شقیف، نبرد

دژ شقیف در نزدیکی روستای ارنون در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر نبطیه در جنوب لبنان واقع است. صلیبیها در زمان اشغال این منطقه، این دژ را برپا کردند، سپس صلاح الدین ایوبی در سال 590 ه/1194 م آنجا را آزاد کرد. جنگ دژ شقیف ـ ارنون از بارزترین و مهمترین جنگهایی است که نیروهای مقاومت فلسطین با ارتش متجاوز اسرائیل انجام دادند. نیروهای اسرائیلی قبل از آن چندین بار به مواضع نیروهای انقلاب فلسطین در جنوب لبنان تجاوز کردند. مقاومت در نبرد شقیف ـ ارنون دشمنرا به عقب راند و اهداف تجاوزگرانه او را خنثی نمود.

در خلال دوره ای که در ابتدای سال 1980 شروع شد و تا ماه مه همان سال طول کشید، (تاریخ حمله اسرائیل به منطقه دژ شقیف ـ ارنون) نیروهای اسرائیلی علاوه بر بمباران هوایی و توپخانه ای، هر روز حملات تجاوزکارانه خود را بر مواضع انقلابیون فلسطین در جنوب لبنان شدت بخشیدند. دشمن نیز تصمیم به انجام چندین عملیات هوایی و دریایی گرفت، و از برتری که در زمینه تعداد نیرو و سلاحهای پیشرفته و متنوع داشت سعی کرد پیروزیهای نظامی کسب نماید و مواضع نیروهای مقاومت و نیروهای رزمنده اش را از بین ببرد. دشمن از مجموعه عملیات جنگی اش این اهداف را دنبال می کرد:

1 ـ آزمایش قدرت و توانایی نیروهای مقاومت.

2 ـ انتقال جنگ به سرزمینهایی که نیروهای مقاومت مراکزشان را در آنجا برپا کرده بودند.

3 ـ مجبور کردن نیروهای مقاومت به وضعیتی که دائما در حالت دفاع منفی باقی بمانند و از نظر روانی بتوانند رضایت این نیروها را در خصوص این که مقاومت و جنگ فایده ای ندارد جلب کنند.

4 ـ تخریب سلاحهای دوربرد نیروهای مقاومت (توپخانه، موشکهای زمین به زمین) تا آتش آنها به شهرکهای صهیونیست نشین اسرائیل در شمال فلسطین اشغالی نرسد.

5 ـ پیروزی بر بزرگترین مجموعه از نیروهای مقاومت.

6 ـ اجبار فرماندهی انقلاب فلسطین به عقب نشینی و کنار گذاشتن اهداف و خواسته هایشان.

دشمن با هجوم خود در شب 15/8/1980 تلاش کرد دو عملیات پیاده کردن نیروهایش از طریق دریا در شهر صیدا و شمال شهر صور را انجام دهد،این نیروهای دشمن با نیروهای مقاومت برخورد نمودند و دشمن مجبور به عقب نشینی گردید. اما با این کار تلاش کرد نیروهای مقاومت را گول بزند و تلاشهایش را متوجه این منطقه نمود بدون منطقه ای که سه روز پس از آن تجاوز را متوجه آن ساختند. فرماندهی ارتش اسرائیل لشکر جولان را موظف نمود عملیات هجوم به منطقه دژ شقیف ـ ارنون را اجراء نماید.

برای آمادگی اجرای این مأموریت و تمرین عملیات، بعضی از یگانهای این لشکر با حمایت توپخانه و زره پوشها شروع به تمرین عملیات مشابهی در زمین جولان سوریه اشغالی در روز 12/2/1980 نمود. خود رئیس ستاد ارتش اسرائیل بر این مانور و سیر مراحل آن نظارت می نمود. یگانهایی از لشکر جولان در عملیات هجوم بر منطقه دژ شقیف ـ ارنون شرکت کردند، و همچنین دو گروه چترباز از لشکر چترباز 31 و یک اسکادران از هلیکوپترها و یگانهایی از توپخانه و زره پوشها و نیروی هوایی در صورت اعلام نیاز فرمانده لشکر به پشتیبانی آنها می پرداخت، نقشه عملیات شامل این بود که نیروهای مهاجم در دو محور حرکت نمایند:

1 ـ محور اول:

محور اصلی هجوم و نیروهای این هجوم از منطقه تجمع در جنوب خیام و جنوب قلعه، حمله خود را به سوی شمال تپه لوبیا شروع کردند تا به پل خردلی بر رود لیطانی برسند. و پس از عبور از رودخانه به سه ستون تقسیم می شوند: ستون اول به شهر ارنون هجوم برد، ستون دوم به شهر کفرتبنیت و ستون سوم به حرش نبی طاهر هجوم بردند.

2 ـ محور دوم:

محور هجوم دوم بود. نیروهای این هجوم ازخود منطقه تجمع خارج می شوند سپس به سوی شمال کفرکلا و شهر عدیسه حرکت می کنند و از نزدیکی تپه ناقعانی (شمال طیبه) می گذرد و پس از دور زدن دیر سریان، از رود لیطانی به سوی جنوب شهر یحمر و رادار و دژ شقیف عبور می کنند.

این نقشه مهمترین مأموریت نیروهای اسرائیلی شرکت کننده در عملیات را این گونه بیان می کند:

1 ـ نیروی اولی (اصلی) به مواضع نیروهای مقاومت هجوم می برند، و آنها را از بین می برند، به ویژه در دو شهر ارنون و کفر تبنیت.

2 ـ نیروی دوم به مواضع نیروهای مقاومت هجوم می برند و آنها را نابود می کنند به ویژه در کفرکلا و دژ شقیف.

3 ـ مأموریت دو گروه چترباز پشتیبانی نیروی اول و ایجاد کمین در راهها برای جلوگیری از رسیدن کمک است.

4 ـ در حین نیاز و درخواست فرمانده لشکر زرهی پشتیبانی توپخانه و هوایی انجام خواهد شد.

5 ـ نیروها در مواضعی که اشغال می کنند تمرکز پیدا کرده یا برحسب پیشرفت موضع ناشی از سیر عملیات جنگی از آن عقب نشینی می کنند.

6 ـ نیروهای پیاده از منطقه تجمع خارج شده و عملیات حرکت به سمت دامنه ها را برای رسیدن به اهداف تعیین شده را اجرا می کنند. این عملیات بدون آتش تهیه انجام می گیرد تا به نحو احسن عملیات انجام شود.

نیروهای اسرائیلی از منطقه تجمع در ساعت 19 شامگاه روز 18/8/1980 خارج شدند تا در ساعت 24 به پایگاههای حمله برسند و در آن آماده شوند و عملیات در ساعت یک صبح روز 19/8/1980 شروع گردد. سه روز بین 15 اوت تا 18اوت، زمانی که دشمن سعی کرد نیروهایش را در دو شهر صور و صیدا پیاده کند به آرامش گذشت.

مراکز اطلاعاتی نیروهای مقاومت شب 18 اوت تحرکات فعال خودروهای دشمن را از شهر اشغالی مطله در بین ساعات 19 و 22 و 15 دقیقه و بعد از نیمه شب 18 و 19 اوت مشاهده کردند، مرکز دیدبانی در مدخل شهر ارنون تحرک نیروهای دشمن را در مسافت کمتر از 100 متری را مشاهده کردند، فرماندهی گروه مقاومت در منطقه ارنون دستور آمادگی برای رویارویی با دشمن را داد و فرماندهی را از این امر با خبر کرد و دستور داد که مبارزین تیراندازی نکنند مگر هنگامی که بُرد اسلحه هایشان به دشمن برسد و خود او به سوی نیروی دشمن مهاجم گلوله آتش بگشاید.

فرماندهی نیروهای مقاومت در منطقه به تمامی پایگاههای خود در کفر تبنیت، دژ شقیف، حرش نبی طاهر، قمراسعد، رادار، عمیر، زوطر شرقی و تمامی مواضع مقاومت در محور نبطیه دستور داد برای جلوگیری از هجوم تجاوزکارانه دشمن و خنثی کردن آن آماده باشند.

نبرد در این مواضع از نظر حجم انبوه آتش وضعیت خاصی پیدا کرد. نیروهای مقاومت توانستند که خود را حفظ کرده و به آموزش بپردازد و منتظر دشمن باشد و تا زمانی که نیروهای دشمن در تیررس سلاحهایشان قرار گیرند به سوی آنها تیراندازی نکنند. مثلاً در کفر تبنیت که امکان گرفتاری دشمن مهاجم در دام وجود داشت نیروهای مقاومت پخش شدند و تا هنگامی که دشمن به ده متری آنها نرسید مبارزین آتشی نگشودند. لذا نبرد، پس از رسیدن چتربازانی که در شرق کفر تبنیت پایین آمدند، تبدیل به نبرد خیابانی شد و نیروهای دشمن از موضعی به موضعدیگر عقب رانده می شدند. در ساعت 40 دقیقه صبح 19 اوت، در حالی که موضع دژ شقیف با آتش مستقیم خمپاره و مسلسلهای سنگین از نیروهای ارنون و کفر پشتیبانی کردند،

مدافعان دژ مشاهده کردند که نیروهای دشمن به دژ نزدیک می شود. هنگامی که دشمن به مسافت حدود 200 متری دژ رسید آتش سنگین بر آنها باریدن گرفت. در همان وقت توپخانه سنگین مقاومت محورهای تحرک دشمن و راههای کمک به آن و محلهای تجمع نیروی پشتیبانی و مستعمرات در عمق سرزمین اشغالی و منطقه نوار مرزی را شروع به کوبیدن کردند، بر اثر آن خسارت سنگینی به یگان حمله کننده به دژ وارد شد.

توپخانه سنگین دشمن و توپ تانکها مرکز دژ را به امید ایجاد پوشش برای عقب نشینی نیروهای اسرائیلی به شدت بمباران کردند تا زمینه ای برای انتقال مجروحین و کشته شدگان به وسیله هلی کوپتری که در جنوب غرب دژ فرود آمد فراهم گردد.

در حالی که موضع حوش النبی طاهر با آتش سلاحهای خود از نیروهای مقاومت در کفر تبنیت و ارنون پشتیبانی می کرد، به دلیل اشتغال مدافعین قلعه به جلوگیری از هجوم دشمن، مدافعین الحرش ملاحظه کردند که یک ستون دشمن به سوی آنها می آید، که به سوی آنها آتش گشودند. هنگامی که نیرویی از ستون تلاش نمود محل مدافعین را شناسایی کند، یکی از یگانهای مدافعین در خود الحرش با این ستون دشمن درگیر شد و درگیری لابه لای درختان و درخت به درخت شروع شد و تا ساعت یک صبح ادامه یافت. و در قصر اسعد، نیروهای مقاومت توانستند جلو هجوم دشمن را بگیرند و خسارتهای زیادی به دشمن وارد کنند.

نیروهای اسرائیلی که عملیات هجوم را اجرا کردند از نظر نیرو و امکانات برتری خاصی داشتند، برای تحقق حمله غافل گیرانه، تمام واحدها از فرمانده لشکر دستور گرفتند تا عملیات آتش را به جز در ساعت یک صبح 19 اوت شروع نکنند و تمام واحدها در ساعت مذکور به شکل دقیق عملیات خود را شروع نمایند. اما نیروهای مقاومت نیت غافلگیری را از نیروهای مهاجم دریافتند، لذا بعد از اینکه توانستند مواضع خود را مخفی نمایند و آتش خود را هدف گیری کنند و در وقت مناسب دشمن را در تیررس اسلحه خود یابند آتش گشودند.

بعد از آنکه فرماندهی نیروهای مقاومت به مسئول خود تأکید کردند که نیروهایش توانسته در مواضع خود ثابت شود و به دفاع بپردازد و دشمن نتوانسته به اهداف خود برسد، مسئول نیروهای مقاومت تصمیم گرفت که بعد از ارزیابی موضع و حجم نیروهای مهاجم دشمن و کشف نیت و اهداف دشمن، نیروهای مقاومت ضد حمله فوری انجام دهند تا قبل از طلوع فجر و قبل از آنکه فرماندهی دشمن کمکهای بیشتری بفرستد نیروهای آن را وادار به عقب نشینی کند.

براساس این تصمیم مسئول فرماندهی به نیروهایش در منطقه دستور داد تا ضد حمله ای را با تمام امکانات خود انجام دهند. همچنین تصمیم گرفت از بعضی یگانهای ذخیره استفاده کند و از آتش سنگین سلاحها برخوردار شود، بنابراین نیروی ذخیره توانست در ساعت 30/1 صبح 19 اوت به مدخل ارنون برسد و دشمن را وادار به عقب نشینی کند ولی دشمن همچنان با مدافعین شهر درگیر بود. و در ساعت 55/1 نیروی ذخیره دیگری به شهر کفر تبنیت رسید و دریافت که جنگ در خیابانها جریان دارد.

این نیروها به کمک مدافعین شهر توانستند حمله دشمن را رد کرده و نیروهای آن را به سوی پل خردل بر روی رود لیطانی وادار به عقب نشینی نماید. همین وضعیت نیز پس از رسیدن نیروی ذخیره سوم حرش نبی طاهرا در آنجا صورت گرفت که در نتیجه آن دشمن مجبور به عقب نشینی شد. در این اثناء، توپخانه سنگین فلسطینیان با آتش سنگین، نیروهای مقاومت را پشتیبانی می کرد و بعد از آنکه نیروهای دشمن شروع به عقب نشینی کردند به تعقیب آنها پرداخت. هلی کوپترها در مواضع مختلف جنگ در ساعت 30/3 صبح روز 19 اوت فرود آمدند تا مجروحین و کشته شدگان را منتقل نمایند.

در همان زمان نیروهای مقاومت، دشمن را تعقیب کردند و به دور پل خردل حصاری ایجاد کردند. اسرائیلیها نتوانستند از این محاصره خارج شوند تا اینکه نیروی هوایی و توپخانه سنگین ارتش آن در ساعت 50/5 صبح روز 19 اوت وارد نبرد شد. و بمباران هوایی و توپخانه ای آن بر مواضع نیروهای مقاومت تا ساعتها ادامه یافت. نبرد دژ شقیف ـ ارنون دارای ویژگیهای زیر بود:

1 ـ این نبرد یکی از جنگهای کوچکی بود در طول تاریخ قدیم و جدید که در آن نیرویی معادل یک گروهان که توسط توپخانه حمایت می شد توانست هجومی را که یک لشکر از ارتش که از نظر تسلیحاتی و آموزشی بسیار عالی بودند و با دو گروهان چترباز پشتیبانی می شدند و نیز توپخانه و نیروی هوایی نامحدود او را حمایت می کرد، خنثی نماید و آن را به عقب براند. این نیروی کوچک، نیروی بزرگ دشمن را وادار به عقب نشینی و تحمل خسارتهای سنگین و همچنین شکست نمود. این نبرد از جمله نمونه نبردهایی بود که پیروزی در آن به نسبت نیرویی کهمقدارش 115 بود محسوب می شود.

2 ـ نیروی معنوی در جان و روح مبارزان مقاومت فلسطین به حد زیاد و سطح بالایی رسید. این مبارزان می دانستند که با یک نیروی بسیار عظیمی، از نظر تعداد افراد و امکانات، مواجه می شوند. با این حال توانستند با صبر و انضباطی که داشتند مهمترین عنصر نقشه دشمن را که همان اصل غافلگیری بود از او بگیرند.

3 ـ بیداری و هوشیاری نیروهای مقاومت از عوامل اصلی بود که نقشه دشمن را نقش بر آب کرد. این نیروها توانستند کار خود را انجام دهند و با سرعت و لیاقت کامل آماده رویارویی با دشمن گردند.

4 ـ فرماندهی نظامی مسئول، با توانایی عالی، جنگ را اداره کرد. وی در ابتدای امر موضع دفاعی گرفت و توانست موضع جنگی در صحنه نبرد را به سرعت و به دقت ارزیابی نماید و در وقت مناسب دستور حمله متقابل را صادر نمود که باعث اجبار دشمن به عقب نشینی و ناکام ماندن نقشه های دشمن و اهداف او گردید.

مآخذ:

1. مجله شوؤن فلسطینیه: شماره 107، مرکز الابحاث، بیروت اکتبر 1980.
2. مجله المعرکه، شماره دوم، بیروت 1982.
3. Le Monde Diplomatique, octobre 1980, paris.