شورای ملی ضمن صحبت درباره وضع یهودیان ایران و مقایسه آنها با سایر یهودیان جهان و همچنین مقایسه مؤسسات خیریه ایران با مؤسسات خارجی از کمک های مادی و معنوی انجمن جوینت امریکن تشکر کرده و از فواید بیمارستان و زایشگاه و آمار تقریبی بیماران و پیشرفت کار کانون خیرخواه که چندی قبل به عرض شاهنشاه رسانیده و معظم له اظهار خوشوقتی نموده اند مطالبی به اطلاع حضار رسانیده و سپس شروع به اخذ آراء جهت انتخاب هیئت نظّار گردیده و دراین موقع پیشنهاد شد که ریاست سنی را مراد اریه قبول نماید لیکن ایشان به علت داشتن مهمان معذرت خواستند و به جای وی دکتر منتخب و صمد کشفی و برادران الیاهو و کهنیم، نصرت اله منتخب، نورافشار، دانیال پور، ابراهیم اسحق پور نیز به سمت اعضاء هیئت نظّار انتخاب شدند."

کانون خیرخواه از جمله تشکل های یهودی ایران بود که از حمایت و پشتیبانی خانواده سلطنتی برخوردار بود:

"به مناسبت سالروز تأسیس کانون خیرخواه از طرف کانون مزبور شب نشینی مجللی با حضور در حدود 1000 (یکهزار) نفر از طبقات یهودیان تهران در ساعت 20 روز 22/5/49 در هتل ونک برگزار گردید. شب نشینی تا پاسی از شب ادامه داشت و عوائد حاصله به نفع کانون خیرخواه و سایرهزینه های خیریه مصرف می گردد. کانون خیرخواه در دو سال قبل موفق گردید که با حضور علیا حضرت شهبانو قسمت جراحی بیمارستان کانون را افتتاح نماید و برای تکمیل بیمارستان کوروش کبیر علیا حضرت شهبانو چکی به مبلغ 000/000/5 ریال اهداء فرمودند." (سند ساواک، شماره 2349/20 ه 4، تاریخ 26/5/1349)

سران، شخصیت ها و مقامات اسرائیلی نیز هیچ گاه در توجه و مساعدت به این قبیل تشکل ها دچار نسیان نمی شدند. در بخشی از سند ساواک در خصوص حضور یکی از رهبران اسرائیلی در ایران و بازدید او از کانون خیرخواه چنین آمده است:

"بازدید راب اعظم هاراب هاراشی ریشون لصیون از بیمارستان و مراکز بهداشتی و درمانی کانون خیرخواه

جناب راب اعظم هاراب هاراشی لصیون حضرت هاراب اسحق نسیم در ماه گذشته برای بازدید از اوضاع یهودیان ایرانی مسافرتی به ایران نمودند و دراین مسافرت با مقاماتی مذهبی و اجتماعی ملاقات و مذاکره نموده ضمنا مسافرتی نیز به اصفهان و شیراز نمودند.

جناب راب در روز جمعه سوم تیرماه 1345 نیز از بیمارستان و مراکز بهداشتی و درمانی کانون خیرخواه بازدید به عمل آورند." (سند ساواک، بدون تاریخ)

اساسنامه کانون خیرخواه طبق اسناد سال 1337،از 32 ماده تشکیل شده بود که در ماده اول آن چنین قید گردیده است:

کانونی در تهران خیابان سیروس به نام کانون خیرخواه از طرف دسته داروفروشان تشکیل می گردد که مرام و مقصود آن عبارت است از:

الف ـ ایجاد وحدت و حسن تفاهم مشترک و مزید روح صمیمیت بین دسته داروفروشان یهود و جامعه یهود و سایر هموطنان.

ب ـ انجام هر نوع امور عام المنفعه و خیره."

اساسنامه مزبور بعدها با تغییراتی به 37 مادهافزایش یافت و مورد تصویب و تأیید شهربانی و ساواک قرار گرفت. گزارش های ساواک در این باره چنین است:

یادداشت اداری

ریاست بخش 2

"اساسنامه کانون خیرخواه مورد بررسی قرار گرفت به طوری که از مفاد آن استنباط می گردد هدف این کانون ایجاد وحدت و حسن تفاهم بین دسته داروفروشان یهود و جامعه یهود و سایر هم میهنان بوده که به هیچ وجه در امور سیاسی مداخله ای نداشته و مرکز فعالیت اصلی آن در تهران می باشد.

چون هیچ یک از مواد اساسنامه مزبور با موازین قانونی مغایرتی ندارد لذا در صورتی که تغییر و یا اضافه مواد آن (مندرج در ماده 29) با مقررات جاریه کشور مباینتی نداشته و صلاحیت مؤسسین کانون مذکور محرز و مسلم شود تشکیل آن بلامانع خواهد بود."

دکتر فرزین

ریاست بخش 2

"اساسنامه کانون خیرخواه مورد بررسی قرار گرفت به طوری که از مفاد آن استنباط می شود منظور از تشکیل کانون تصمیم و توسعه امور بهداشتی و انجام هر نوع امور عام المنفعه به نفع بینوایان می باشد که مرکز اصلی فعالیت آن در تهران بوده و در امور سیاسی مداخله ای نخواهد داشت. چون هیچ یک از موارد اساسنامه مزبور با موازین قانونی مغایرتی ندارد لذا در صورتی که تغییر و تجدیدنظر در مواد اساسنامه (مندرج در ماده 22) با مقررات جاریه مخالفتی نداشته باشد تشکیل کانون مزبور منوط به احراز صلاحیت مؤسسین آن خواهد بود."

دکتر فرزین

اسامی هیئت مدیره کانون در سال 1339 که مورد تأیید ساواک و شهربانی کل کشور نیز قرار گرفتند.

مأخذ:

1. اقتباس از: سازمان های یهودی و صهیونیستی

::#در ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، تهران، بهار 1384.