اشتاینبرگ، اسحاق (1957-1888)

اسحاق اشتاینبرگ (Isacc Steinberg) نویسنده و سیاستمدار روس و یکی از رهبران "صهیونیسم اقلیمی" است. وی در لاتویا و در میان خانواده ای که هم سنت های یهودی را حفظ کرده بود و هم مشتاق اندیشه های جنبش روشنگری بود به دنیا آمد. در کودکی در نظام آموزش سنتی دینی درس خواند. سپس در دانشگاه مسکو در رشته حقوق به تحصیل پرداخت. اما با ورود به فعالیت های سوسیالیستی و انقلابی از دانشگاه مسکو جدا شد و به آلمان رفت و از دانشگاه هایدلبرگ دکترای حقوق گرفت. موضوع رساله او حقوق جزا در تلمود بود.

ارتباط اشتاینبرگ با جنبش سوسیالیسم روسیه به سال 1906 و زمان دانشجویی او باز می گردد. در آن هنگام به حزب سوسیالیست انقلابی پیوست که فعالیت خود را در میان کشاورزان روسیه متمرکز کرده بود. اشتاینبرگ ضمن مخالفت با مفاهیم سنتی مارکسیستی درباره نقش رهبری طبقه کارگر و شرایط عینی انقلاب، طرفدار استفاده از خشونت فردی برایمواجهه با دولت تزاری بود.

به دلیل فعالیت هایی که در این حزب داشت، تا سال 1910 دچار زندان و تبعید به خارج از روسیه بود. پس از بازگشت، فعالیت های سیاسی و مطبوعاتی خود را ادامه داد و با تعدادی از نشریات دوره ای عمومی و تخصصی حقوقی و نیز نشریات و مطبوعات سوسیالیستی به همکاری پرداخت.

پس از انقلاب اکتبر 1917، اشتاینبرگ به مقام کمیسر حقوقی (وزیر دادگستری) رسید. اما این مرحله چندان طولی نکشید و وی بر اثر درگیری های میان سوسیالیست های انقلابی و بلشویک ها از مقام خود خلع شد و بارها به زندان افتاد این شرایط باعث شد که در سال 1923 روسیه را ترک کند. در خارج از کشور، در برلین و لندن به فعالیت های خود ادامه داد و در سال 1943 ساکن نیویورک شد. اشتاینبرگ درباره نقش خود در جنبش سوسیالیستی روسیه و ارزش گذاری انقلاب آثاری دارد که برجسته ترین آنها عبارتند از: بعد اخلاقی انقلاب (به زبان یدیشی ـ 1925)، خاطرات یکی از نمایندگان مردم (به آلمانی ـ 1929) و در کارگاه انقلاب (به انگلیسی ـ 1955ـ1953).

توجه اشتاینبرگ به جنبش "صهیونیسم اقلیمی" از زمانی آغاز شد که حزب تاری به رهبری هیتلر در آلمان بر سر کار آمد. در این هنگام اشتاینبرگ می دید که حمایت از یهودیان اروپا را نمی توان به زمانی موکول کرد که بریتانیا سیاست خود را درباره فلسطین تغییر دهد. به همین دلیل، در سال 1933 گروه "سرزمین آزاد" را با ایده ایجاد یک وطن ملی برای یهودیان در هر جایی غیر از فلسطین، تشکیل داد. وی تلاش فراوانی کرد که دولت استرالیا را به تشکیل یک مستعمره خودمختار یهودی در شمالغربی این کشور راضی کند، اما موفق نشد. پس از آن، از دولت سورینام چنین درخواستی کرد که باز هم ناکام ماند.

نتیجه طبیعی این شکست های پی درپی آن بود که اشتاینبرگ به تدریج دست از فعالیت عمومی برداشت و همه وقت خود را وقف نگارش کرد. وی تلاش های خود را در کتاب استرالیا: سرزمین غیرموعود (به یدیشی ـ 1945) شرح داده است.

واقعیت این است که سرگذشت اشتاینبرگ نمونه بی نظیری از آمیزش تضادهای فاحش است. او یک یهودی ارتدوکس بود که در طول زندگی خود نتوانست از تأثیرات پیشینه سنتی و محافظه کارانه رها شود و در عین حال یک سوسیالیست انقلابی بود که حدود سه دهه از عمر خود را به فعالیتی پرشور در یک جنبش سیاسی با مبانی ریشه دار سکولاریستی گذراند و علاوه بر آن، یکی از سرسخت ترین طرفداران پدیده موسوم به "قومیت یهودی"، با همه مفاهیم نژادپرستانه و ارتجاعی آن بود. در زندگی وی هرگز نشانه ای از روی گردانی از یکی از این تعلقات متعارض دیده نشد.

مأخذ:

1. المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهش های تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد ششم، چاپ اول، پاییز 1382.