شالوم هارتمن، مؤسسه

تحولات و متغیرهای نسلی جامعه داخلی اسرائیل و جامعه جهانی یهود، این واقعیت را آشکار کرده است که نقش دین یهود در هویت بخشی به اسرائیل تا حدودی رنگ باخته است. این واقعیت "مؤسسه شالوم هارتمن" را برآن داشته است تا با هدف تقویت نقش دین یهود در جامعه داخلی اسرائیل و جامعه جهانی یهود، ابزارهای لازم برای ایجاد تسامح و مدارا میان فرقه های مختلف یهودی را فراهم آورد تا از این طریق، به باز تعریف و بازپروری جدیدی از جامعه یهودی و در نتیجه تقویت اسرائیل کمک کند. مدارس، مدیران مدارس، معلمان، حاخامها و حتی ارتش، حوزه های مورد توجه این مؤسسه محسوب می شوند.

مؤسسه شالوم هارتمن با درک واقعیتهای جامعه داخلی اسرائیل، سعی دارد با بازپروری منابع دین یهود، کاستیها و نقاط ضعف دین یهود را در مواجهه با چالش با مسائل عصر حاضر برطرف سازد. هدف از این اقدامات نیز کمک به تقویت هویت یهودی به عنوان یک عامل اصلی ـ اگر نگوییم اصلی ترین عامل ـ در هویت بخشی به نظام سیاسیاسرائیل است.

الف ـ تاریخچه پیدایش:

مؤسسه شالوم هارتمن (Shalom Hartman Institute) توسط دیوید هارتمن در سال 1976 در قدس تأسیس شد. هارتمن معتقد بود که وی مأموریت دارد تا سطح کیفی و کمی روابط میان یهودیان فرقه های مختلف در اسرائیل و سراسر جهان را افزایش داده و به ایجاد یک جامعه اسرائیلی تکثرگرا (Pluralistic)و مداراگر (Tolerant)کمک کند. بدین ترتیب مؤسسه شالوم هارتمن (SHI) که نام آن برگرفته از نام پدر دیوید هارتمن یعنی "شالوم" بود، به عنوان یک مؤسسه تحقیقاتی و آموزشی تأسیس شد.

ب ـ اصول و اهداف:

مهمترین اصول و اهداف مؤسسه در سطوح جامعه داخلی اسرائیل و جهان یهود عبارتند از:

1 ـ تجدید حیات مذهب یهود.

2 ـ تقویت هویت یهود.

3 ـ تقویت و تحکیم اصول تکثرگرایی مذهبی تمامی فرق یهودی.

4 ـ رسیدگی به چالشهای اصلی و حیاتی فراروی یهودیت امروزی.

5 ـ فراهم آوردن زمینه های لازم برای مذاکره میان آیین یهود و دیگر ادیان.

6 ـ تدارک شرایط لازم برای مذاکره میان منابع یهودی کلاسیک و نوگرا.

ج ـ ساختار اجرایی:

اعضای هیأت مدیره و اجرایی مؤسسه عبارتنداز:

1 ـ رئیس:

رابرت پی کوگود (Rober P. Kogod) از سال 1981 به سمت ریاست مؤسسه انتخاب شده است. در نتیجه فعالیتهای گسترده کوگود در زمینه طراحی، سیاستگذاری و اداره مؤسسه، فعالیتهای SHI در طول مدت ریاست وی از گسترش قابل ملاحظه و چشمگیری برخوردار بوده است.

از دیگر سوابق اجرایی کوگود می توان به موارد زیر اشاره کرد: وی عضو هیأت امنای شرکت املاک ورناردو (Vornado Realty Trust) است. سایر سمتهای وی عبارتند از: رئیس تراست آرچسون اسمیت (Archstone-smith Trust) ، رئیس مؤسسه اسمیت سونیان (Smith sonian Institute) ، مشاور رئیس دانشگاه آمریکایی (American university) ، عضو هیأت مدیره بنیاد بزرگترین جامعه یهودی واشنگتن (The Greater Washington Jewish community Foundation) و عضو هیأت مدیره بین المللی هیلل (International Bard of governors of Hillel) .

2 ـ دبیر:

دیوید هارتمن (مؤسس SHI ) به همراه دکتر دانیل هارتمن به طور مشترک پست دبیری SHI را برعهده دارند. (نک: هارتمن).

3 ـ مدیر اجرایی:

هاناگیلات (Hana Gilat) مدیر اجرایی SHI و فارغ التحصیل رشته بیولوژی از دانشگاه عبری در مقطع لیسانس، فوق لیسانس خود در رشته مدیریتاجرایی را از همین دانشگاه اخذ کرده است. گیلات قبل از آنکه به سمت مدیر اجرایی SHI برگزیده شود برای مدت 12 سال به عنوان مدیر در مدارس مذهبی و سکولار قدس فعالیت می کرد.

4 ـ خزانه دار و مدیر امور اداری:

دورون تاستیت (Doron Tastit) مدیر امور اداری و حاییم سولومون (Chaim Solomon) خزانه دار کنونی SHIاست.

دیگر اعضای هیأت مدیره SHI عبارتند از: رونالد آپلبی (Ronald Appleby) ، ساموئل کوهن (Samuel H. Cohen)، ریچارد کافمن (Richard Kaufman) ، فرد لیفر (Fred Lafer) ، آلوین سگال (Alvin Segal) و وارون سین شمیر (Warren Sinsheimer) .

5 ـ محققان و پژوهشگران:

از مهمترین محققان و پژوهشگرانی که در SHI مشغول فعالیتند، می توان به افراد زیر اشاره کرد: یوسف آچیتوف (Yoset Achituv) ، مناخیم فیش (Monachem Fisch) ، شلومو فیشر (Shlomo Fischer) ، یوناتان گارب (Yonaton Garb) ، یهودا گیلمن (Yehuda Gellman)، مارک هیرشمن (Marc Hireshman) ، محمد حورانی (Mohammad Hourani) ، موشه ایدل (Moshe Idel) ، عدی اوفر (Adi Ofir) ، پینحاس شیفمن (Pinchas Shifman) ، نوآم ظهر (Noam Zahar) و زفی ظهر (Zevi Zohar) .

د ـ ساختار تشکیلاتی:

SHI توانسته است با تأسیس و راه اندازی یکدانشکده تحت همین عنوان، به فعالیتهای آموزشی خود نظم ویژه ای بخشد. دو بازوی اجرایی دیگر مؤسسه در آمریکای شمالی عبارتند از:

1 ـ AFSHI :

دوستان آمریکایی شای (American friends of the SHI) مستقر در نیویورک به عنوان بازوی اجرایی شای در آمریکا زیرنظر حاخام دکتر آلفرد وبرودوفسکی (Robbi Dr. Alfredo Bordowski) اداره و رهبری می شود. برودوفسکی که متولد آرژانتین است قبل از عزیمت به نیویورک و اقامت در آنجا، لیسانس حقوق خود را از دانشگاه بوئنوس آیرس اخذ کرد و سپس به سمت حاخام آمریکای جنوبی منصوب شد. برودوفسکی همزمان با اخذ مدرک دکتری، به تدریس در مدارس مذهبی و آموزشی (JTS) پرداخت تا اینکه در سال 2005 به ریاست AFSHI انتخاب و به نیویورک عزیمت کرد. مهمترین سوابق اجرایی و پژوهشی برودوفسکی عبارتند از:

همکاری با برنامه های بنیاد ملی یهود (JNF) ، نویسندگی در فصلنامه Miniam و مؤسس بنیاد Estelle Silverstoneبا هدف بازسازی و بازپروری روحی یهودیان، وی همچنین کتابی تحت عنوان "آراء اسحاق آبراوانل درباره معجزات، خلقت، نبوت و شیطان" را نیز به رشته تحریر درآورده است.

2 ـ CFSHI :

دوستان کانادایی SHI (Canadaian Friends of the SHI) به عنوان بازوی اجرایی و عملیاتی SHIدر کانادا نقش فعال و مؤثری را در پیگیری و به ثمر رساندن فعالیتهای SHI ایفا می کند. هیأت مدیرهCFSHI عبارتند از: آلوین سگال (Alvin segal) به عنوان رئیس، رونالد اپلبی به عنوان قائم مقام، داگلاس ویلانسکی (Dauglas wilansky) به عنوان دبیر و خزانه دار به همراه جان الپر (John Alper) ، استان جی فیشر (Stan G. Fisher) ، کارل لانگلبن (Carl Langleben)، الیزابت ولف شنی یر (Elizabeth wolfe schnier)، لینور سگال (Leanor seagal)و میکی اسمولکین (Mickey smolkin) اعضای هیأت مدیره CFSHI را تشکیل می دهند.

ه ـ اقدامات و فعالیتهای مؤسسه:

محور اصلی فعالیتهای SHI متمرکز بر دو حوزه "آموزش" و "جامعه" است. SHI تلاش دارد با تألیف و نشر منابع غنی، لازم و کافی در زمینه متون یهودی، آموزشهای لازم برای تقویت هویت یهودی و بالا بردن سطح مدارای فرق مختلف یهودی را از طریق برنامه هایی که در قالب سمینار و دوره های آموزشی ارائه می کند، به جامعه یهودی داخل اسرائیل و جامعه جهانی یهود تعلیم دهد. در ادامه، به مهمترین و شاخص ترین این فعالیتها اشاره می شود.

1 ـ تأسیس آموزشگاه تیکون (TICHON) :

SHI معتقد است که مدارس یهودی، نقش حیاتی را در حفظ هویت، ارزشها و دانش رهبران آینده جوامع یهودی ایفا می کنند. بر همین اساس و به منظور تقویت و تحکیم توان بالقوه این نقش، بایستی به تربیت معلمانی همت گماشت که معتقد باشند آیین یهود می تواند الگوی زندگی جوانان یهودی را ترسیم و روشن کند. از نظر SHIمعلمان می توانند دانش آموزان را به کشف و درک سنت یهودتشویق کنند و به دانش آموزان بیاموزند که برنامه های مطالعاتی یهود، بهترین و کامل ترین متون آموزشی اند. SHI در سال 2001 با همکاری تعداد زیادی از مدارس آمریکای شمالی، TICHONرا تأسیس و در سال 2005 آن را بازسازی کرده تا با یک رویکرد جامع برنامه آموزشی توانمندی را تهیه و تدوین کند. سه برنامه اصلی TICHONعبارتند از:

1) همایش مدیران مدارس:

این همایش به صورت سالانه و به مدت هفت روز در تابستان و در شهر قدس برگزار می شود. شرکت کنندگان در همایش می توانند از طریق یک سایت اینترنتی از مشاوره و نظرات SHIاستفاده کنند.

2) سمینار متون آموزش یهود:

هدف JCS (Jewish curriculum seminar)استفاده از تجربیات آموزگاران، محققان و نویسندگان به منظور تدوین متون آموزشی بر مبنای منابع کلاسیک یهودی است تا از آن به عنوان یک منبع فلسفی در پاسخ به مسائل جدید و کلیدی فراروی یهود استفاده شود. دوره زمانی سمینار در دو فصل تابستان و زمستان است. سمینار تابستان به مدت دو هفته و در شهر قدس برگزار می شود. سمینار زمستانه نیز در دو بخش برگزار می شود. نخست سمینار دو روزه برای مدارس سواحل شرقی آمریکا و دیگری سمینار یک روزه برای مدارس سواحل غربی.

3) سمینار توانمندسازی معلم:

هدف از TES (Teacher Enrichment seminar) کمک به معلمان برای ایجاد خلاقیت و تفکر در حوزه های مربوط به آنها و فراگیری آموزشهای تخصصی و فنی است. نکته مهم در این سمینار حضور افراد و معلمان غیریهودی است.

2 ـ برنامه تقویت آموزش یهودیت برای دبیرستانهای سکولار اسرائیل:

هدف از برنامه JEE (Jewish Education Empowerment for seculay Israeli Hig schools) کمک به تقویت و گسترش ماهیت تکثرگرای جامعه اسرائیل به ویژه در دبیرستانهای سکولار آن است تا مدارس عمومی، "مطالعات یهود" را به عنوان یک ماده درسی تدریس کنند. JEE با بهره گیری از سه عنصر اصلی و کلیدی مدیران مدارس، معلمان و متون آموزشی توانسته است پنج واحد آموزشی را طراحی کرده و توسعه دهد به گونه ای که تعدادی از این واحدهای درسی توسط وزارت آموزش و فرهنگ، به عنوان منابع درسی نظام آموزشی انتخاب شده اند. JEEبا تعلق خاطر نسبت به تداوم و افزایش هرچه بیشتر تأثیرات خود در سالهای آینده، فعالیتهای خود را بر تحقق اهداف زیر متمرکز کرده است:

ـ اعمال حمایت همه جانبه از تضمین، توسعه و اجرای گسترده تر برنامه های مطالعاتی یهود در مدارس سکولار

ـ توسعه منابع آموزشی در حوزه مطالعات یهود که ضمن در دسترس بودن، دانش آموزان مدارس سکولار را تشویق به خواندن و فراگیری آنها کند.

3 ـ سمینار مطالعه تورات حاخامی:

(Robbinic Torah study seminar)

SHI معتقد است یکی از اصلی ترین مسائل کنونی یهودیت در جوامع همگون شده، تهدید میراث یهودی یهودیان به نفع جامعه ای که در آن سکونت دارند (مخصوصا آمریکای شمالی) است.

SHI با آگاهی از این موضوع و با توجه به اینکه معتقد است حاخامها می توانند تأثیری چشمگیر بر خانواده های یهودی داشته باشند، درصدد است تا قوه درک و تحلیل حاخامها از قدرت، موقعیت و نقش آنها در ایجاد ارتباط میان یهودیان و میراث یهودی را افزایش دهد.

این سمینار در ژوئیه هر سال در قدس به مدت دو هفته برگزار شده و در حدود 100 حاخام از سراسر جهان در آن شرکت می کنند. در طول این سمینار حاخام از سراسر جهان در آن شرکت می کنند. در طول این سمینار حاخام ضمن تبادل نظر با یکدیگر، سعی می کنند ضمن رفع موارد اختلاف فرق یهودی، محیط مناسبی را برای نزدیکی و تضارب آراء یهودیان سراسر جهان فراهم آورند. به نظر SHIتقریبا 40 درصد حاخامها برای دو یا سه سال متوالی در این سمینار شرکت می کنند و همین امر نشانگر تأثیر اهداف برنامه بر جوامع یهودی است.

4 ـ طرح ابداعی رهبری حاخامی:

(Rabbinic leadership Initioative)

SHI ضمن اذعان به نقش غیرقابل انکار حاخامها و کنیسه ها در حیات دین یهود در طول سالیان گذشته، معتقد است که هریک از این دو نهاد در عصری که نوگرایی، جهانی شدن و همگونی روبه رشد جوامع از ویژگیهای اصلی آن است، نیز نقش مهمی را بازی می کنند. البته مواجهه حاخامها با چالشهای روبه تزاید ـ و اغلب متغیر جهان معاصر ـ نیازمند درک عمیق و صحیح آنان از نقشی است که یهودیت در جهان معاصر بازی می کند.

لازمه و پشتوانه این درک عمیق، دانش، ابزار و نگاه جدید به سازمانهای جدید و کارکرد معلمانیهودی در جوامع یهودی است. بر همین اساس SHI تلاش می کند تا در قالب RLI با تأکید بر دو عنصر حیاتی "بنیاد نهادن یهودیت تفکرگرا" و "توسعه و تجهیز مواد آموزشی، روشها و مقدمات" به تعاریف جدیدی از حوزه های آموزشی دست یابد.

با توجه به این مسائل، برنامه مطالعاتی سه ساله RLI با شرکت 50 حاخام از فرقه های مختلف یهودی در دو بخش برگزار می شود که بخشی از آن در داخل اسرائیل و بخش دیگر در کشور محل سکونت هر حاخام است. تا سال 2007 سه دوره برنامه RLI برگزار شده است.

5 ـ دوره تابستانی رهبران غیرروحانی:

این دوره به منظور تقویت نقش رهبران غیرروحانی در تأسیس جامه یهود و نهادهای آن با همکاری مشترک SHI و حاخامهای آمریکای شمالی در 14 کشور اصلی آمریکای شمالی برگزار می شود.

6 ـ برنامه های SHI در ارتش:

SHI معتقد است که ارتش نقش کلیدی و مهمی را در شکل دادن به هویت جامعه ایفا می کند. این دیدگاه، منجر به آن شده است تا SHIاز طریق "برنامه تقویت ارتش" الگویی را براساس متون کلاسیک یهودی فراهم آورد تا افسران عالی رتبه ارتش اسرائیل در متن کارهای روزمره یا پاسخ به مسائل پیش روی خویش در IDF از آن پیروی کند.

به همین منظور SHI در بهار سال 2004 برای 100 افسر منتخب IDF سمیناری را برگزار کرد که نتیجه آن تهیه مقدمات برگزاری یک سمینار دیگر در سال 2006 برای 500 فرمانده اسرائیلی بود.

و ـ انتشارات:

مهمترین محور در کتابهایی که SHI یا محققان آن تألیف و چاپ کرده اند، بازشناسی یهودیت و منابع کلاسیک یهودی برای مواجهه با مسائل و چالشهای عصر حاضر است. برخی از عناوین این تألیفات عبارتند از:

1 ـ دیوید هارتمن، عشق و ترور در مواجهه با خذا، انتشارات Jewish light ، 2001.

2 ـ دیوید هارتمن، اسرائیلیها و سنت یهود: مذاکرات یک انسان باستانی با آینده اش، انتشارات دانشگاه ییل، 2000.

3 ـ دیوید هارتمن، یهود و مدرنیته: فلسفه مذهب دیوید هارتمن، ویرایش جاناتان ماهینو، آشگیت، 2004.

4 ـ دیوید هارتمن، شادمانی و پاسخگویی: اسرائیل، مدرنیته و بازسازی یهود، اورشلیم، 1978.

5 ـ مناخیم لوربربوم، سیاستها و محدودیتهای قانون: سکولاریزه کردن سیاست در اندیشه سده میانه یهود، انتشارات دانشگاه استانفورد، 2001.

6 ـ آوی ساگی، بیمه نامه یهود ـ اسرائیل: فرهنگ و هویت (عبری).

7 ـ آوی ساگی، یک چالش: بازگشت به سنت (عبری).

8 ـ جیلی زیوان، مواجهه با یک دنیای پُست مدرن (عبری).

9 ـ جاناتان کوهن، عقل و تغییر: دیدگاههایی درباره فلسفه یهود و تاریخ آن (عبری).

10 ـ مناخیم فیش، حاخامهای عقلگرا: علم و فرهنگ تلمودی، انتشارات دانشگاه ایندیانا، 1997.

11 ـ جاناتان گارب، مانیفستهای قدرت وافسانه یهود، انتشارات دانشگاه عبری اورشلیم، 2004.

12 ـ موشه هالبرتال، دیوید کوتزویل و آوی ساگی، کرباره ایمان: مطالعاتی در مفهوم ایمان و تاریخ آن در سنت یهود، انتشارات کتر، 2004.

13 ـ مناخیم لور بریوم، سنت سیاسی یهود (3 جلد)، انتشارات دانشگاه ییل.

14 ـ زفی سی مارکس، ناتوانی قانون یهود، انتشارات روتلج، 2002.

15 ـ ایلاناپیردز، سرگذشت اسرائیل باستان، انتشارات دانشگاه کالیفرنیا، 2000.

مآخذ:

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل، شماره 322، 25/9/1385.
2. www.hartman institute.com/show content.
3. www.hartman institute.com.index.asp.