اگرانات، کمیته

این کمیته را دولت اسرائیل پس از جنگ سال 1973 به منظور تحقیق و بررسی اشتباهات انجام شده در جنگ تشکیل داد. در روز 18/11/1973 دستور تشکیل این کمیته را متشکل از 5 عضو که توسط رئیس دادگاه عالی انتخاب می شوند به منظور بررسی و تحقیق دو موضوع زیر صادر کرد:

1 ـ اطلاعاتی که پیش از شروع جنگ "یوم الغفران" از طرحها و اهداف دشمن برای شروع جنگ جمع آوری شده است و نیز برآورد و موضع گیری های اشخاص نظامی و غیر نظامی مورد اعتماد درباره اطلاعات یاد شده.2 ـ آماده باش ارتش اسرائیل در جنگ به صورت کلی و آمادگیهای آن در روزهای پیش از شروع جنگ و نیز فعالیتهایی که در جنگ انجام داده است.

شمعون اگرانات، رئیس دادگاه عالی در تاریخ 21/11/1973 کمیته ای را به ریاست خود متشکل از اعضای زیر تعیین کرد:

1 ـ موشه لانداو ـ قاضی دادگاه عالی.

2 ـ دکتر اسحاق نفنتسال، بازرس حسابهای دیوان محاسبات کشور.

3 ـ سرلشکر احتیاط ایگان یادین، رئیس سابق ستاد ارتش و استاد دانشگاه عبری.

4 ـ سرلشکر احتیاط حاییم لاسکوف، رئیس سابق ستاد ارتش و وکیل سربازان شاکی.

این کمیته فعالیت خود را در تاریخ 25/11/1973 با جمع آوری شواهد و دلایل شروع کرد و با تشکیل 140 جلسه، گواهی 58 شاهد را بررسی کرد و پس از اضافه کردن مطالب کتبی دیگری به آن، در تاریخ 3/4/1974 اولین حکم خود را صادر کرد که در آن ژنرال "دیوید الیعارز" رئیس ستاد ارتش در زمان جنگ 1973 و نیز ژنرال "شموئیل گونین" فرمانده جبهه جنوب و ژنرال "زعیرا" رئیس شعبه اطلاعات آن زمان، و تعدادی از افسران شعبه اطلاعات را به اتهام سهل انگاری در انجام وظایفشان محکوم کرد و گولدامایر نخست وزیر وقت اسرائیل و موشه دایان وزیر دفاع وقت از این تهمت تبرئه شدند.

این کمیته همچنان به صورت مخفیانه به تشکیل جلسات و جمع آوری شهود پرداخت.

کمیته در اولین گزارش خود که حاوی برآورد و ارزیابی رئیس اطلاعات ستاد کل و معاون وی در بخش تحقیقات آن شعبه بود اعلام کرد آنها با توجه بهتصمیمات سوریه و مصر در رابطه به اعلان جنگ و امضای آن دچار اشتباه شده اند. همچنین در گزارش آمده است که این دو مسئول در مورد اعلام آماده باش ارتش که در یک زمان کوتاه قبل از شروع جنگ اعلام شده بود دچار اشتباه شده اند.

علی رغم اینکه اطلاعات زیادی از پیش به دست آمده بود مثلاً رئیس شعبه اطلاعات حدود ساعت 5/4 صبح روز شروع جنگ اعلام کرد که دشمن قصد دارد امروز ساعت 18 عملیات را از دو جبهه شروع کند.

بدین ترتیب، این مدت کوتاه به فرماندهان فرصت نمی داد که بسیج نیروهای احتیاط را به طور سازماندهی شده و کامل انجام دهند و این تسریع در بسیج نیروهای احتیاط زمینی باعث شد که این کار طبق زمان بندی و اقدامات تاکتیکی معمول صورت نگیرد.

و همچنین از آنجایی که 4 ساعت تفاوت بین برآورد رئیس شعبه اطلاعات یعنی ساعت 18 و بین شروع جنگ یعنی ساعت 14 وجود داشت فرصت لازم را از آنها سلب کرد و منجر به اشتباه دوم یعنی فرار و سردرگمی نیروهای اسرائیل در جبهه ها به ویژه در جبهه کانال شد.

در این گزارش سه مورد ذیل درباره علت شکست مسئولین در ارزشیابی و برآوردشان ذکر شده است:

اوّل: تکیه مسئولان به اصولی که به آنها مفاهیم امنیتی گفته می شود:

1 ـ مصر به اسرائیل حمله نمی کند مگر اینکه اول با نیروی هوایی خود عمق سرزمین اسرائیل به ویژه فرودگاههای اصلی این کشور را به منظور تضعیف نیروی هوایی اسرائیل مورد هدف قرار دهد.2 ـ سوریه بدون مشارکت مصر یک حمله همه جانبه به اسرائیل را انجام نمی دهد.

براساس گزارش کمیته، اشتباهات اطلاعات نظامی، فقط یکی نبوده بلکه اشتباهات دیگری نیز وجود داشته است که موجب عدم آمادگی ارتش اسرائیل در هنگام شروع جنگ شد و تأخیر در بسیج نیروهای احتیاط هیچ گونه توجیهی ندارد.

و کمیته اضافه می کند که ما معتقدیم رئیس ستاد وظیفه داشت که با توجه به اطلاعت موجود در دسترس، یک هفته پیش از شروع جنگ، سفارشات لازم را به منظور بسیج جزئی، نیروهای زمینی توصیه نماید تا بتواند به صورت صحیح توازن قوای نیروهای متخاصم را حفظ نماید با توجه به اینکه نیروهای دشمن در آماده باش کامل بودند و همچنین در روز جمعه 5 اکتبر 1973 به محض رسیدن اخبار جدید می بایست نیروهای بسیاری را حداقل از صبح همان روز بسیج کند. هر چند که اهداف و تصمیمات دشمن مشخص نباشد.

دوّم: دلیل دوم آن است که طرح دفاعی از پیش تعیین شده ای به منظور به کارگیری نیروها در حالتهای اضطراری ـ که بتوانند به تنهایی از یک حمله همه جانبه جلوگیری کند ـ وجود نداشت و علت آن اعتماد و اطمینان مطلق به توان اطلاعات نظامی در هشدار به موقع با فرصت کافی برای بسیج نیروهای احتیاط به شکل سازماندهی شده بود.

سوّم: از نظر کمیته دلیل سوم آن است که نیروهای نظامی مستقر در جبهه کانال (سوئز) حتی بعد از اعلام آماده باش روز شنبه 6/10/1973 هنوز براساس نقشه طرح شده آرایش کامل را پیدا نکرده بودند. توجیهات و توصیه های لازم و مشخص از طرف فرمانده جبهه جنوب یا هر مقام پایین تر نیز دادهنشده بود. تا خود را برای مقابله با دشمن آماده کنند. یک پیچیدگی و ابهام نیز بر مقر فرماندهی صدور فرمان حمله و تأکید بر اجرای آن حاکم بود.

پس از اینکه کمیته "گولدامایر" نخست وزیر و موشه دایان وزیر دفاع را تبرئه نمود مسائل زیر را سفارش کرد:

1 ـ تعیین مشاور ویژه نخست وزیر در بخش اطلاعات (از افراد غیرنظامی) که همراه با یک گروه کوچک کارشناس فعالیت کند تا بتواند نخست وزیر را در ارزیابی مستقل اطلاعات سیاسی و استراتژیک یاری نماید.

2 ـ تقویت بخش بررسیهای وزارت خارجه اسرائیل و سازماندهی آن به شکل مستقل در چهارچوب وزارت، به گونه ای که یکی از اهداف اساسی آن، ارزیابی مستقیم اطلاعات سیاسی و استراتژیک باشد.

3 ـ انجام تغییرات اساسی در طرح کلی و سازماندهی اطلاعات نظامی این تغییرات حتی المقدور متمرکز و در یک مرکز اصلی به منظور ارزیابی اطلاعات نظامی ـ استراتژیکی میدانی و تاکتیکی ایجاد شود و بتواند در زمینه رشد و بالا بردن سطح ارزیابیهای اطلاعاتی اقدامات لازم را انجام دهد.

4 ـ آیین نامه هایی را به منظور نحوه دریافت و جمع آوری و انتشار اطلاعات ضروری به وسیله هیأت جمع آوری اعم از اطلاعات نظامی و غیرنظامی تنظیم کنند و برای هیأتهای بررسی و وزیر دفاع و نخست وزیر ارسال کنند.

5 ـ یگانهایی را در چهارچوب سازمان موساد ایجاد کنند تا اطلاعات جمع آوری شده توسط این سازمان را مورد ارزیابی قرار دهد.این کمیته، گزارش دوّم خود را در تاریخ 10/7/1974، گزارش سوم خود را در تاریخ 30/10/1975 منتشر و در آن توصیه کرد که به دلایل امنیتی فقط به انتشار مقدمه و پیوستهای آن اکتفا شود.

همچنین سفارش کرد که مشروع مذاکرات کمیته تا مدت سی سال پس از صدور آن منتشر نشود و پس از انقضای این مدت می توانند با موافقت رئیس دادگاه عالی و درخواست دولت یا کمیته خارجی و امنیت، بخشی و یا تمامی آنها را منتشر کند، مشروط بر اینکه توجیهی برای از بین رفتن حالت محرمانه آن وجود داشته باشد.

بخشی از گزارش سوم به ویژه عدم پاسخگویی کمیته، به تمامی سؤالات درباره جنگ منجر به واکنش و تحلیل مردم در محافل اسرائیل شد. لذا این مسأله تأثیر بسزایی در توسعه روند سیاسی رژیم اسرائیل در تاریخ انتشار این گزارش به وجود آورد.

مأخذ:

1. یشعیاهوبن فورات و دیگران: التقصیر (ترجمه عربی)، بیروت 1976.