هامر، آرماند (1990 ـ 1898)
آرماند هامر (Amand Hammer) ثروتمند و بازرگان یهودی است که از خانواده ای یدیشی در نیویورک به دنیا آمد. این خانواده در سال 1875 به ایالات متحده آمده بود. سنگ بنای امپراتوری مالی خویش را هنگامی گذاشت که هنوز دانشجوی دانشگاه کلمبیا بود. در آن هنگام با تحول و توسعه ای که در داروخانه بی رمق پدرش ایجاد کرد، نخستین یک میلیون زندگی اش را کسب کرد.
در 1921 با هیأتی پزشکی برای کمک رسانی به قربانیان جنگهای داخلی و گرسنگی، راهی شوروی شد. در آنجا دریافت که شوروی تا چه اندازه به مواد غذایی نیاز دارد. برای همین به سرعت چندین محموله حبوبات در برابر محصولات شوروی از جمله پوست، به این کشور وارد کرد. هامر با این دادوستد، سود سرشاری به دست آورد و البته راه همکاری با دولت شوروی را نیز برای خود هموار ساخت، روابطش با لنین محکم شد و لنین مجوزهای خاصی برای کار در شوروی به او داد.
هامر در مسکو مستقر شد و نخستین کارخانه مدادسازی را راه اندازی کرد. در کارش بسیار موفق بود، اما همچنان این مشکل را داشت که چگونه ثروتش را از شوروی بیرون ببرد؟ برای همین به خرید عتیقه جات و آثار هنری بازمانده از زندگی اشرافی بورژواهای تزاری پرداخت. در سال 1930 آنها را از روسیه به غرب برد و با فروششان ثروتی هنگفت کسب کرد. در زمان جنگ جهانی دوم، یک کارگاه مشروب سازی در آمریکا برپا کرد و آن را چنان گسترش داد که در مشروب سازی به یک امپراتوریبزرگ تبدیل شد. در سال 1954 امپراتوری مشروب سازی خود را فروخت و شرکت نفتی اکسیدنتال را به بهای صد هزار دلار خرید.
هامر توانست این شرکت را به نهمین شرکت بزرگ نفتی آمریکا تبدیل کند و میزان فروشش را به 19 میلیارد دلار برساند. هامر را "سلطان نفت" لقب داده اند. دامنه شرکت او به فعالیتهای مربوط به زغال سنگ، کود، کشاورزی، مواد شیمیایی و پلاستیک نیز کشیده شده است.
هامر توجه خاصی به امور یهودیان نداشت، اما در دهه هفتاد با توجه به روابطش با رهبران شوروی کمک کرد تا برخی محدودیتهای یهودیان برای مهاجرت از شوروی، از میان برود. چنین می نماید که هامر در این دوره کوشید تا برای حفظ منافع نفتی اش با کشورهای عربی، روی خوش به اسرائیل نشان ندهد.
در اواخر دهه هشتاد و در دهه نود به لطف رابطه شخصی اش با میخائیل گورباچف توانست راه مهاجرت یهودیان شوروی را باز کند. او با مناخیم بگین نیز دوست بود. در جریان گفتگوهای کمپ دیوید برنامه صنعتی گسترده ای را به انور سادات پیشنهاد کرد که در آن، سرمایه آمریکایی با صنایع مصری و اسرائیلی (به ویژه صنایع فسفات، پتاس و گاز طبیعی مصر) جمع می شد.
هامر در زمینه حفاریهای نفتی در اسرائیل نیز فعال بود و با سرمایه ای به مبلغ 200 میلیون دلار، شرکتی آمریکایی اسرائیلی بدین منظور تأسیس نمود (1985). کمکهای بدون عوض کلانی نیز به سازمان صهیونیستی هاسادا و دانشگاه تل آویو کرد.
یهودیان بودن هامر موجب نمی شد که او از اسرائیل حمایت کند، بلکه حمایتهای او از اسرائیل و صهیونیسم، بخش از منافع آمریکا بود که اسرائیل را کشوری در نزدیکی منابع عظیم نفتی می دانست. نفت مهمترین عاملی بود که سبب می شد هامر با شور و اشتیاق بیشتری از اسرائیل حمایت کند.
بی تردید، نقش مهم او در مهاجرت یهودیان شوروی در چارچوب چالشهای شرق و غرب قرار می گرفت که او با توجه به پیوندهای دوستی وکاری اش با رهبران شوروی می توانست در این میدان، مؤثر باشد. گفتنی است که آمریکا و به طور کلی کشورهای غربی، از موضوع مهاجرت یهودیان شوروی و حقوق بشر، اهرمی برای فشار آوردن به این کشور و کشورهای اروپایی شرقی ساخته بودند.
مأخذ:
- المسیری، عبدالوهاب: دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، جلد سوم، زمستان 1382.
