وودهد، کمیسیون

براساس قطعنامه جامع ملل که در 16/9/1937 در مورد کمیته (گزارش کمیته) پیل صادر گردید، دولت بریتانیا در اوایل مارس 1938 برای اجرای قطعنامه سپتامبر 1937 جامعه ملل درباره گزارش کمیسیون پیل، کمیسیون فنی را با عضویت چهار نفر و ریاست سرجان ووهد به منظور اجرای پیشنهاد کمیته پیل در مورد تقیسم فلسطین تشکیل داد. این کمیسیون (Woodhead Commission) موظف بود پیشنهادهای کمیسیون پیل درباره تقسیم فلسطین را اجرا کند.

کمیسیون مأمور شد حدود و ثغور مناطق پیشنهادی عربی و یهودی را مشخص کند و مرزهای مناطق تعیین شده برای ادامه سرپرستی بریتانیا (دائمی یا موقت) را ترسیم نماید. انجام این کار می بایست با ارائه ضمانت های کافی برای تأسیس یک دولت عربی و یک دولت یهودی باشد و نیز این نکته در نظر گرفته شود که در هر یک از قلمروهای عربی و یهودی، جمعیت طرف مقابل و طرح های اجرایی وابسته به آنها تا حداکثر ممکن کاهش داده شود. دولت بریتانیا از کمیسیون خواست پیشنهادهایی هم برای انجام مسئولیت های این دولتبه عنوان یک دولت سرپرست ارائه کند. دولت به کمیسیون آزادی کاملی داد تا با بررسی شرایط اقتصادی و سیاسی فلسطین هرگونه تعدیل را که لازم بداند در طرح پیشنهادی کمیسیون پیل برای تقسیم این سرزمین اعمال کند.

امور زیر به این کمیته محول گردید:

الف ـ سفارش به ترسیم مرزهای فاصل بین دو منطقه پیشنهادی عربی و یهودی و ترسیم مرزهای زمینهایی که برای باقیماندن دائمی یا موقت در تحت قیمومت بریتانیا پیشنهاد شده بودند به صورتی که این مرزها در برگیرنده شروط زیر باشند:

1 ـ در پایان کار باضمانت کافی راه حل معقولی برای تأسیس دو دولت مستقل یکی عربی و دیگری یهودی، پیدا کند.

2 ـ تا آنجا که امکان دارد تعداد کمی از اعراب و طرحهای عربی را به منطقه یهودی ضمیمه کند ولی عکس آن برعکس است. (سعی در انضمام یهودیان و طرحهای یهودی به منطقه عربی داشته باشد).

3 ـ به حکومت بریتانیا در انجام مسئولیتهایش در زمینه قیمومت که در مورد سفارش گزارش کمیته سلطنتی بیل واقع شده من جمله اقدامهایی که ماده بیست و هشتم در مورد سند قیمومیت متعلق به حقایق و ادعاهای خاص در مورد اماکن مقدسه، تحمیل کرده است کمک شود.

ب ـ آزادی کامل در ارائه پیشنهاد تغییرات طرح تقسیم که در گزارش کمیته سلطنتی بیل آمده است به طوری که این امر تغییر مناطقی که سفارش به باقیماندن آنها در تحت قیمومت شده را دربر گیرد.

ج ـ رعایت هر بیانیه ای که گروههای مختلف در شرق اردن یا فلسطین تقدیم می دارند.

د ـ بررسی مسائل اقتصادی و مالی که مسأله تقسیم با آنها به هم پیچیده است.

کمیسیون در 23 آوریل 1938 به فلسطین رسیدو تا 3 آگوست در آنجا ماند. در این مدت با شاهدانی از مهاجران یهودی و مسئولان بریتانیایی در فلسطین و شرق اردن دیدار کرد و 55 جلسه (دو جلسه علنی و بقیه غیرعلنی) تشکیل داد. فلسطینیان کمیسیون را تحریم کردند؛ زیرا فهمیده بودند که مبنای حرکت و عمل آن طرح تقسیم فلسطین است که اعراب، با تمامی طوایف و گرایش های گوناگون با آن مخالف بودند.

پس از آن، کمیسیون در 15 آگوست به لندن رفت و پس از چند جلسه غیرعلنی گزارش خود را تهیه و در نوامبر همان سال منتشر کرد. وزیر مستعمرات ملکولم مکدونالد در 24 نوامبر همان سال آن را به مجلس عوام تقدیم کرد. در گزارش کمیته وودهد (کتاب آبی، شماره 5854، سال 1938) آمده بود که فلسطینی ها در برابر تقسیم به هر شکلی که باشد موضع خصمانه ای دارند و این موضع باعث می شود پیشنهادهای کمیسیون پیل درباره تخلیه کشور پیشنهادی یهودی از جمعیت عرب، از طریق انتقال اجباری یا اختیاری کار ناممکنی گردد.

این مسئله کمیسیون را واداشت تا طرح کمیته سلطنتی پیل را که به موجب آن نزدیک بود اعرابی که در سرزمینهای دولت یهودی زندگی می کردند برابر تعداد یهودیان آن قرار دهد (49% کل ساکنان)، را مردود شمارد. از این رو کمیسیون وودهد پیشنهاد کمیته سلطنتی پیل را رد کرد و امکانات دیگر را مورد بررسی قرار داد. در مقابل، کمیسیون پیشنهادهای جایگزینی برای رویارویی با مشکلات ناشی از تقسیم ارائه کرد. براساس این پیشنهادات دولت یهودی به قطعه زمینی که طول آن 75 کیلومتر شمال دشت سارونه بوده و در منطقه یافا اراضی عربی را قطع می کند، و همچنین با گذرگاهی که زمین قدس تحت قیمومیت را به دریا وصل می کند، متقاطع می باشد اکتفا نماید.

به موجب این نقشه مساحتهایی را که کمیته سلطنیتی پیل پیشنهاد کرده بود به دولت یهودی داده شود و به حکومت عربی منتقل نگردیده، بلکه در تحت قیمومت باقی خواهد ماند تا اعراب و یهودیان در مورد آینده آن تصمیم بگیرند. این کار با ضمیمه شدن این مساحتها به دولت یهودی یا عربی یا تشکیل دولت سوم مستقلی در آن صورت می گیرد.

رئیس و یکی از اعضای این کمیته پیشنهاد کردند که نظام قیمومیت در جنوب در مساحتی شامل تقریبا تمامی شهرستان بیرالسبع برپا گردد. نقشه آن دو سفارش کمیته پادشاهی را در مورد قرار گرفتن منطقه قدس تحت اداره بریتانیا و برپایی اتحاد گمرکی بین سه دولت را مورد تأیید قرار داد. عضو سوم پیشنهاد کرد که دره های مرج ابن عامر و دو دریاچه حوله و طبریه به دولت پیشنهادی یهودی افزوده گردد. و عضو چهارم هر نوع تقسیم را غیر عملی دانست.

مالکم ماکدونالد وزیر مستعمرات در سخنرانی خود در 24/11/1938 که در آن گزارش کمیسیون وودهد را به مجلس عوام تقدیم داشت، گفت: "عراب قرنهاست که در فلسطین زندگی کرده اند و نظر آنها نه وقتی وعده بالفور داده شد و نه در هنگام وضع صیغه قیمومیت، مورد پرسش قرار نگرفت. و در خلال بیست سال پس از جنگ اول جهانی مراقب این دست اندازی مسالمت آمیزی که مردمی ناآشنا اقدام به آن می نمودند و گاه گاهی صدای خود را به اعتراض بلند می کردند آنها شاهد از دست رفتن زمینهایشان و انتشار آبادیهای یهودی به صورت گسترده در دل سرزمین خود بودند و خوف آنها را در خود گرفت. من هم اگر عرب بودم ترس مرا فرا می گرفت."

بعد از انتشار گزارش کمیسیون وودهد، دولت بریتانیا کتاب سفیدی را منتشر کرد که در آن آمده بود، دولت بریتانیا به این نتیجه رسیده است که مشکلات سیاسی و اداری و مالی پیشنهاد برپایی دو دولتمستقل عرب و یهود در فلسطین خیلی زیاد بوده و حل مشکل از این راه عملی نیست. این دولت همچنین تصمیم خود برای برپایی کنفرانس در لندن اعلام نمود که در آن برای رسیدن به توافقی با نمایندگان عرب و یهود در مورد مسایل دیگری غیراز تقسیم برای چیرگی بر مشکلاتی که کمیته سلطنتی پیل توصیف نموده بود کوشش شود.

مآخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.
2. حسینی، فاضل (مترجم): تاریخ فلسطین السیاسی تحت ادوارة البریطانیة، بغداد 1967.
3. Reyal institute of In ternational Affairs: Great Britain and palestine, 1915-1945; london 1976.
4. Report of palestine partition comnission (wood head Report), British blue Book-cmd, 5854 of 1938.